Tanzimat Döneminde Eleştiri

• 1860'tan sonra batı kültürünün etkisinde kalan ve Türk edebiyatını yenileştirmeye çalışan yazar ve şairler, Divân edebiyatının etkisiz hale getirilmesi düşüncesinde birleşirler. Tanzimat edebiyatının ilk dönemindeki tenkitler Divân edebiyatının esasları ve özellikleri üzerinde toplanır. Ziya Paşa ile Namık Kemal bu tenkitlere öncülük eder.
  
• Ziya Paşa, Hürriyet gazetesinde çıkan "Şiir ve İnşa" (1868) makalesinde Divân edebiyatına hücum eder. Asıl Türk edebiyatının Halk edebiyatı olduğunu iddia eder. "Gayrı milli ve suni" olmakla suçladığı Divân edebiyatını 1874'te "Hârâbat Mukaddimesi"nde tekrar savunur.
  
• Namık Kemal, 1866'da Tasvir-i Efkâr'da çıkan "Lisân-ı Osmanî'nin  Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Şâmildir" adlı makalesinde Divân edebiyatına sistemli bir şekilde hücum eder. Ziya Paşa'nın "Hârâbat" adlı eserinin mukaddimesindeki görüşlerini "Tahrib-i Hârâbat" ve "Ta’kib" adlı eserlerinde tenkit eder.
  
• Tanzimat döneminde tenkit edilen konulardan biri de yeni edebiyatın dilidir. Şinasi, "Tercümân-ı Ahval" ve "Tasvir-i Efkâr" gazetelerinin ilk sayılarının ön sözlerinde bu konulara değinir. Dil konusundaki en ateşli tartışmalar Recaizade Mahmut Ekremile Muallim Naci arasında geçer.
  
• Recaizade Mahmut Ekrem; Ta'lim-i Edebiyat ve Zemzeme ön sözünde, Takdir-i Elhan ile Pejmürde adlı eserlerinde hem eski edebiyatı hem de Muallim Naci'nin eski edebiyat hakkındaki görüşlerini tenkit eder. Muallim Naci de bu yazılara "Saadet" gazetesinde cevap verir. Muallim Naci bu yazıları Demdeme (1886) adı altında yayımlamıştır.
  
• 1880-1886 yıllan, Batı kökenli edebi tür ve akımlarla ilgili tartışmalar bakımından çok hareketlidir. A. Mithat, İsmail Hakkı, Beşir Fuat ve Nâbizade Nâzım arasında roman üzerine yapılan tartışmalar ayrı bir değer taşır. Bu dönemde yapılan tartışmalar, Doğu-Batı edebiyatlarının mücadelesi çerçevesinde olmuştur. Bu dönem, Divan edebiyatı için yıkıcı; Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı için yapıcı bir özellik gösterir.