Hayvan Barınakları ve Havalandırma
HAVALANDIRMANIN PRENSİBİ
Sıcak hava, soğuk havaya nazaran daha fazla rutubet absorbe edebilme kabiliyetindedir. Kış aylarında hayvanların neşrettikleri ısı sebebiyle havalandırma giriş deliklerinden barınak içerisine giren havanın sıcaklığı bir miktar yükselir ve dolayısıyla rutubet absorbe etme kabiliyeti de artar. Barınak havasında ve altlıkta mevcut rutubetin bir kısmını absorbe eder. Havalandırma çıkış bacasından çıkıp giderken de bu rutubeti beraberinde alıp götürür. Dışardan gelen bu hava akımı içerde uzun müddet kalırsa, izolasyon yapılmamış soğuk duvarlar ve canlar ila teması halinde sıcaklığını kaybeder ve içeriye ilk girişte ısınması sebebiyle absorbe ettiği rutubeti bu defa soğuması sebebiyle cam, duvarlar ve tavan üzerine bırakır. Barınak içinde gereğinden daha hızlı bir hava cereyanı mevcut ise, hayvanların neşrettiği vücut ısısı ile yeteri kadar ısınmadan dışarı atılacaktır. Bu sebeple rutubet absorbsiyon kabiliyeti artırılamayacağından ortamın fazlarutubetinin dışarı atılması temin edilemez.
Hayvanların vücut ısılarından bir miktarını ortama neşretmeleri sebebiyle çevrelerindeki hava ısınır. Isınan havanın, hacmi genişler, yani birim hacim ağırlığı azalır ve ısınan hava yükselmeye çalışır. Bu sebeple barınak dışındaki soğuk ve birim hacim ağırlığı fazla olan hava havalandırma giriş deliklerinden barınak içine girerek içerideki sıcak havayı yukarıya doğru kaldırır» Hayvanların ısı neşri devamlı olduğundan yukarıya doğru hava akımı da devamlıdır. Bu sıcak hava çatıdaki havalandırma bacasından barınağı terk eder. Yükselen ve barınağı terk etmek için havalandırma bacasına yönelen havanın soğumamasını temin için çıkış bacasının çok iyi izole edilmiş olması gerekir.
1.2 - HAVALANDIRMA SİSTEMİNİN ESASLARI
Havalandırma sisteminin esasları aşağıda gösterilmiştir:
- Havalandırma sisteminde uygun şekilde yerleştirilmiş yeterli sayıda ve ebatta hava giriş delikleri mevcut olmalıdır,
- İçeriye giren havaya; döşeme veya tavanı yalayıp geçmeyecek, dışarıya doğru akışı güçleştirmeyecek ve hayvanların üzerinde hava cereyanı hasıl etmeyecek şekilde yön verilmelidir.
- Dışarıya atılacak havanın binayı uygun bir hızda terk etmesini temin edecek kapasitede bir hava çıkış deliği mevcut olmalıdır. Bu çıkış deliği uygun bir fan, muntazam planlanmış bir delik veya çatı aşıkları arasında bu maksatlar için bırakılmış açıklıklar olabilir,
- Rüzgarın olup olmaması havalandırma sisteminin iyi bir şekilde çalışmasına engel olmamalıdır,
- Havalandırma sistemi ani hava değişikliklerinde dahi çok az bir bakım ile çalışabilmelidir.
1.3 - HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ
Hayvan barınaklarında genellikle iki tip havalandırma sistemi kullanılır. Bunlardan birisi tabii havalandırma (tabii çekimli), diğeri ise suni (elektrikle çalışan, mekanik, fanlı veya cebri çekimli) havalandırmadır. Çeşitli bölgelerde ve çeşitli tipteki barınaklarda havalandırma sisteminin seçimi aşağıdaki faktörler dikkate alınarak yapılmalıdır:
-Hayvan barınağında elektrik bulunup bulunmaması,
-Barınak kapasitesi,
-Barınak tasarımı„
-Yörenin iklimi,
-Barınaktaki yetiştirme sistemi.
1.3.1.1 Tabii Havalandırma Tesislerinin Kapasite Hesabı
Barınak yapımından gaye, hayvanları kötü çevre şartlarının etkilerinden koruma ve yüksek verim elde edebilmek için onlara uygun çevre sağlamaya çalışmaktır. Barınaklarda istenilen uygun sıcaklık ve rutubet Çizelge-2'de verilmiştir.
