ARAŞTIRMA ÖNERİSİ
BİLİM VE ÜNİVERSİTE
Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?
Tahsin Fırat Yalçı - Savaş Yaşar
9618999 - 9619011
DERS ÖDEVİ
İST480 Araştırma Yöntemleri
Doç.Dr. Erden Ünlü
Ankara
HÜ Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü
Mayıs 2000
BİLİM VE ÜNİVERSİTE
Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?
Problem
Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini yükseltmeleri, halkın refah seviyelerini arttırmaları, dünya çapında söz sahibi
olmaları için, yapmaları gereken ilk ve en önemli etkinlik yükseköğretimde belli bir kaliteyi yakalamak,
yükseköğretim kurumlarını bilim üreten birimler haline getirmektir.
Yükseköğretim; hizmet içi eğitimler dışında bir ölçüde örgün öğretimin son aşaması olması nedeniyle, temel
eğitimden nitelikli olarak gelen gençlere,
- Ø çağın ilim ve teknik anlayışını
- Ø ülkesini çağın önüne taşıyacak gücü ve becerileri kazandırmak zorundadır. (Tunay, 1994)
Yükseköğretim kurumları olan üniversiteleri Fakülte ve Yüksekokullar şeklinde değerlendirdiğimizde; fakültelerin
çok sayıda bilgiyi ezberletemek yerine,
- bilimsel bilgi üretmeyi ve düzenlemeyi,
- bunları gündelik problemlere uygulamayı,
- ve bu uygulamaların sonuçlarını tartışmayı öğretmesi gerekirken;
Yüksekokulların gençlerimizi;
- bağımsız çalışabilme,
- çok fazla yardım görmeden iş ve zamanını organize edebilme,
- bizzat veya müştereken orjinal fikirler üretebilme noktasına getirecek, öz bilgileri ve daha çok becerileri
- kazandırmalıdır. (İnam, 1994)
Üniversiteler, özetlenen öğretim işlevlerini yürütürken, ülkenin tüm sektörlerinin karşılaştığı sorunlara, teknolojik
bilgi transferleri, araştırmaları, bilimsel yayınlar, danışmanlık hizmetleri, atelye-labaratuvar vb. imkanları ile
çözüm üretebilmelidir.
Peki bizim üniversitelerimiz bu görevlerini ne derece yerine getirebilmektedirler ? Bu görevleri yerine getirme
açısından üniversitelerimizin dünya üniversiteleri arsasındaki yeri neresidir ? İşte bu noktada karşımıza kalite
ve standart kavramları çıkar. Üniversitelerin kaliteleri değerlendirilirken aşağıdaki noktalar göz önünde
bulundurlur.
a) İçsel (internal) performans göstergeleri
Þ üniversiteye yapılan başvurularda piyasanın rolü
Þ mezuniyet dereceleri ve bu derecelerin sınıflandırılması
Þ master ve doktora öğrencilieri için çekicilik düzeyi
Þ yüksek derecelerdeki başarı oranı ve süresi
Þ kuruma ne kadar araştırma bursu verildiği
Þ öğretimin kalitesi
b) Dışsal (external) performans göstergeleri
Þ mezunların iş bulabilme kolaylıkları
Þ mezunların ilk girdikleri iş
Þ dış yayınlarda kurumun değerlendirilmesi ve saygınlığı
Þ personelin yayınları ve citation durumları
Þ patentler, buluşlar ve danışmanlıklar
Þ konferansa sunulan tebliğler
c) Uygulama ile ilgili (operating) performans göstergeleri
Þ birim maliyetleri
Þ akademik personel, öğrenci oranı
Þ sınıf büyüklükleri
Þ mevcut ders seçenekleri
Þ akademik personelin iş yükü
Þ kütüphane imkanları
Þ bilgisayar imkanları
Yukarıdaki maddeler üniversitelerin performans göstergeleri konusunda hazırlanan Jarratt raporunun
sonuçlarıdır. (Ball, 1987)
Bazı ülkelerde üniversitelerin bu konudaki yeterliliklerini tespit için mezuniyet sonrası meslek yeterlilik sınavı
kullanılmaktadır. Bu uygulama yoğun değişimin bulunduğu alanlarda, bireylerin kendilerini yenilemelerini
sağlayabileceğinden değişime ayak uyduralabilmeyi sağlayıcıdır. Bu tip uygulamalara, ABD'de; tıp, hukuk,
mimarlık, mühendislik alanlarında, Almanya'da hukuk, tıp, öğretmenlik, eczacılık, gıda kimyagerliği alanlarında
rastlamaktayız. (Yalçınkaya,1996)
Üniversitelerimizin sözü edilen kriterler doğrultusunda yapılan performans değerlendirmeleri pek içacıcı
gözükmemektedir. Örneğin; 1994 yılında eğitim alan mühendislik fakültelerinin öğrencileri ve öğretim
görevlileri arasında yapılan bir araştırmada;
® laboratuvar çalışmalarının süre ve nitelik açısından yetersiz kaldığını söyleyen
- öğretim elemanlarının oranı % 65,
- öğrencilerinin oranı % 61'dir.
Benzer şekilde aynı araştırmada ingilizceyi yabancı kaynaklara takip edebilecek seviyede biliyorum diyen
- öğretim elemanlarının oranı % 4,
- öğrencilerin oranı % 5'tir. (Tunay, 1994)
Bu tür sorunlarla karşı karşıya olan üniversitelerimizde, öğretim, uygulanan politika açısından 3 koldan baskı
altındadır. Bunlar;
- Mevcut eğitimin kalitesini yükseltmek ve korumak,
- Artan nüfusun üniversite eğitimini karşılamak,
- Batı ülkelerine göre çok düşük olan yükseköğretimdeki okullaşma oranını hızla arttırmaktır.
