Düşünme Becerileri (Biçimleri) Hakkında Bilgi

1-) Bütünleştirmeci (Kombinasyonel) Düşünme

Bir problemin alt problemlere ayrıldığı durumlarda birden fazla çözümün birleştirilerek çözümlenmesi işidir. Ergen, bir problemin çok sayıda alt problemi içerdiğini dolayısıyla çok sayıda çözüm yolunun birleştirilebileceğini kavrar. Soyut işlemler döneminde geliştirilir.

2-) Dönüşümsel Düşünme

Öğrenen bir olayı çözümlemede geçmiş olayları ve durumları zihinde kurgulayarak sonuçlar elde etmeyi başarabilir. Daha önce yaşanmış bir olayı kafasında canlandırıp anlatabilir. Somut işlemler döneminin bir özelliğidir. Dönüşümsel düşünme zamanla ilgili perspektifin kazanılmasıdır. Bu özelliği kazanan bireyler geçmiş bugün ve gelecek arasında bağlantı kurabilirler. Yani geriye ve ileriye doğru düşünebilirler.

3-) Yaratıcı Düşünme

Yaratıcı düşünme : “sentez” bir bireyin hayaller kurarak kendine özgü, yaratıcı, orijinal, yeni, değişik, farklı çözümler üretmesidir. Pratik zeka anında aklımıza gelir. Sentez basamağı, yeni, özgün ürünler ortaya koyma, yeni çözüm yolları bulma.

• Farklı düşün, özgün ol.
• Başkası gibi olma, orjinal ol.
• Cesur ol, düşünülmeyini düşün.

Anahtar Kelimeler
“Farklı”, “Özgün”, “Orjinal”, “Cesur”

Sentezleme: Öğrenci farklı parçaları birleştirip özgün bir bütün oluşturur.

Eklemleme: Yeni konuyla eski konu arasında bağ kurma.

Anlamlı Öğrenme(Semantik Öğrenme)
Öğrenci anlamlı öğrenmeye orjinal şekilde ulaşmak için eskiyle yeni arasında özgün bir bağlantı kurar.

İmgeleme: Öğrenci gerçekleşme yüzdesi yüksek olan özgün hipotezler kurar

Yaratıcılığı engelleyen etmenler : işleve takılma, kültür, alışkanlıklar.

Yaratıcılığı destekleyen etmenler : deneme yanılma yapılmasına izin verilmeli, hayal gücüne yönlendirilmeli, tek bir doğruda ısrar edilmemeli, hata yapmaktan korkmamalı, farklı teknikler ; drama, istasyon, beyin fırtınası, proje tabanlı öğrenme, altı şapka, buluş yoluyla öğrenme, örnek olay gibi teknikler.

Yaratıcılığı Etkileyen Faktörler

1. Algısal Etkenler
   Duyu organlarının sınırlılığı
   Görme duyusu çalışmayan birinin görsel yaratıcılığı sınırlı olur.
2. Kültürel Etkenler
   Toplumsal değerle ters düşme, sosyal yapıya, kültüre uymayan düşüncelere, bilgilere “ön yargıyla yaklaşmayı içerir.”
   Süperego ya da mahalle baskısı
3. Duyuşsal Etkenler
   Duygularımız.Duygu ve hisler problemin çözümünü olumsuz etkiler.
   Karamsar, kötümser, depresyon ve panik olan durumlar yaratıcılığı sınırlandırır.
4. İşleve Takılma
   Nesneyi asıl bilinen işlevinin dışında kullanamamadır.
   Sobayı sadece ısınma göreviyle kullanmak yaratıcılığı sınırlandırır.
5. Zihinsel Kurulum
   Problemin çözümü için bilinen yol ve yöntemin dışına çıkamamadır.
   Benim adım hıdır elimden gelen budur.

4-) Eleştirel Düşünme

Değerlendirme şüphecidir, bilgiyi zihinde sorgular, kendi mantık süzgecinden geçirir, ölçütler belirlenir, ölçütler açısından değerlendirme yapılır.

Karşılaştırma yapmak hocaları kıyaslayıp değerlendirmek. Çıkarımda bulunmak, bir konuyu tartışmak, yorum yapmak, kritik etmek, durum değerlendirmesi, değerlendirme basamağına denk gelir.

• Ön yargıdan uzak dur.
• Her türlü düşünceyi dinle, oku.
• Fakat kabul etmeden önce şüpheyle yaklaş.
• Argüman iste ya da topla.
• Kanıta dayalı karar alma.