ÇİZELGE –2 barınaklarda havalandırma değerleri
|
|
Barınaklarda istenilen uygun sıcaklık rutubet
°C %
|
500 Kg canlı ağırlığın neşrettiği rutubet
g/saat
|
500 Kg canlı ağarlığın neşrettiği
CO2
|
500 kg canlı ağırlığın saatte hava ihtiyacı
m3/saat
|
|
Sığır ağılları
Serbest ahırlar
Dana ahırları
At tavlaları
Koyun ağılları
Keçi ağılları
Tavuk kümesler
|
10-14 80-75
6-10 80
8-12 80
8-14 80-75
6-10 80
10-14 80-75
13-21 75-70
|
300
300
300
300
300
300
1600
|
160
160
160
160
160
160
360
|
100-125
100-125
100-125
100-125
100-125
100-125
500
|
Barınaklarda bunların dışında müsaade edilebilecek azami gaz miktarları metre küpte litre olarak C02 için 3,5; NH3 için 0,1; H2S için 0,02’dir. Barınaklardaki havalandırma tesislerinin kapasitesi içeride barındırılacak hayvan sayısına, türüne, barınak hacmine göre değişir, Barınaklardaki uygun havalandırma sınırı hayvanların neşrettikleri rutubet ve CO£ miktarı dikkate alınarak tayin edilir.
1.3.1.2 Rutubete Göre Değiştirilmesi Gereken Hava Miktarının Hesaplanması Rutubete göre, gerekli olan hava miktarı:
Vx -Rutubete göre, gereken hava miktarı (m^/saat), xH£=Hayvanların neşrettikleri rutubet miktarı toplamı, (g/saat) Çizelge-2,
X=Barınak içindeki havanın mutlak rutubeti (g/m3),
Xç=Dışardaki havanın mutlak rutubeti (g/m3)dir.
Barınak içindeki ve dışındaki havanın mutlak rutubet miktarları Çizelge-3'de
verilmiştir,
ÇÎZELGE -3 760 mm Civa Basıncında Havadaki Mutlak Rutubet Miktarı
|
Hava Sıcaklığı°C
|
(Xi) % 100 nisbi rutubette (g/m3)
|
(Xi) % 85 nisbi rutubette (g/m3)
|
(Xi) % 70 nisbi rutubette (g/m3)
|
|
20
|
17,29
|
14,72
|
12,10
|
|
18
|
15,39
|
13,08
|
10,77
|
|
16
|
13,65
|
11,60
|
9,56
|
|
14
|
12,07
|
10,26
|
8,45
|
|
12
|
10Ç65
|
9,05
|
7,46
|
|
10
|
0,39
|
7,98
|
6,57
|
|
8
|
8,26
|
7,02
|
5,78
|
|
6
|
7,25
|
6,17
|
5,08
|
|
4
|
6,36
|
5,41
|
4,45
|
|
2
|
5,56
|
4,72
|
3,89
|
|
0
|
4,84
|
4,12
|
3,39
|
|
-1
|
4,49
|
3,82
|
3,14
|
|
-3
|
3,83
|
3,26
|
2,68
|
|
-5
|
3,25
|
2,76
|
2,28
|
|
-7
|
2,75
|
2,34
|
1,92
|
|
-0
|
2,33
|
1.98
|
1,63
|
|
-11
|
1,96
|
1,67
|
1,37
|
1.3.1.3 Hayvanların Neşrettikleri C02 Miktarına Göre Saatte Değiştirilmesi
Gerekli Hava Miktarının Hesaplanması
Hayvanların neşrettikleri C02 miktarına göre saatte değiştirilmesi gereken hava miktarı:
VK =Atılması gerekli hava miktarı, (m3/Saat)
KHi=Hayvanların neşrettikleri C02 miktarı toplamı (Litre/Saat) (çizelge-2)
Ki =Barınak içindeki havanın ihtiva ettiği CO? miktarı (Litre/m3)
Kd =Dış havanın ihtiva ettiği CO2 miktarı (Litre/m3) (Dış havadaki C02 miktarı
ortalama olarak 0,3 Litre/m3 olarak kabul edilir) dır.
Barınaklardaki maximum gaz miktarları Çizelge-2’de verilen değerleri geçmemelidir, 1.3.1.4 Barınak Havası Değişim Sayısı ve Havalandırma Bacasında Hava Akımı Hızı
1.3.1.4.1 Barınak Havası Değişimi Sayısı
Yaz aylarında barınaklara giren taze hava ile barınak havası arasında sıcaklık farkı az olduğundan yaz havalandırmasında kış havalandırmasına nazaran daha hızlı, hava akımına lüzum vardır (Çizelge-4).
ÇİZELGE -4 Hayvanların Neşrettikleri Su Buharı Esas Alınarak B.H.B. (500 Kg) Başına Saatte Değiştirilmesi Gereken Hava Miktarı
|
|
Kış havalandırması m3/saat
Kış hava sıcaklığı°C
-9 -12 -15
|
Geçiş mevsimleri havalandırması (ilkbahar-Sonbahar) m3/saat
|
Yaza havalandırması
M3/saat
|
Beher beş için lüzumlu Hacim m3
|
|
At-Sığır Tavuk
|
49 45 42
203 190 180
|
114
604
|
240
2250
|
20
50
|
Hızlı hava akımı hayvanlara zararlı olduğundan yaz aylarında barınak içinin fazla sıcaklığını azaltmak için cereyan yapmayacak şekilde hava akımı artırılmalıdır. Hayvan barınaklarında havanın değişim oranı:
Burada;
k =Hayvan barınağı havasının değişim sayısı
Vh=Havalandırıcının hava kapasitesi (m3/Saat)
V=Hayvan barınağı iç hacmi,(m3)
dir.