Bu sebeplerden dolayı, bilim üretimi gözardı edilerek diğer konularda çalışma yapılmaktadır.
Bu doğrultuda, 1993 yılında çıkarılan 1837 sayılı kanunla yükseköğretim kurumlarının sayı ve kapasitelerinde
% 100'ün üzerinde artışlar sağlanmıştır. Bu kanunla,
- üniversite sayısı 57'ye (artış oranı % 111),
- fakülte sayısı 408'e ( % 123 ),
- yüksekokul sayısı 290'a ( % 114 ),
- enstitü sayısı 22'ye ( % 113 ) çıkarılmıştır.
Bu noktada akla bir kısım sorular gelmektedir;
® Bu artışlardan önce gerekli altyapı hazırlanmış mıdır ?
® Yeterli öğretim elemanı var mıydı ?
® Yeterli sayıda kütüphane var mıydı ?
® Bilgisayar gereksinimleri yeterince karşılanmış mıydı ?
® Yeni kurulan üniversitelerin bölgelere paylaşımında nelere dikkat edildi ?
® İlgili bölgenin genç nüfusu mu dikkate alındı ?
Bu artışların, ülkemizdeki bilim üretimine katkısı, kalifiye eleman yetiştirilmesi ve üretilen bilimsel bilgilerin
kullanımı konularında etkileri konusu belirsizliğini korumaktadır. Netice itibariyle bu konularda araştırma yapma
gereksinimi duyulmuştur.
Amaç
Bu araştırma ile, üniversitelerimizdeki bilim üretme etkinliklerinin genel bir değerlendirilmesi yapılmaya
çalışılacaktır. Bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılacak sorular şunlardır :
- Artan yükseköğretim kurumları, artış öncesine nazaran daha kaliteli bir eğitim
yapmakta mıdırlar ?
- Artan yükseköğretim kurumları teknik olanakları (bilgisayar, atelye, laboratuvar vb.) yeterli seviyede
- kullanıp, bilimsel bilgi üretmekte midirler ?
Önem
Araştırma ile toplanacak veriler yardımıyla özellikle;
- Artan yükseköğretim kurumlarının bilimsel bilgi üretmekteki yeri,
- Ülkemizde yükseköğretimle ilgili izlenen politikaların doğruluğu,
- Ülkemizde üretilen bilimsel bilgi miktarını ve kullanıma geçirilip geçirilemediği,
- Artış yerine, daha az sayıda yükseköğretim kurumu ve daha çok öğretim elemanı katılımı şeklindeki
- alternatiflerle şu anki durum arasındaki farkın derecesi,
konularında geçerliliği yüksek sonuçlar çıkarılmaya çalışılacaktır..
Sayıltılar
- Bilimsel bilgi üretimi ve yötemleri;
a) Uygulanan ders programlarından ve öğrencilerin laboratuvar çalışma raporlarından anlaşılabilir.
b) Öğretim üyeleri, doktora öğrencileri ve proje çalışmalarına katılan lisans öğrencilerinin görüşüyle
değerlendirilebilir.
2. Bilimsel bilgi üretim yöntemleri genelde, bir problem çözme yaklaşımı olup,
bilimsel bilgi üretme etkinliklerinin araştırılmasında başlangıç noktasıdır.
Sınırlılıklar
- Bu tasarının gerçekleştirlmesi sürecinde, alanyazın taraması için HÜ Beytepe Kütüphanesinin süreli
- yayınlar bölümü ve makale indeksleri kullanılmıştır.
- Araştırma kapsamında ilgili veriler sadece Ankara'da bulunan üniversitelerden elde edilecektir.
Tanımlar
Sistemin çıktısı : başarı durumu, mezuniyet ...
Sistemin girdisi : alınan öğrencinin düzeyi, öğrencinin seçimi, bütçe ...
Yükseköğretimde kalite : Sistemin çıktısı - Sistemin girdisi . (Korkut, 1997)
Nitelikli öğrenci : Temel eğitimde vatan ve millet sevgisiyle yetişmiş, üniversiteden kazanacağı
meslek ile ülkesine katkı sağlayacağına inanan, ve bu duyguyu kendinde görebilen azim sahibi öğrenci ...
Mekanlar : derslik, atelye, laboratuvar, konferans salonları...
Donanımlar : atelye ve laboratuvar gibi uygulama birimlerinin verimlerini arttıran, yeterli ve
teknolojik gelişmlere göre güncellenen makina ve cihazlar.
Nitelikli öğretim elemanları : Nitelikli öğrenci yetiştirebilecek, öğrencileri hedeflerine ulaştıabilecek bilgi ve
azme sahip, vizyon sahibi görevliler.
Akreditasyon (accreditation) : kendi kendini düzenlemenin, denetlemenin (self-regulation) bir biçimi.
(Young, 1983)
Yöntem
Araştırma Modeli
Araştırma, tarama (yada betimsel-descriptive) modelindedir. Bilimsel bilgi üretimi değişkeni, üniversitelerimizde
varolan şekliyle betimlenmeye, artan yükseköğretim kurumlarının teknik olanaklarıyla bilimsel bilgi üretim
yöntemlerini nasıl ve ne derece uyguladıkları açıklanmaya çalışılacaktır.
Evren ve Örneklem
Bu araştırmada veriler Ankara'da bulunan yükseköğretim kurumlarından elde edilecektir. Fakat ülkemizdeki
bütün kurumlar hakkında genellemeler yapılmaya çalışılacaktır. Yükseköğretim kurumlarından fakültelerin
seçimi, fakültelerden bölümlerin seçimi aşamalı şekilde yapılacaktır. İlgili kümelerin seçiminde bulundurduğu
öğretim görevlisi sayısı ve öğrenci sayısı ağırlık olarak alınacaktır.
