YÖNETİM MUHASEBESİ – FİNANSAL MUHASEBE
İşletme; insan ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ya da hizmet üretiminde bulunan
ekonomik ve teknik birimlerdir.
Yönetim, bir veya birkaç grup insanın çalışmalarında eşgüdüm sağlayarak, onları beli
hedeflere yöneltme sürecidir. Yönetimin temel işlevleri; planlama, örgütleme, yürütme,
denetlemedir. Kordinasyon ve karar alma bu işlevlerin hepsinde söz konusu olduğundan ayrı
bir işlev olarak belirtilmemiştir.
Planlamadan kontrole kadar tüm yönetim işlevlerinin ortak yanı, bunların yerine
getirilmesinde en önemli unsurun “karar alma” olmasıdır(, 2). Karar alma, ilgil yöneticilerin
zamanında ve yeterli bilgilerle donatılmış olmasını gerektirir. Karar almada gerekli olan
bilgi; yöneticide var olan bilgi ve çevreden sağlanan bilgi olarak iki başlık altında
toplanabilr. Yöneticide var olan bilgi, eğitm ve deneyim yoluyla edinilmiş kişisel bilgiler
olup, yöneticide zaten bulunması gerekir. Alınacak kararlara ışık tutmak üzere, gözlem ve
iletişim yoluyla çevreden sağlanan bilgiler sayısal(kantiatif) ve nitel(kalitatif) olabilr. Sayısal
bilgi rakamlarla belirtilen bilgi olup, bu rakamlar adet, metre, kg, litre vb. şeklinde fiziksel
miktarlar; lira, euro, dolar gibi parasal tutarlar, ve indeks sayıları ya da yüzdeler halinde
karşımıza çıkar. Nitel bilgi ise, olay, işlem ve nesnelerin niteliklerini ortaya koyan rakamsız
bilgiler olup, satışlar artı, stoklar tükeniyor, kaliteyi yükseltik, gelen malzeme çok sert gibi
bilgilerdir.
Karar almada sayısal bilgiler nitel bilgilere iki yönden üstünlük sağlarlar. Bunlardan
birincisi sayısal bilgilerin kesinliği, ikincisi de aritmetik işlemlere elverişli olmalarıdır.
Sayısal bilgilerin karar almada doğrudan yararlanılabilr hale dönüştürülebilmeleri için
işlenmeleri gerekir. Yönetici kendisine gelen yüzlerce ham veriyi tek tek inceleyip, her bir
kararın gerektirdiği bilgileri ayıklamaya, bunları gruplamaya, birleştirmeye ve çözümlemeye
başladığı anda ise karar mekanizması yavaşlar ve hata durur. Böyle bir durumda yönetici
kendisine ulaşan ham bilgileri olgunlaştırmaktan karar almaya fırsat bulamaz.
Çağdaş işletme yönetiminde yönetim kararları için gerekli sayısal verileri
toplayacak, bunları işleyerek yöneticilerin kolaylıkla yararlanabilecekleri bir şekle
dönüştürebilecek ve sonuçları gerek dönemsel olarak, gerekse ihtiyaç duyulan diğer
zamanlarda ilgil yöneticilere sunacak sistematik bir bilgi sağlama düzeninin özelikle
orta ve büyük ölçekli işletmeler için önemi kendilğinden ortaya çıkmaktadır. İşte bu
nokta bizi genel anlamda muhasebe ile, daha spesifik olarak da “yönetim muhasebesi”
ile karşı karşıya getirir.
Muhasebe, işletmelerin mali nitelikli şlemleriyle ilgil bilgilerini hesap dönemleri
itibariyle toplayan, kaydedip sınıflandıran ve raporlar halinde özetleyen bir bilgi
sistemidir. Muhasebe sisteminin sağladığı bilgiler iki amaca hizmet eder. Bunlar;
1-Yöneticiler muhasebe sisteminden sağlanan bilgiler ile hangi hesap döneminde
tekrarlanan rutin faliyetler ile hangi hesap döneminde karşılaşılacağı önceden
kestirilemeyen özel sorunları planlama ve kontrol olanağı bulurlar.
