HELAL GIDA:

Dinimiz insanların hayatını devam ettirebilmesi, sağlıklı bir şekilde yaşayabilmesi için helal rızkları tespit etmiştir. Bu helal maddelerin aslı helal olduğu gibi tüketim anına kadarda helal ve temiz bir şekilde, İslami usuller ile hazırlanmış olması icap eder. Zira helal olan bir madde bazı yanlış uygulamalardan dolayı temiz olmaktan çıkabilir belki de harama dönüşebilir. Mesela; Sığır eti helaldir ama kesim esnasında besmele çekilmez ise veya  pis olan bir maddenin içine düşerse yada pis olan bir yerde saklanırsa et helal olmaktan çıkar. Asıl maddenin helal olması tüketim anında da helal olmasını icap ettirmeyeceği için her anında dikkat etmek gerekmektedir. Helal gıda da en çok tartışma konusu olan meselede Helal et olarak karşımıza çıkmaktadır.

HELAL ET:

Hayvanların hangisinin etinin haram, hangisinin etinin  helal olduğu gayet açık bir şekilde belirtilmiştir;"Ey bütün iman edenler!Size kısmet ettiğimiz rızıkların hoşlarından yeyin ve Allah'a şükreyleyin, eğer ancak O'na tapıyorsanız."

"Sana soruyorlar; kendileri için helal kılınan ne? De ki:"Sizin için bütün pak nimetler helal kılındı". Alıştırarak ve Allah'ın size öğrettiğinden öğreterek yetiştirdiğiniz avcı hayvanların  da size tutuverdiklerinden  yiyin ve üzerine  bismillah( besmele) çekin ve Allah'tan korkun; çünkü Allah'ın muhasebesi (hesaba çekmesi) çok süratlidir."

 Haram olanlar hakkında ise ; 

"Bana vahyedilenler içinde bu haram dediklerinizi yiyecek bir adama haram kılınmış bir şey görmüyorum, meğer ki şunlar olsun; Ölü yahut dökülen kan,yahud hınzır(domuz)eti,-ki şüphesiz o pistir- yahud Allah'tan başkasının ismi anılmış sarih bir fısk ki bunlarda da her kim muztarr olursa, diğer bir muztara tecavüz etmediği ve zaruret miktarını aşmadığı takdirde şüphe yok ki Allah gafur'dur, rahim'dir" 

"O size yalnız şunları haram kıldı;meyte, kan,hınzır eti, bir de Allah'ın gayrisinin namına kesilen"...
 
"Size şunlar haram kılındı; Ölü,kan,hınzır(domuz)eti, Allah'tan başkasının namına boğazlanan, birde boğulmuş yahut vurulmuş yahut yuvarlanmış, süsülmüş, yahut canavar yırtmış olup da canı üzerinde iken kesmedikleriniz ve dikili taşlar üzerine boğazlananlar ve zarlarla kısmet paylaşmanız.Hep bunlar birer fısk (yoldan çıkış)tır!.."

 Eti yenen hayvanların etinin helal olma şartı olan kesim ve diğer maddeleri kısaca izah etmek gerekirse şu hususları izah etmeliyiz;

KESENDE ARANAN ŞARTLAR;

1-Kestiği hayvan ittifakla kabul edilen kimseler; Müslüman,akıllı, erkek olanlar,
2-Kestiği ittifakla kabul edilmeyen kimseler; Müşrik, putperest, dinsizler, ehli kitap olmuş mürtedler.
3-Fakihler arasında kestiği ihtilaflı olan kimseler: Kitap Ehli, Mecusiler, sabiîler, kadın, çocuk

 Ancak kadın ve akıllı çocuğun kestikleri helaldir. Kadının ve çoçuğun  kesimi yapması zor ve meşakkatli olup, hayvanın eziyet görmesi muhtemel olduğundandır.
 Ehli Kitabın kestikleri hiçbir isim anılmasa veya Allah adına derse yenebilir ama Hıristiyanlar Mesih, Yahudiler Üzeyir adına keserlerse kestikleri yenmez.
 Güneş'e, Ay'a Yıldız'a tapanların kestikleri yenmez.