Veriler ve Toplanması
Yükseköğretim kurumlarının rassal yöntemlerle elde edilmeyeceği yukarıda belirtildi. Bu doğrultuda, örneklem
birimleri bünyesinde çalışan öğretim elemanları ve proje çalışmalarında yer alan öğrencilerin uygulanan
yöntemlere ve teknik olanaklara ilişkin görüşleri alınacaktır.
Ayrıca, projelerde çalışan öğrenciler lisans ve lisansüstü ayrımı ile ele alınacak, bilimsel bilgi üretme yöntemleri
ile ilgilenenlerin uyguladıkları yöntemler, sözkonusu öğrenci ve öğretim elemanlarının adları belirlecektir.
(Aşamalı örnekleme) Bu tarama yükseköğretim kurumları bünyesindeki fakülte ve bölümlerde yapılacak, bu
amaçla tasarıyı hazırlayanlar arasında görev paylaşımı yapılacaktır.
Görüş ve değerlendirmeler için toplanan veriler uygulanan bilimsel yöntemlerin türüne göre sınıflama ölçeği,
yöntemi uygulamadaki dikkat ise "az, yetersiz, yeterli, çok" gibi sıralama ölçeği ile sayısallaştırılırken, teknik
olanaklarda benzer işlemlerden geçirilecektir.
Araştırmada görüşülecek kişilerin çevreden (amir, sorumlusu olan öğretim görevlisi vb.) etkilenmemesi için
görüşmeler birebir yapılacaktır. Dolayısıyla az sayıda birimden yeterince güvenilir bilgi elde edilmeye
çalışılacaktır.
Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması
Verilerin elde edilmesinden sonra bilimsel yöntemlerin türleri, bu yöntemi uygulamadaki ciddiyet ve teknik
olanaklar frekans dağılımı ve yüzdeler şeklinde belirtildikten sonra, ilgili grafikler elde edilerek aralarında
(bilimsel yöntem türleri arasında vb.) karşılaştırmalar yapılmaya çalışılacaktır. Veri türlerine göre F, t, c2
çözümlemeleri yapılıp, yanılma payı % 5 alınacaktır. Çözümlemelerde SPSS, Minitab For Windows ve Microsoft
Excel 97 yazılımları kullanılacaktır.
Süre ve Olanaklar
Araştırma 09/10/2000 tarihinde başlayıp 09/03/2001 tarihinde sona erecek şekilde toplam 8 aylık sürede
gerçekleştirlecektir. Bu süreç içinde yapılacak işler ve süreleri :
v Bireylere ulaşım ve veri toplama (öndeğerlendirme).........................................120
v Verilerin yeterlilik analizleri ..............................................................................015 - yetersizlik halinde ek veri elde edilmesi ..........................................................015
v Verilerin özetlenmesi ve betimleyiciler ..............................................................010
v Uygun analizler ve son derleme ..........................................................................010
Araştırmanın toplam maliyetinin maksimum 500 milyon olacağı tahmin edilmektedir. İlgili harcama kalemleri :
- Örneklem birimlerine ulaşım (seyehat) .......................................100 Milyon TL
- Kırtasiye (kağıt,zarf vb.) ..............................................................020 Milyon TL
- Haberleşme ...................................................................................050 Milyon TL
- Baskı .............................................................................................030 Milyon Tl
- Veri İşleme ...................................................................................050 Milyon TL
Geçici Anahat
ÖNSÖZ
İÇİNDEKİLER
ÇİZELGELER LİSTESİ
ŞEKİLLER LİSTESİ
BÖLÜM
- GİRİŞ
Problem Amaç Önem Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar
- YÖNTEM
Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması Süre ve Olanaklar
- BULGULAR VE YORUM
Giriş Üniversitelerin Uyguladıkları Bilimsel Yöntemler, Üretilen Bilim Mevcut Bilimsel Etkinlikler Patent Sayısı Vb Bilim Üretimi Göstergeleri Üniversitelerdeki Mevcut Araştırıcı Personel Nitelikleri Bilime Yardımcı Kaynakların (Kütüphane Vb) Bugünkü Durumu Varolan Durumun Genel Değerlendirmesi Bilim Üretimine Etki Eden Değişkenlerin Amaçları Amaca Ulaşım Yöntemlerinin Değerlendirilmesi Bilim Veren Ve Alanların Yeterlikleri
- ÖZET, YARGI VE ÖNERİLER
Özet Yargı Öneriler
EKLER
YARARLANILAN KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Aksu, Mualla Bilgin. Bir Çalışma Takımı Olarak Teknik Eğitim Fakültesi Akademik
Personelinin Değerlendirilmesi. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2) 1995, 17-27
|
Aktaş, Yaşare. Üniversite Öğrencilerinin Uyum Düzeylerinin İncelenmesi,
Uzunlamasına Bir Çalışma. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 13.1997, 107-110 ss.
|
Alkan, Nazlı. Üniversite Kütüphaneleri ve Ulusal Bilgi Politikası. Türk
Kütüphaneciliği Dergisi, (3), 9.97, 233-252 ss.
|
Altıntaş, Mustafa. Partilerin, Eğitim Sistemimiz ve Üniversitelerimiz. Atatürkçü
|
Ayaz, Nevzat. Türk Milli Eğitim Sistemi Sorunları ve Çözüm Önerileri .Yeni Türkiye,
2(7) 1/2.96, 90-95 ss.