2- Ortaklar, alacaklıar ve devlet gibi, işletmenin faliyetine filen katılmadıkları halde
işletme faliyetlerinden etkilenen işletme ile ilgil taraflar, işletme ile olan ilşkileri
hakında kararlar alabilmek için bu bilgilerden yararlanırlar.2
Muhasebe sistemi yukarıda sıralanan iki amaca da hizmet eder, ancak muhasebe
işlemlerini hizmet etiği amaca göre; birinci amaçla ilgil işlemler açısından “yönetim
muhasebesi”, ikinci amaç açısından “finansal muhasebe” olarak adlandırılr.
Yönetim muhasebesi ile finansal muhasebe arasındaki temel farklıklar 7 başlık
altında toplanabilr:
1-Yönetim muhasebesi ve finansal muhasebe farklı grupların bilgi htiyaçlarını karşılar.
İşletme yöneticileri bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için finansal muhasebeden yararlansalar da,
yöneticilerin bilgi ihtiyacı genelikle finansal muhasebesinin sınırlarını aşar. Yönetim
muhasebesinin sağladığı bilgiler arasında ise, işletme dışındaki ilgili tarafların bilgi
ihtiyaçlarını karşılayacak bilgiler oldukça sınırlıdır.
2-Finansal muhasebenin sağladığı bilgiler genelikle geçmiş hesap dönemlerine
ilşkindir. Oysa yönetim muhasebesinin sağladığı bilgiler genelikle geleceğe yöneliktir.
Yönetim muhasebesinde önemli olan, geçen ay kaç birim mal satıldığı değil, gelecek ay kaç
birim satış yapılacağı, geçen ay alınan hammadelere ne kadar ödendiği değil gelecekte
alınacak hammadelere ne kadar ödeme yapılacağıdır.
3-Finansal muhasebe işletme dışı gruplara bilgi sağlar. Bu bilgilerin herkes tarafından aynı
şekilde algılanması ve yorumlanması son derece önemlidir. Bu bakımdan finansal muhasebe
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uymak durumundadır. Oysa işletme yöneticilerine
sunulacak bilgilerde böyle bir sınırlama yoktur. Yönetim muhasebesi bilgi sunma görevini
yerine getirirken finansal muhasebede olduğu gibi standart kalıplara uyma zorunluluğu
yoktur. İşletmeler yöneticilerinin istekleri doğrultusunda yönetim muhasebesi sistemlerini ve
bilgi sunma kalıplarını oluşturabilrler.
4-Finansal muhasebenin sunduğu bilgiler, objektif ve irdelenebilr olmalıdır. Örneğin, bir
sanayi şletmesinde ilk made ve malzeme stokları maliyet bedeli le aktifleştirilebilr. Çünkü
maliyet bedeli objektif bir veridir ve satıcıdan alınan fatura ile irdelenebilr. Yönetim
muhasebesinde ise objektiflikten daha önemli olan geçerlik ve esneklik ilkeleridir. Yönetim
muhasebesi karar vermek için hangi bilgi geçerli se o bilgiyi kulanır. Örneğin, fiyatlar genel
düzeyinde artış varsa, ilk made ve malzeme maliyeti geçerli bilgi olmaktan çıkar, cari piyasa
fiyatı geçerli bilgi olur. Bu yönüyle yönetim muhasebesi oldukça esnektir. Finansal muhasebe
ise katı kuralcıdır.
5-İşletme yönetiminde bir çok karar çok kısa sürede alınmak zorundadır. Bu bakımdan
bilgi akış hızı, bilginin kesinliğinden daha önemli olabilr. Örneğin, bir reklam kampanyasının
maliyeti yaklaşık 10 bin TL’dir şeklindeki bir bilgi bir sat içinde sunulabilyorsa, bir gün
harcanarak hesaplanan 10.20 TL’lik kesin maliyet hesabından daha fazla değer taşıyabilr.
Aynı zamanda yönetim muhasebesinde iktisadilk de önemlidir. Yani, bir bilgi elde etmek için
katlanılan maliyet, onun işletmeye sağlayacağı ek gelirden düşük olmalıdır.
6-Finansal muhasebenin sunduğu bilgiler işletmenin tümüne aitir. Oysa yönetim
muhasebesinde ise işletmenin sorumluluk merkezi sayılan her bölümü ayrı bir hesap birimi
olup, muhasebe bilgilerinin sorumluluk merkezleri itbariyle toplanması, sınıflandırılması,
özetlenmesi ve raporlanması “sorumluluk muhasebesi” olarak alınan yönetim muhasebesinin
bir alt birimini oluşturur.