KESİM YERİ:

İki şah damarı, yemek borusu, nefes borusu, kesilmelidir. Bazı âlimler en az kesilmesi gereken miktarda ihtilafları olsa da burada bunu izah etmeyeceğiz. Ancak kesim mahalli ile şunu izah etmeliyiz;

a- Hayvanın boğazdan kesilmesi icab eder. Şayet enseden kesilirse yada yandan kesilirse cumhuru ulemaya göre mekruhtur. Bu kesim hayvana eziyet vereceğinden hoş karşılanmamıştır. Bir çok meseleyi ihtiva eden bu meselede dikkat edilmesi gerekmektedir; Şayet kesim damarlarına ulaşmadan hayvan ölürse o hayvanın eti yenmez. Ayrıca hayvanı soymadan kafasını koparmak da mekruhtur. Aynı şekilde hayvan soğumadan yüzmekte mekruhtur.

b- Kesimi yapan kimse iliği kesene kadar kesmeye devam ederse yada kafayı boynundan ayırıncaya kadar devan ederse, Hanbeliler dışında cumhura göre kesim mekruhtur


KESİMDE  SÜNNET OLAN HUSUSLAR;

1-Kesimim gündüz yapılması
2-Kesenin ve kesilen hayvanın kıbleye dönmesi
3-hayvanın yere yatılıp kesilmesi
4-Kesilmesi gereken yerleri kesmek ve hızlı yapmak
5-Hayvanı yatırmadan bıçağın bilenmesi
6-Hayvana yumuşak muamele edilmesi

Ayrıca kesilen hayvanın yanında başka hayvanların bulunmaması müstehaptır.

KESİLEN HAYVANIN ALLAH ADINA KESİLMESİ:

 Eti yenebilecek hayvankar şayet Allah'ın adı anılmaksızın kesilmesi durumunda eti yenmez. Nitekim Allah (c.c) "Sana soruyorlar; kendileri için helal kılınan ne? De ki: "Sizin için bütün pak nimetler helal kılındı". Alıştırarak ve Allah'ın size öğrettiğinden öğreterek yetiştirdiğiniz avcı hayvanların  da size tutuverdiklerinden  yiyin ve üzerine  bismillah( besmele) çekin ve Allah'tan korkun; çünkü Allah'ın muhasebesi (hesaba çekmesi) çok süratlidir. Ve... Size şunlar haram kılındı; Ölü,kan,hınzır(domuz)eti, Allah'tan başkasının namına boğazlanan, birde boğulmuş yahut vurulmuş yahut yuvarlanmış, süsülmüş, yahut canavar yırtmış olup da canı üzerinde iken kesmedikleriniz ve dikili taşlar üzerine boğazlananlar ve zarlarla kısmet paylaşmanız.Hep bunlar birer fısk (yoldan çıkış)tır!.." buyurmaktadır.

Şafi mezhebi hariç ister kurban için olsun ister başka maksatla olsun cumhuru ulemaya göre besmelenin çekilmesi şarttır. Besmeleyi kasden terk eden(ister Müslüman olsun ister ehli kitap olsun boğazlaması helal değildir. Besmeleyi sehven(hatâen) unutarak terk ederse kestiği hayvan helal olur.

 Hz. Allah'ın ismi, sıfatı (rahman, rahim vs) veya her ikisi de söylenebilir. Arapça haricindeki başka bir dille dahi Allah'ın ismi anılsa dahi kesim helaldir.

Besmeleyi hayvanı boğazlayan kimsenin kesmesi gerekmektedir. Besmelenin kesilecek hayvan için olması şarttır.Yani bir kimse başka bir maksatla besmele çekse sonrada hayvanı kesse caiz olmaz. Hayvanı kesen kimse fazlaca kesim yapıyorsa kestiği her hayvan için besmele çekmesi lazımdır. Bir besmele ile bir kesim olur.Kesim tekrarı besmelenin de tekrarını da icab eder.Mesela hayvan kesen kimse koyunu yatırsa ve besmele çekse ve o besmele ile yatan koyun değil de başka bir koyun kesse kestiği hayvan haram olur.Yine serçe kuşlarını elinde toplayıp besmele ile birini keser, arkasından da diğerlerini besmelesiz keserse bu durumda ikinci kestiği ve diğerleri yenmez.Ama hepsinin boğazına bıçağı bir tutar ve besmele ile keserse o zaman et helal olur.
 
Besmele tam kesim anında olması lazımdır. Kesim anında bir şey yemek suretiyle veya başkası ile konuşmak sebebiyle önceki besmeleye ara verilirse, meclis değişse bu besmele yereli olmaz. Yeniden besmele getirmek gerekir.