|
Ball, Robert - Halwachi, Jalil. "Performance Indicators In Higher Education". Higher
Education, Vol 16, No.4, 1987. 393-409 ss.
|
Bekaroğlu, Mehmet. Üniversitelerimiz niçin çöküyor ? İzlenim (39), 40-42 ss.
|
Bilir, F.Saadet. Öğrenci Yurtlarının İçyüzü. Öğretmen Dünyası, 18(209), 5.97,
14-15 ss.
|
Bülbül, Halil İbrahim. Türkiye'de Bilgisayar Destekli Eğitim. G.Ü Endüstriyel
Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (3), 6.95, 55-60 ss.
|
Cangızbay,Kadir. "Üniversite Hocaları Ve Üniversite". Birikim, (67), 11.94, 41-49 ss.
|
Cıngı, Murat Cahit. Üniversite Öğrencilerinin Meseleleri. İzlenim (39), 11.96, 43-44
ss.
|
Coşkun, Hüseyin. Yükseköğretim Sistemi Sorunları ve Çözümleri . Yeni Türkiye,
2(7) 1/2.96 360-364ss.
|
Çelik, Vehbi. Bilim Toplumuna Çağdaş Üniversite ve Yönetimi. F.Ü Sosyal Bilimler
Dergisi, 7(1/2), 1995, 49-55 ss.
|
Çıkrıkçı,Nükhet Demirtaşlı. Üniversite Öğretim Üyelerinin Öğreticilik Meslek Bilgisi
Sorunu: Ölçme ve Değerlendirme Boyutu. Eğitim Ve Bilim, 21(104), 4.97
|
Davutoğlu, Ahmet. Üniversitelerin Bilgi Temeli . İzlenim (39), 4-5 ss.
|
Erdem, M.Burhan. Yükseköğretimde Finansman Sorunu. Yeni Türkiye. 256-262 ss.
|
Güldiken, Nevzat - Mehmet Eser. Üniversite Öğrencilerinin Karşılaştıkları Sorunlara
Sosyolojik Bir Bakış (Cumhuriyet Öncesi Üniversite Örneğinde). G.Ü Fen
Eedbiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19), 6.97, 55-69 ss.
|
Hasol, Doğan. Üniversitelerimiz Çıkmazda. Yapı (172) 3.96, 67-68 ss.
|
İnam, Ahmet. Eğitimdeki Bilim. Bilim ve Teknik, (320), 10.94, 72-75 ss.
|
Karataş, Şaban. Bugünden Yarına Üniversiteler.Yeni Türkiye Özel Sayı, 2(7), 1/2.96,
327-330 ss.
|
Kaya, Yahya Kemal. Nitelik ve Standardizasyon Açısından Yükseköğretimin
Durumu. Standard, 33(388), 4.94, 24-26 ss.
|
Koçal, Seçil. Yükseköğretimde Kalite. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12(35),
7.96, 569-573 ss.
|
Korkut, Hüseyin. Üniversitede Kalite Ne Durumda ? Amme İdare Dergisi, 30(2),
6.97, 59-72 ss.
|
Korukoğlu, Ayşen. - Cemile Gürçay. Üniversite Öğrencileri Profilinde
Yükseköğrenime Yönelik Beklentiler ve Yönetim Sorumlulukları. Ç.Ü İktisadi
Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1)
|
Oskay, Gülter. Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Gelişim Düzeylerinin Bulundukları
Fakülte Ve Anabilim Dallarına Göre İncelenmesi.
|
Şahin, Sümer. Üniversitelerimizdeki tıkanıkları gidermek hakkındaki bazı görüşler.
Yeni Türkiye. 2(7), 1/2.96, 365-367 ss.
|
Şenatalar, Burhan. "Üniversiteler vr Toplum Birbirini Beslemeli" Söyleşi. İzlenim
(39), 11.96, 26-31 ss.
|
Şenses, Fikret. Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim. Bilim ve Teknoloji. ODTÜ
Gelişme Dergisi, 21(3), 1194, 465-474 ss.
|
Tan, Hasan. Ülkemizde Üniversite Gelişimi. Türk Kültürü, 34(400) 8.96, 12-15 ss.
|
Tan, Hasan. Üniversitelerimizin Sayıca Çoğalması ve Bilimde Kalite. Türk Kültürü.
34(393), 1.96, 1-6 ss.
|
Taşpınar, Mehmet. Ülkemiz Yükseköğretim Sisteminin Finansman Sorunu Ve
Öğretim Maliyetlerinin Paylaşımı. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2), 1995,
256-261 ss.
|
Tekeli, İlhan. Üniversite Üzerinde Birkez Daha Konuşurken. Birikim, (67), 11.94, 36-
40 ss.
|
Tunay, Ahmet. Yükseköğretimde Kalite. Standard, (388), 4.94, 66-69 ss.
|
Ulusoy, Gündüz. TUSİAD Raporu : Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim, Bilim
ve Teknoloji. Bilişim, 23(56), 11.94, 26-28 ss.
|
Whitehead, Alfred North. Üniversitelerin Görevleri. Çev : Ahmet Edip Uysal.
İzlenim. (39), 1.96, 49-51 ss.
|
Yalçınkaya, Mustafa. Akreditasyon Ve Yükseköğretim Kurumlarının
Değerlendirilmesi. Standart, 36(426), 6.97, 94-98 ss.
|
Young, E.Kenneth - Chambers, Charles M. Understanding Accreditation. Jossey-Bass
Inc, 1983, 55-70 ss.
|
|
Rapor Yazımında Kullanılan Kaynaklar
|
Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi : Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Üçüncü
Basım. Ankara : Bilim Kitap Kırtasiye, 1986
|
********. Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Beşinci Basım. Ankara : Bahçelievler
|
|
ARAŞTIRMA ÖNERİSİ
BİLİM VE ÜNİVERSİTE
Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?