7- Finansal muhasebe ülkede yürürlükte olan yasalarla ilgil olarak zorunlu iken,
yönetim muhasebesi isteğe bağlıdır. Vergi kanunları, Ticaret kanunu, Sermaye Piyasası
Kanunu gibi iş hayatı ile ilgil kanunlar işletmeleri defter tutmaya ve başta devlet olmak
üzere işletmeyle ilgil olan tüm gruplara bilgi verme zorunluluğu koyar. Yönetim muhasebesi
ise, yasal bir zorunluluk değil, yöneticilerin bilgi ihtiyacından doğmuş olup, yasaların değil,
yöneticilerin öngördüğü bilgileri üretir.
YÖNETİM MUHASEBESİ – MALİYET MUHASEBESİ
Finansal muhasebe ve yönetim muhasebesi ayrımını yaparken ölçüt, muhasebe
bilgilerinin kime ve ne amaçla sunulduğudur. Bu sınıflandırma içinde maliyet muhasebesinin
yeri nedir?
Maliyet muhasebesi, sanayi işletmelerinde bir hesap dönemi içinde üretim ve üretim
dışı faliyetler için kulanılan maliyetlerin saptanması, ölçülmesi, kaydedilmesi ve
sınıflandırılması, üretimle ilgil maliyetlerin satılan malarla, dönem sonunda elde bulunan
mamul ve yarı mamul stoklarına yüklenmesi işlemlerinin tümüdür( , 199: 5). Bu işlemler
yapılmadan işletmenin dönemsel gelir tablosu ve dönem sonu bilançosu düzenlenemez. Bu
bakımdan maliyet muhasebesi finansal muhasebenin bir alt kümesidir.Öte yandan maliyet
muhasebesi verileri, yöneticilerin çeşitli kararları alırken kulanacakları bilgilerin önemli bir
kısmını oluşturur. Bu yönüyle maliyet muhasebesi yönetim muhasebesinin de bir alt
kümesidir.
MALİYET MUHASEBESİ AMAÇLARI
1.Üretilen mamulerin birim maliyetlerini saptayarak, bilançoda mamul ve yarı mamul
stoklarının gelir-gider tablosunda satılan mamulerin maliyetinin belirlenmesini sağlamak.
2.Yönetimin kısa vadeli planlama ve mamul fiyatlandırma çalışmalarına ışık tutacak
tarihsel(fili) ve tahminsel gider ve maliyetleri belirlemek, gider bütçelerini düzenlemek.
3.Yapılan giderleri sorumluluk merkezleri (gider yerleri) itbariyle ayrıntıl biçimde
izleyerek ve bunları gider standartları ile karşılaştırıp, ortaya çıkmış sapmaları nedenlerine
göre çözümleyerek, yöneticilere maliyet kontrolü ve başarı değerlendirmesi için gerekli
temel bilgileri sağlamak.
4.Uzun vadeli ya da olağan dışı kararlarla ilgil seçeneklerin maliyetlerini saptayıp,
karşılaştırmalı biçimde ortaya koyarak, özel yönetim kararlarına ışık tutmak.
Maliyet Sistemi: İşletme giderlerinin ihtiyaç duyulan biçim ve ayrıntıda sınıflandırılmış
şekilde saptanıp izlenmesi, bunların gider yerlerine dağıtlması, stok maliyet giderlerinin
dönem giderlerinden ve zararlardan ayrılarak üretilen mamul maliyetlerine yüklenmesi ve
böylelikle mamul birim maliyetlerinin saptanması amacıyla kulanılan belgelerden,
düzenlenen tablolardan ve tutulan kayıtlardan oluşur. Maliyet Sisteminin İşleyişinde
Aşamalar:
1.Giderlerin Saptanması ve İzlenmesi
2.Giderlerin Gider Yerlerine Dağıtmı
3.Giderlerin Mamulere Yüklenmesi
GİDER, MALİYET VE HARCAMA KAVRAMLARI
Gider; işletmeye ekonomik bir yarar sağlamak üzere yapılan bir harcama veya
tüketimdir. Bir başka tanıma göre gider; işletmenin faliyetlerini ve varlığını
sürdürebilmesi ve bir gelir elde etmesi çin beli bir dönemde kulandığı ve tüketiği mal
ve hizmetlerin parasal tutarıdır.
|
