DALAK ve GÖREVİ

DALAĞIN GÖREVLERİ: Dalağın çeşitli görevleri olmasına karşın, bu organın çıkarılması hayatı olumsuz yönde etkilemez. Nitekim çok gevrek bir yapıya sahip olan dalak, karın bölgesine gelen kunt ya da delici darbeler sonucu yırtıldığında cerrahi olarak tümüyle çıkarılır ve insan organizması sonradan oluşturulan bu eksiklikten etkilenmez. Dalağın dört önemli görevi vardır. Bunlar kan hücrelerinin yapımı, fagositoz, alyuvar depolama ve bağışıklık yanıtına katkıda bulunmaktır. Hücre yapımı: Ana rahmindeki çocuk 4 aylığa geldiğinde dalağın kırmızı pulpasında granülosit hücrelerin, trombositlerin ve alyuvarların yapımı, beyaz pulpada da lenfositlerin yapımı başlar. Ne var ki, doğumdan sonra dalak yalnızca lenfosit yapımını sürdürür. Alyuvarlar, trombo-sitler ve granülositler doğum sonrasında kemik iliğinde yapılırlar. Kemik iliğinin kan hücreleri üretimi yetersiz kaldığında yani “Medülter hemo-poez” yetersiz kaldığında, dalak ana rahmindeki bir çocukta olduğu gibi kan hücrelerinin yapımı görevini üstlenebilir. Bu duruma “Kemik iliği dışı kan yapımı” yani “Ekstra medüller hemopoez ‘ denir.

Fagositoz: Dalakta lenfositler dışında bol miktarda da makrofaj hücreler bulunur. Makrofaj hücreler dalağa gelen kanda bulunan yaşlanmış, bozulmuş alyuvarları ve birtakım bozuk kan hücreleriyle kandaki bazı maddeleri yutup sindirirler.Dalaktaki makrofaj hücreler, yutmuş oldukları alyuvarların yapısında bulunan hemoglobin maddesini bilirubine çevirirler. Bilirubin daha sonra dalağın toplardamar sistemine verilip karaciğere gönderilir. Kanda bilirubin belli bir düzeyin üstüne çıkarsa “Sanlık” gelişir. Alyuvar depolama: Dalak belli bir miktarda alyuvarı kendi içinde depolar. Trombositlerin de önemli bir bölümü dalakta depolanır. Öyleki, bazı hastalıklar sonucu büyümüş olan dalağın depo hacmi de büyümüş olacağından, kan dolaşımında bağımsız halde bulunan trombositlerin ve alyuvarların sayısında bir azalma olabilir. Bağışıklık cevabına katkı: Vücutta herhangi bir mikrobik infeksiyonun ya da bir başka zararlı etkenin bulunduğu durumlarda vücut bu zararlı düşmana karşı bir savunma-saldırı alarmına geçer. Bunun için de vücuttaki savaşçı hücrelerin çoğaltılması yoluna gidilir. Dalak böyle bir alarm durumunda lenfosit yapımını çoğaltır, hızlandırır, makrofajların yapımını arttırır. Bu durumda, dalaktaki beyaz pulpaların sayı ve hacimde büyüdükleri görülür. Buna paralel olarak dalağın tümünde de bir büyüme saptanır. Dalağın büyümesine “Splenomegali” denir. Mikrobik hastalıklarda dalağın büyümüş olduğu ortaya konabilir.