Tahsin Fırat Yalçı - Savaş Yaşar
9618999 - 9619011
DERS ÖDEVİ
İST480 Araştırma Yöntemleri
Doç.Dr. Erden Ünlü
Ankara
HÜ Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü
Mayıs 2000
BİLİM VE ÜNİVERSİTE
Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?
Problem
Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini yükseltmeleri, halkın refah seviyelerini arttırmaları, dünya çapında söz sahibi
olmaları için, yapmaları gereken ilk ve en önemli etkinlik yükseköğretimde belli bir kaliteyi yakalamak,
yükseköğretim kurumlarını bilim üreten birimler haline getirmektir.
Yükseköğretim; hizmet içi eğitimler dışında bir ölçüde örgün öğretimin son aşaması olması nedeniyle, temel
eğitimden nitelikli olarak gelen gençlere,
- Ø çağın ilim ve teknik anlayışını
- Ø ülkesini çağın önüne taşıyacak gücü ve becerileri kazandırmak zorundadır. (Tunay, 1994)
Yükseköğretim kurumları olan üniversiteleri Fakülte ve Yüksekokullar şeklinde değerlendirdiğimizde; fakültelerin
çok sayıda bilgiyi ezberletemek yerine,
- bilimsel bilgi üretmeyi ve düzenlemeyi,
- bunları gündelik problemlere uygulamayı,
- ve bu uygulamaların sonuçlarını tartışmayı öğretmesi gerekirken;
Yüksekokulların gençlerimizi;
- bağımsız çalışabilme,
- çok fazla yardım görmeden iş ve zamanını organize edebilme,
- bizzat veya müştereken orjinal fikirler üretebilme noktasına getirecek, öz bilgileri ve daha çok becerileri
- kazandırmalıdır. (İnam, 1994)
Üniversiteler, özetlenen öğretim işlevlerini yürütürken, ülkenin tüm sektörlerinin karşılaştığı sorunlara, teknolojik
bilgi transferleri, araştırmaları, bilimsel yayınlar, danışmanlık hizmetleri, atelye-labaratuvar vb. imkanları ile
çözüm üretebilmelidir.
Peki bizim üniversitelerimiz bu görevlerini ne derece yerine getirebilmektedirler ? Bu görevleri yerine getirme
açısından üniversitelerimizin dünya üniversiteleri arsasındaki yeri neresidir ? İşte bu noktada karşımıza kalite
ve standart kavramları çıkar. Üniversitelerin kaliteleri değerlendirilirken aşağıdaki noktalar göz önünde
bulundurlur.
a) İçsel (internal) performans göstergeleri
Þ üniversiteye yapılan başvurularda piyasanın rolü
Þ mezuniyet dereceleri ve bu derecelerin sınıflandırılması
Þ master ve doktora öğrencilieri için çekicilik düzeyi
Þ yüksek derecelerdeki başarı oranı ve süresi
Þ kuruma ne kadar araştırma bursu verildiği
Þ öğretimin kalitesi
b) Dışsal (external) performans göstergeleri
Þ mezunların iş bulabilme kolaylıkları
Þ mezunların ilk girdikleri iş
Þ dış yayınlarda kurumun değerlendirilmesi ve saygınlığı
Þ personelin yayınları ve citation durumları
Þ patentler, buluşlar ve danışmanlıklar
Þ konferansa sunulan tebliğler
c) Uygulama ile ilgili (operating) performans göstergeleri
Þ birim maliyetleri
Þ akademik personel, öğrenci oranı
Þ sınıf büyüklükleri
Þ mevcut ders seçenekleri
Þ akademik personelin iş yükü
Þ kütüphane imkanları
Þ bilgisayar imkanları
Yukarıdaki maddeler üniversitelerin performans göstergeleri konusunda hazırlanan Jarratt raporunun
sonuçlarıdır. (Ball, 1987)
Bazı ülkelerde üniversitelerin bu konudaki yeterliliklerini tespit için mezuniyet sonrası meslek yeterlilik sınavı
kullanılmaktadır. Bu uygulama yoğun değişimin bulunduğu alanlarda, bireylerin kendilerini yenilemelerini
sağlayabileceğinden değişime ayak uyduralabilmeyi sağlayıcıdır. Bu tip uygulamalara, ABD'de; tıp, hukuk,
mimarlık, mühendislik alanlarında, Almanya'da hukuk, tıp, öğretmenlik, eczacılık, gıda kimyagerliği alanlarında
rastlamaktayız. (Yalçınkaya,1996)
Üniversitelerimizin sözü edilen kriterler doğrultusunda yapılan performans değerlendirmeleri pek içacıcı
gözükmemektedir. Örneğin; 1994 yılında eğitim alan mühendislik fakültelerinin öğrencileri ve öğretim
görevlileri arasında yapılan bir araştırmada;
® laboratuvar çalışmalarının süre ve nitelik açısından yetersiz kaldığını söyleyen
- öğretim elemanlarının oranı % 65,
- öğrencilerinin oranı % 61'dir.
Benzer şekilde aynı araştırmada ingilizceyi yabancı kaynaklara takip edebilecek seviyede biliyorum diyen
- öğretim elemanlarının oranı % 4,
- öğrencilerin oranı % 5'tir. (Tunay, 1994)
Bu tür sorunlarla karşı karşıya olan üniversitelerimizde, öğretim, uygulanan politika açısından 3 koldan baskı
altındadır. Bunlar;
- Mevcut eğitimin kalitesini yükseltmek ve korumak,
- Artan nüfusun üniversite eğitimini karşılamak,
- Batı ülkelerine göre çok düşük olan yükseköğretimdeki okullaşma oranını hızla arttırmaktır.