Anahtar Kelimeler
“Ön Yargıdan Uzak”, “Düşünceyi Dinle”, “Düşünceyi Oku”, “Şüphe”, “Argüman”, “Kanıt”, “Karar Alma”

5-) Yansıtıcı Düşünme

Yansıtıcı düşünme: "deneyim" mikro öğretim.

Hem kendi hem de başkalarının deneyimleri üzerinde düşünür. Öğrencinin okul hayatında öğrenmiş olduğu deneyimlerini gerçek hayata aktarmasıdır, transfer.

“Hayat bize neler öğretti” denilmesi, hatalardan ders çıkarmak.

Öğretmenin süreçte uyguladığı yöntem, strateji, teknik ve uygulamaların sonuçlarının değerlendirmesi ve önümüzdeki yılın programını buna göre yapmasıdır.

Durum değerlendirmesi, öz eleştiri yapılır, eksiklikler görülür.

• Düşün ve plan yap.
• Planı uygula.(Hayata geçir, aktar)
• Yaptıklarını değerlendir.
• Değerlendirmeden ders çıkar.
• Sorumluluğu üstlen.
• Öz eleştiri yap.

Anahtar Kelimeler
“Uygula”, “Yansıt”, “Ders Çıkar”, “Sorumluluk”

Micro öğretimin temel amaçlarından birisi yansıtıcı öğretmen yetiştirmektir.

6-) Lateral(Yanal) Düşünme – Iraksak Düşünme

Lateral düşünme: Altı şapka, çoklu bakış açısı, bir olaya farklı açılardan bakabilmektir. Geniş düşünme. Iraksak düşünmede denemek de vardır.

• Tek yönlü(yakınsak) düşünmekten uzaklaş.
• Konuyu objektif, olumlu, olumsuz, duygusal, yaratıcı, değerlendirici açılardan düşün.

7-) Analitik(Analiz Edici) Düşünme

Analitik düşünme: "analiz" görüş geliştirme tekniği; katılıyorum, katılmıyorum, kararsızım. Neden-sonuç ilişkisi açıklanır, bilgiyi neden-sonuç ilişkisi kurarak yapılandırmak.

Bir problemin ana nedenlerini ve alt nedenlerini tespit etmek (balık kılçığı)

Bütün-parça-bütün arasındaki benzerlikleri, farklılıkları tespit etmek. İki farklı resme bakıp aradaki farkları bulmak. Parçayı bütünden çıkardığımızda bütün bundan nasıl etkilendi, etkisini görmek. Mantıklı düşünmek, bir cümleyi ögelerine ayırabilmek.

Bütün – Parça (Tümdengelim)

8-) Metabilişsel Düşünme(Üst Bilişsel Düşünme)

Metabilişsel düşünme: üst biliş, yürütücü biliş, bilişsel strateji, sentez. Kişinin kendi öğrenme yollarının farkına varması ve kendisi için en iyi öğrenme yolunu bulmasıdır.

Yazarak, okuyarak, dinleyerek nasıl daha iyi öğreniyorum?

Öğrenmeyi öğrenmektir, sentez basamağına denk gelir.

• Eksik ve güçlü yönlerini bil.
• Kendini iyi tanı, tanıt.
• Öz Saygın,
• Öz Kapasiten,
• Öz Denetimin,
• Öz Güvenin,
• Öz Bilincin,
• Öz Yeterliliğin,
• Öz Düzenleme Kapasiten,
• Öz Değerlendirmen yüksek olsun.

Uyarı 1: Metabiliş yansıtıcı düşünmenin üst versiyonudur.Soruda metabiliş yoksa yansıtıcı düşünmeyi yapıştıracaksın.

Uyarı 2: Çoklu zekada içsel zekaya, öğrenme stratejilerinde yürütücü biliş stratejisine uygundur.

9-) Özenli Düşünme(Empatik, Güzel Düşünme)

• İnce fikirli ol, zarif düşün.
• Karşındakinin duygularını anla ve önemse.

10-) Yakınsak Düşünme

Yakınsak düşünme: öğrencilerde geliştirilmesi gereken bir düşünme becerisidir. Olaya tek bir yönden bakmak, sabit fikirli olmaktır. Farklı fikirlerden aynı sonucu çıkarmaktır. Farklı problemleri hep aynı yöntemle çözmek, alışkanlıklardan vazgeçmemektir. Geleneksel bir düşünmedir, kişinin kendi ideolojisinde sabit kalmasıdır.