1.3.1.4.2 - Havalandırma Bacasında Hava Akımı Hızı
Havalandırma bacalarındaki ortalama hava akımının hızı aşağıdaki formüllerden biri
Burada;
W=Hava akımının hızı, (m/Saniye)
g =Yer çekimi ivmesi,(m/Saniye)
h =Hava giriş ve çıkış boşlukları arasındaki mesafe (m),
ya= dış havanın yoğunluğu
yi=iç havanın yoğunluğu,(kg/m3)
Burada;
W =Hava akım hızı (m/saniye),
h=Havalandırma bacası yüksekliği (m) (Hava giriş ağzı seviyesinden baca tepesine kadar olan yükseklik),
t1=tç hava sıcaklığı,(°C), t0-=Dış hava sıcaklığı, (°C)
-Hava bacalarına ait hesaplanmış bazı ölçüler Çizelge-5'te verilmiştir.
ÇİZELGE -5 Hava Bacalarının Ölçüleri
|
Barınaktaki Hayvanların Toplam Canlı Ağırlığı Kg
Sığır Tavuk
|
Hayvanların Farklı Yüksekliklerdeki Hava
Bacalarının Çapları
(cm)
4m 6m 8m 10m
|
|
2000 375
|
|
52
|
47
|
44
|
42
|
|
3000 562
|
|
63
|
58
|
54
|
51
|
|
4000 750
|
|
74
|
67
|
62
|
59
|
|
5000 937
|
|
82
|
74
|
69
|
66
|
|
6000 1125
|
|
90
|
81
|
76
|
72
|
|
7000 1312
|
|
97
|
88
|
82
|
78
|
|
8000 1500
|
|
-
|
94
|
88
|
83
|
|
9000 1687
|
|
-
|
100
|
93
|
88
|
|
10000 1875
|
|
-
|
-
|
98
|
93
|
1.3.1.5 - Hava Bacasının ve Hava Deliklerinin Kesit Alanı Hesabı
1.3.1.5.1 - Hava Bacası Kesit Alanı Hesabı
Burada;
B - Hava bacasının toplam alanı, <m2)
Vh = Havalandırıcıların toplam hava kapasitesi, (m3/Saniye)
W = Hava akımının hızı (m/Saniye)dır.
Burada;
D = Hava delikleri toplam alanı,(m2)
B = Hava bacalarının toplam alanı, (m2)
dır,
1.3.1.6 - Hava Giriş Delikleri
Hava giriş delikleri, bina içerisine giren taze havayı, duvarlar boyunca tavana doğru yöneltecek şekilde planlanmalıdır, Bu suretle, giriş deliğinden barınak içersine giren taze havanın duvar boyunca yukarı doğru yönelip tekrar zemine doğru dönmesiyle barınak içerisindeki hayvanları rahatsız edecek şekilde bir hava cereyanı meydana getirmesi önlenmiş olur. Hava giriş deliklerinin uygun boyutları 5x75; 7,5x50; 10x37,5; 12,5x30; veya 15x25 cm ve toplam alanı da 375 cm2 olmalıdır. Çizelge-6'da tabii havalandırma sistemli barınaklarda, barınak alanlarına göre ihtiyaç duyulan çıkış bacası boyutları, çıkış bacası H açıklığı (Madde 1.3.1.7) ve hava giriş deliği sayıları verilmiştir.
Hava giriş delikleri genellikle hava çıkış bacalarından ve hava çıkış fanlarından (düşey mesafe olarak) 2,40 m den daha yakına yapılmamalıdır.
Hava giriş deliklerinin binanın tek veya çift cephesine yapılması, daha ziyade barınak genişliğine, hakim rüzgar istikametine ve hayvan duraklarının barınak içerisindeki yerine bağlıdır
Genişliği 6,5m den daha az, tünekleri kümesin gerisinde olan yapılarda hava giriş delikleri binanın ön yüzüne yapılmalıdır.
Genişliği 6,5 m den daha fazla kümeslerde binanın arka tarafına konulmuş olan tüneklerin hemen altına tavuk dışkılarının toplanacağı bir dışkılık tahtası yerleştirilmişse, binanın arka cephesine de bu tahtaların altına gelecek şekilde giriş delikleri açılabilir.
Genişliği O m den fazla olan kümeslerde tünekler genellikle binanın ortasına konulmalı bu sebeple binanın ön ve arka cephelerine de hava giriş deliği açılmalıdır
Hava giriş delikleri çeşitli şekillerde yapılabilir.
1.3.1.6.1 - Pencere Altı Açıklıkları
Pencere altlarına bırakılacak açıklıklar hava giriş deliği olarak kullanılabilir. | 