Bu sebeplerden dolayı, bilim üretimi gözardı edilerek diğer konularda çalışma yapılmaktadır.
Bu doğrultuda, 1993 yılında çıkarılan 1837 sayılı kanunla yükseköğretim kurumlarının sayı ve kapasitelerinde
% 100'ün üzerinde artışlar sağlanmıştır. Bu kanunla,
- üniversite sayısı 57'ye (artış oranı % 111),
- fakülte sayısı 408'e ( % 123 ),
- yüksekokul sayısı 290'a ( % 114 ),
- enstitü sayısı 22'ye ( % 113 ) çıkarılmıştır.
Bu noktada akla bir kısım sorular gelmektedir;
® Bu artışlardan önce gerekli altyapı hazırlanmış mıdır ?
® Yeterli öğretim elemanı var mıydı ?
® Yeterli sayıda kütüphane var mıydı ?
® Bilgisayar gereksinimleri yeterince karşılanmış mıydı ?
® Yeni kurulan üniversitelerin bölgelere paylaşımında nelere dikkat edildi ?
® İlgili bölgenin genç nüfusu mu dikkate alındı ?
Bu artışların, ülkemizdeki bilim üretimine katkısı, kalifiye eleman yetiştirilmesi ve üretilen bilimsel bilgilerin
kullanımı konularında etkileri konusu belirsizliğini korumaktadır. Netice itibariyle bu konularda araştırma yapma
gereksinimi duyulmuştur.
Amaç
Bu araştırma ile, üniversitelerimizdeki bilim üretme etkinliklerinin genel bir değerlendirilmesi yapılmaya
çalışılacaktır. Bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılacak sorular şunlardır :
- Artan yükseköğretim kurumları, artış öncesine nazaran daha kaliteli bir eğitim
yapmakta mıdırlar ?
- Artan yükseköğretim kurumları teknik olanakları (bilgisayar, atelye, laboratuvar vb.) yeterli seviyede
- kullanıp, bilimsel bilgi üretmekte midirler ?
Önem
Araştırma ile toplanacak veriler yardımıyla özellikle;
- Artan yükseköğretim kurumlarının bilimsel bilgi üretmekteki yeri,
- Ülkemizde yükseköğretimle ilgili izlenen politikaların doğruluğu,
- Ülkemizde üretilen bilimsel bilgi miktarını ve kullanıma geçirilip geçirilemediği,
- Artış yerine, daha az sayıda yükseköğretim kurumu ve daha çok öğretim elemanı katılımı şeklindeki
- alternatiflerle şu anki durum arasındaki farkın derecesi,
konularında geçerliliği yüksek sonuçlar çıkarılmaya çalışılacaktır..
Sayıltılar
- Bilimsel bilgi üretimi ve yötemleri;
a) Uygulanan ders programlarından ve öğrencilerin laboratuvar çalışma raporlarından anlaşılabilir.
b) Öğretim üyeleri, doktora öğrencileri ve proje çalışmalarına katılan lisans öğrencilerinin görüşüyle
değerlendirilebilir.
2. Bilimsel bilgi üretim yöntemleri genelde, bir problem çözme yaklaşımı olup,
bilimsel bilgi üretme etkinliklerinin araştırılmasında başlangıç noktasıdır.
Sınırlılıklar
- Bu tasarının gerçekleştirlmesi sürecinde, alanyazın taraması için HÜ Beytepe Kütüphanesinin süreli
- yayınlar bölümü ve makale indeksleri kullanılmıştır.
- Araştırma kapsamında ilgili veriler sadece Ankara'da bulunan üniversitelerden elde edilecektir.
Tanımlar
Sistemin çıktısı : başarı durumu, mezuniyet ...
Sistemin girdisi : alınan öğrencinin düzeyi, öğrencinin seçimi, bütçe ...
Yükseköğretimde kalite : Sistemin çıktısı - Sistemin girdisi . (Korkut, 1997)
Nitelikli öğrenci : Temel eğitimde vatan ve millet sevgisiyle yetişmiş, üniversiteden kazanacağı
meslek ile ülkesine katkı sağlayacağına inanan, ve bu duyguyu kendinde görebilen azim sahibi öğrenci ...
Mekanlar : derslik, atelye, laboratuvar, konferans salonları...
Donanımlar : atelye ve laboratuvar gibi uygulama birimlerinin verimlerini arttıran, yeterli ve
teknolojik gelişmlere göre güncellenen makina ve cihazlar.
Nitelikli öğretim elemanları : Nitelikli öğrenci yetiştirebilecek, öğrencileri hedeflerine ulaştıabilecek bilgi ve
azme sahip, vizyon sahibi görevliler.
Akreditasyon (accreditation) : kendi kendini düzenlemenin, denetlemenin (self-regulation) bir biçimi.
(Young, 1983)
Yöntem
Araştırma Modeli
Araştırma, tarama (yada betimsel-descriptive) modelindedir. Bilimsel bilgi üretimi değişkeni, üniversitelerimizde
varolan şekliyle betimlenmeye, artan yükseköğretim kurumlarının teknik olanaklarıyla bilimsel bilgi üretim
yöntemlerini nasıl ve ne derece uyguladıkları açıklanmaya çalışılacaktır.
Evren ve Örneklem
Bu araştırmada veriler Ankara'da bulunan yükseköğretim kurumlarından elde edilecektir. Fakat ülkemizdeki
bütün kurumlar hakkında genellemeler yapılmaya çalışılacaktır. Yükseköğretim kurumlarından fakültelerin
seçimi, fakültelerden bölümlerin seçimi aşamalı şekilde yapılacaktır. İlgili kümelerin seçiminde bulundurduğu
öğretim görevlisi sayısı ve öğrenci sayısı ağırlık olarak alınacaktır.