Tek yönlü düşünerek; tek doğrudan yola çıkan düşüncedir. Yaratıcı bir hayal gücüne gerek yoktur.

11-) Hipotetik Düşünme

Günlük hayatta veya eğitim öğretimde karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası çözüm yolları geliştirip bunları belirli bir düzene göre yapmayı sağlayan düşünme sürecidir. Eğer …. ve …. olursa …. olur şeklinde genel bir cümle yapısıyla ifade edilir. Hipotetik düşünmede sorunun görünen boyutlarının ötesine geçip çözüme ilişkin yollar belirlenmesi söz konusudur.

12-) Soyutlama

• Ana fikri düşünme.
• Kıssanın içindeki hisseyi bul.

13-) Güdümlü Düşünce

Bu kötü bir düşüncedir

• Otoritenin düşündüğü gibi düşünüp onun ardından yol almak.
• Çağdaş düşünme biçimlerinde terstir.

Öğretmen güdümlü düşünmeye yol açmamak için sınıfta konuyla ilgili fikir beyan eden son kişi olmalıdır.

14-) Global Düşünme

Temeli, öğrenmeyi kolaylaştırmak için harita çizmeye dayanmaktır. Öğrenmemiz gereken bilgilerin haritalanması esastır. Beyin haritaları, zihin haritaları, kavram haritaları vb.

Global düşünce: “bütüncül”

Kavram haritası, zihin haritası gibi bilgilerin haritalaştırılması.

Benzerlikler, farklılıklar zihinde şemalaştırılır.

15-) Iraksak Düşünme

Ortak düşünceden hareketle farklı düşüncelere ulaşabilmeye dayalı bir düşünme becerisidir. Iraksak düşünenler tepkisel, engellenmemiş ve rahat olurlar. Problem çözmede ıraksak düşünce kullanılır.

Iraksak düşünme: yaratıcı düşünmenin bir ögesidir. Bir problemi farklı yollardan, farklı yönlerden çözebilmektir. Alışılmışın dışında, uygulama basamağı.

Iraksak düşünmede farklı yollar zaten vardır, olanları dener, yaratıcılıkta yolu kendisi keşfeder.

16-) Tümevarımsal Düşünme

Özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütmedir. Özel gözlemlerden genel bir sonuca ulaşılmıştır. Somut işlemler döneminde kazanılmaya başlanır.

17-) Tümdengelimsel Düşünme

Genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir. Kıyas, tümdengelimin en mükemmel şekli olarak kabul edilir. Bu nedenle, klasik mantık akıl yürütmede esas olarak kıyası almıştır. Soyut işlemler döneminde kazanılır.

18-) Analojik Düşünme

Bir olguyu bir olguya benzetmek aralarında çağrışım kurmak demektir. Bilinen bir kavramdan hareketle bilinmeyenin öğrenilmesidir. Özelden Özele Akıl Yürütmedir.

19-) Omnipotent Düşünme

Ergenlik dönemindeki bireyin, her işin üstesinden gelebilecek güçte olduğunu düşünmesi. Ergen, her şeyi halledebileceği kanısındadır. Ona göre hayat aslında büyüklerin anlattığı kadar zor değildir.”Bana bişey olmaz” düşüncesi hâkimdir. Ergenler hayal âlemine dalıp gelecekte gerçekleştirebilecekleri şeyleri düşünürler. Düşünmekle de kalmayıp bu hayalleri gerçekleştirebilecek enerjiyle dolu olduklarına, hayatın aslında büyüklerin abarttığında daha kolay olduğuna inanırlar.

20-) İkonik Düşünme

İşlem öncesinde hayaldeki sembollerle düşünmektir. İnsan sembollerle öğrenir ve düşünürken çoğu kez sol beyin fonksiyonu olan kelime ve kavramlarla birlikte sağ beynin fonksiyonlarından olan ikonlar, resim ve şekillerle düşünür.

21-) İnovatif Düşünme

Rutinden, yürüyen sistemden, rutin ürünlerden, rutin hizmetlerden, alışıla gelmişliklerden farklı olarak yenilikçi ve ticari boyutu geliştirilmiş bir düşünmeyi amaçlar. İnovatif düşünme yukarıda sayılan düşünme biçimlerinin tamamıyla kullanımını da gerektirir.

22-) Refleksif Düşünme

Kendini gözlem ve analiz konusu olarak alan öznenin tutumudur. Refleksivite, kendi hakkında, kendi üzerine düşünen, kendisini bir obje gibi ele alıp bakabilen bir öznenin durumunu ifade eder.