İSLAMİ USULLERE GÖRE TAVUK KESİMİ:

Gelişen teknoloji ile artık makineler tarafından tavuk kesimi yapıldığı için her bir tavuk için besmele değil de sabah makineyi çalıştıran kimsenin ilk açışta besmele çekmesi yeterli midir? Ya da kesilen tavuklar  içindeki taşlık , kan, dışkı boşaltılmadan sıcak suya sokulması ile eti temiz midir? Yıkanarak temiz olur mu?

Yukarda açıklandığı gibi her bir hayvan için besmele çekilmesi gereklidir. Hayvanı kesen kimse fazlaca kesim yapıyorsa kestiği her hayvan için besmele çekmesi lazımdır. Bir besmele ile bir kesim olur.Kesim tekrarı besmelenin de tekrarını da icab eder.Mesela hayvan kesen kimse koyunu yatırsa ve besmele çekse ve o besmele ile yatan koyun değil de başka bir koyun kesse kestiği hayvan haram olur.Yine serçe kuşlarını elinde toplayıp besmele ile birini keser, arkasından da diğerlerini besmelesiz keserse bu durumda ikinci kestiği ve diğerleri yenmez.Bunun için entegre tesisi kuranların hayvan boğazlamak için birkaç kişi çalıştırması milyon dolarlık yatırımlar için pek bir maliyet tutmasa gerek. Bantlarla gelen tavukları görevli birkaç kişi olacağından hem iş aksamaz hem de insanların en hassas olduğu ve olması gereken helal gıdalarda şüpheler ve sıkıntılar ortadan kaldırılmış olur. Tavukların sıcak su kazanlarına  sokulmadan yolumun gerçekleşmesi zaruridir. Dolayısıyla suyun içine giren tavuk da necis olur. Burda suyun sıcaklığının 50-55 dereceden fazla olmaması icab eder ;şayet su kaynama noktasında olursa et necis olup yenmesi helal olmaz.
 
Bu ve bunun gibi şüphelerden korunmanın yolu; Kesimlerde Besmele her hayvan için mutlaka çekilmeli,şayet tavuklar içi çıkarılmadan sıcak su ile yumuşatılacaksa da bunun su kazanlarıyla değil de püskürtme yoluyla yapılması hem dini hem de sıhhi açıdan daha faideli olacaktır.

ZARURET:

Fıkhın insanların içinde bulundukları zorlukları kolalaştırmaya matuf, Hz.Allah'ın rahmetinin bir tecellisi olan zaruret halinde mahzurların ortadan kalkması "Ezzarurat, tübîhul mahzurat" diye literatürde yerine alan  kapı acaba bugün geçerli midir? Şunu unutmamak icab ederki bugün toplum bir çok şeyi tayin edebiliyor ve bir çok nimetler ile aç kalmadan yaşıyabiliyoruz. Zaruret prensibinin tahakkuk  etmesi için başka bir gıdanın olmaması icab eder .Müslümanlar daha temiz, daha dini kurallara uygun kesim imkanları ellerinde iken ya da bunu yaptırma imkanı ve gücü varken zaruret diyerek mevcut yanlışlara  göz yummamalı dinimiz hususunda daha gayretli ve hassas davranmalıyız.


Not : Herkesin ulaşabileceği eserlerden bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Esasen bu mevzu bir çok teferruatı içermektedir.Daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler fıkıh kitaplarının "Zebâih/Kesim" ve "Kurban" kısımlarını inceleyebilirler.

 
KAYNAKLAR:

• İslam Fıkhı Ansiklopedisi,Vehbe Zuhayli,Zaman Dağıtım
• Eddürer vel-Gurer,Molla Hüsrev,Fazilet Neşriyat
• Büyük İslam İlmihali,Ömer Nasuhi Bilmen,Ravza Dağıtım
• Mültekal-Ebhur Tercemesi,
• Mevkufati Şerhi,İst,1302
• Nimeti İslam,Mehmet Zihni Efendi,İst
• El-ihtiyar li-Ta'lilil Muhtar
• Fetevay-ı Hindiyye Tercemesi,Akçağ Yayınları
• Şerhu Fethil Kadir
• İslam İlmihali ve Hukuku, A.Fikri Yavuz,1988 Çile Yay 
• Kuranı Kerim Meali,Elmali Hamdi Yazır.