Veriler ve Toplanması
Yükseköğretim kurumlarının rassal yöntemlerle elde edilmeyeceği yukarıda belirtildi. Bu doğrultuda, örneklem
birimleri bünyesinde çalışan öğretim elemanları ve proje çalışmalarında yer alan öğrencilerin uygulanan
yöntemlere ve teknik olanaklara ilişkin görüşleri alınacaktır.
Ayrıca, projelerde çalışan öğrenciler lisans ve lisansüstü ayrımı ile ele alınacak, bilimsel bilgi üretme yöntemleri
ile ilgilenenlerin uyguladıkları yöntemler, sözkonusu öğrenci ve öğretim elemanlarının adları belirlecektir.
(Aşamalı örnekleme) Bu tarama yükseköğretim kurumları bünyesindeki fakülte ve bölümlerde yapılacak, bu
amaçla tasarıyı hazırlayanlar arasında görev paylaşımı yapılacaktır.
Görüş ve değerlendirmeler için toplanan veriler uygulanan bilimsel yöntemlerin türüne göre sınıflama ölçeği,
yöntemi uygulamadaki dikkat ise "az, yetersiz, yeterli, çok" gibi sıralama ölçeği ile sayısallaştırılırken, teknik
olanaklarda benzer işlemlerden geçirilecektir.
Araştırmada görüşülecek kişilerin çevreden (amir, sorumlusu olan öğretim görevlisi vb.) etkilenmemesi için
görüşmeler birebir yapılacaktır. Dolayısıyla az sayıda birimden yeterince güvenilir bilgi elde edilmeye
çalışılacaktır.
Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması
Verilerin elde edilmesinden sonra bilimsel yöntemlerin türleri, bu yöntemi uygulamadaki ciddiyet ve teknik
olanaklar frekans dağılımı ve yüzdeler şeklinde belirtildikten sonra, ilgili grafikler elde edilerek aralarında
(bilimsel yöntem türleri arasında vb.) karşılaştırmalar yapılmaya çalışılacaktır. Veri türlerine göre F, t, c2
çözümlemeleri yapılıp, yanılma payı % 5 alınacaktır. Çözümlemelerde SPSS, Minitab For Windows ve Microsoft
Excel 97 yazılımları kullanılacaktır.
Süre ve Olanaklar
Araştırma 09/10/2000 tarihinde başlayıp 09/03/2001 tarihinde sona erecek şekilde toplam 8 aylık sürede
gerçekleştirlecektir. Bu süreç içinde yapılacak işler ve süreleri :
v Bireylere ulaşım ve veri toplama (öndeğerlendirme).........................................120
v Verilerin yeterlilik analizleri ..............................................................................015 - yetersizlik halinde ek veri elde edilmesi ..........................................................015
v Verilerin özetlenmesi ve betimleyiciler ..............................................................010
v Uygun analizler ve son derleme ..........................................................................010
Araştırmanın toplam maliyetinin maksimum 500 milyon olacağı tahmin edilmektedir. İlgili harcama kalemleri :
- Örneklem birimlerine ulaşım (seyehat) .......................................100 Milyon TL
- Kırtasiye (kağıt,zarf vb.) ..............................................................020 Milyon TL
- Haberleşme ...................................................................................050 Milyon TL
- Baskı .............................................................................................030 Milyon Tl
- Veri İşleme ...................................................................................050 Milyon TL
Geçici Anahat
ÖNSÖZ
İÇİNDEKİLER
ÇİZELGELER LİSTESİ
ŞEKİLLER LİSTESİ
BÖLÜM
- GİRİŞ
Problem Amaç Önem Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar
- YÖNTEM
Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması Süre ve Olanaklar
- BULGULAR VE YORUM
Giriş Üniversitelerin Uyguladıkları Bilimsel Yöntemler, Üretilen Bilim Mevcut Bilimsel Etkinlikler Patent Sayısı Vb Bilim Üretimi Göstergeleri Üniversitelerdeki Mevcut Araştırıcı Personel Nitelikleri Bilime Yardımcı Kaynakların (Kütüphane Vb) Bugünkü Durumu Varolan Durumun Genel Değerlendirmesi Bilim Üretimine Etki Eden Değişkenlerin Amaçları Amaca Ulaşım Yöntemlerinin Değerlendirilmesi Bilim Veren Ve Alanların Yeterlikleri
- ÖZET, YARGI VE ÖNERİLER
Özet Yargı Öneriler
EKLER
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Aksu, Mualla Bilgin. Bir Çalışma Takımı Olarak Teknik Eğitim Fakültesi Akademik
Personelinin Değerlendirilmesi. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2) 1995, 17-27
|
Aktaş, Yaşare. Üniversite Öğrencilerinin Uyum Düzeylerinin İncelenmesi,
Uzunlamasına Bir Çalışma. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 13.1997, 107-110 ss.
|
Alkan, Nazlı. Üniversite Kütüphaneleri ve Ulusal Bilgi Politikası. Türk
Kütüphaneciliği Dergisi, (3), 9.97, 233-252 ss.
|
Altıntaş, Mustafa. Partilerin, Eğitim Sistemimiz ve Üniversitelerimiz. Atatürkçü
Düşünce, 3.96 28-87 ss.
|
Ayaz, Nevzat. Türk Milli Eğitim Sistemi Sorunları ve Çözüm Önerileri .Yeni Türkiye,
2(7) 1/2.96, 90-95 ss.
|
Ball, Robert - Halwachi, Jalil. "Performance Indicators In Higher Education". Higher
Education, Vol 16, No.4, 1987. 393-409 ss.
|
Bekaroğlu, Mehmet. Üniversitelerimiz niçin çöküyor ? İzlenim (39), 40-42 ss.
|
Bilir, F.Saadet. Öğrenci Yurtlarının İçyüzü. Öğretmen Dünyası, 18(209), 5.97,
14-15 ss.
|
Bülbül, Halil İbrahim. Türkiye'de Bilgisayar Destekli Eğitim. G.Ü Endüstriyel
Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (3), 6.95, 55-60 ss.
|
Cangızbay,Kadir. "Üniversite Hocaları Ve Üniversite". Birikim, (67), 11.94, 41-49 ss.
|
Cıngı, Murat Cahit. Üniversite Öğrencilerinin Meseleleri. İzlenim (39), 11.96, 43-44
ss.
|
Coşkun, Hüseyin. Yükseköğretim Sistemi Sorunları ve Çözümleri . Yeni Türkiye,
2(7) 1/2.96 360-364ss.
|
Çelik, Vehbi. Bilim Toplumuna Çağdaş Üniversite ve Yönetimi. F.Ü Sosyal Bilimler
Dergisi, 7(1/2), 1995, 49-55 ss.
|
Çıkrıkçı,Nükhet Demirtaşlı. Üniversite Öğretim Üyelerinin Öğreticilik Meslek Bilgisi
Sorunu: Ölçme ve Değerlendirme Boyutu. Eğitim Ve Bilim, 21(104), 4.97
|
Davutoğlu, Ahmet. Üniversitelerin Bilgi Temeli . İzlenim (39), 4-5 ss.
|
Erdem, M.Burhan. Yükseköğretimde Finansman Sorunu. Yeni Türkiye. 256-262 ss.
|
Güldiken, Nevzat - Mehmet Eser. Üniversite Öğrencilerinin Karşılaştıkları Sorunlara
Sosyolojik Bir Bakış (Cumhuriyet Öncesi Üniversite Örneğinde). G.Ü Fen
Eedbiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19), 6.97, 55-69 ss.
|
Hasol, Doğan. Üniversitelerimiz Çıkmazda. Yapı (172) 3.96, 67-68 ss.
|
İnam, Ahmet. Eğitimdeki Bilim. Bilim ve Teknik, (320), 10.94, 72-75 ss.
|
Karataş, Şaban. Bugünden Yarına Üniversiteler.Yeni Türkiye Özel Sayı, 2(7), 1/2.96,
327-330 ss.
|
Kaya, Yahya Kemal. Nitelik ve Standardizasyon Açısından Yükseköğretimin
Durumu. Standard, 33(388), 4.94, 24-26 ss.
|
Koçal, Seçil. Yükseköğretimde Kalite. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12(35),
7.96, 569-573 ss.
|
Korkut, Hüseyin. Üniversitede Kalite Ne Durumda ? Amme İdare Dergisi, 30(2),
6.97, 59-72 ss.
|
Korukoğlu, Ayşen. - Cemile Gürçay. Üniversite Öğrencileri Profilinde
Yükseköğrenime Yönelik Beklentiler ve Yönetim Sorumlulukları. Ç.Ü İktisadi
Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1)
|
Oskay, Gülter. Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Gelişim Düzeylerinin Bulundukları
Fakülte Ve Anabilim Dallarına Göre İncelenmesi.
|
Şahin, Sümer. Üniversitelerimizdeki tıkanıkları gidermek hakkındaki bazı görüşler.
Yeni Türkiye. 2(7), 1/2.96, 365-367 ss.
|
Şenatalar, Burhan. "Üniversiteler vr Toplum Birbirini Beslemeli" Söyleşi. İzlenim
(39), 11.96, 26-31 ss.
|
Şenses, Fikret. Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim. Bilim ve Teknoloji. ODTÜ
Gelişme Dergisi, 21(3), 1194, 465-474 ss.
|
Tan, Hasan. Ülkemizde Üniversite Gelişimi. Türk Kültürü, 34(400) 8.96, 12-15 ss.
|
Tan, Hasan. Üniversitelerimizin Sayıca Çoğalması ve Bilimde Kalite. Türk Kültürü.
34(393), 1.96, 1-6 ss.
|
Taşpınar, Mehmet. Ülkemiz Yükseköğretim Sisteminin Finansman Sorunu Ve
Öğretim Maliyetlerinin Paylaşımı. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2), 1995,
256-261 ss.
|
Tekeli, İlhan. Üniversite Üzerinde Birkez Daha Konuşurken. Birikim, (67), 11.94, 36-
40 ss.
|
Tunay, Ahmet. Yükseköğretimde Kalite. Standard, (388), 4.94, 66-69 ss.
|
Ulusoy, Gündüz. TUSİAD Raporu : Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim, Bilim
ve Teknoloji. Bilişim, 23(56), 11.94, 26-28 ss.
|
Whitehead, Alfred North. Üniversitelerin Görevleri. Çev : Ahmet Edip Uysal.
İzlenim. (39), 1.96, 49-51 ss.
|
Yalçınkaya, Mustafa. Akreditasyon Ve Yükseköğretim Kurumlarının
Değerlendirilmesi. Standart, 36(426), 6.97, 94-98 ss.
|
Young, E.Kenneth - Chambers, Charles M. Understanding Accreditation. Jossey-Bass
Inc, 1983, 55-70 ss.
|
|
Rapor Yazımında Kullanılan Kaynaklar
|
Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi : Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Üçüncü
Basım. Ankara : Bilim Kitap Kırtasiye, 1986
|
********. Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Beşinci Basım. Ankara : Bahçelievler
|
|