Bağlama ve Ailesi sazlarını tanıyabilmek için önce bu sazların atası olarak bilinen KOPUZ`un tanınması gerekiyor.
İnsanlar, su kabağının üst kısmına ince deriler gerdirip sap ilave etmişler ve kiriş tellerini deri üzerinden geçirmek sureti ile sesin daha net çıkmasını sağlamıslar. Yay ile çalınanlara IKLIĞ parmak veya mızrap türünden maddelerle çalınan türlerinede KOPUZ adnını vermisler. 

IKLIĞ yaylı sazların, KOPUZ ise mızraplı sazların atası olarak bilinmektedir. Kopuz, sonraları su kabağı yerine armudumsu şekilde ağaclardan oyularak yapılmış, üzerine yine deri gerilmiş, kiriş teller takılarak uzun yıllar çalınmış, daha sonraları da derinin yerini ağaç (göğüs-ses tablosu), kiriş tellerinin yerini ise metal teller almıstır.

Mızraplı sazların atası alarak bilinen Kopuz, Türklerin en eski sazlarından biridir. En az 15 asırdan beri kullanılmış olan bu ünlü mızraplı saz, bugün yerini Anadolu`da bağlama ve ailesi sazlarına bırakmış olmakla beraber, Orta Asya ve Sibirya Türkleri tarafından halen kullanılmaktadır.

Bağlamanın ses sahası 2,5 oktav olup, ses taplosu üzerine yapıştırılan ilave perdeler ile ses sahası 3 oktava çıkarılabilir. Bağlama  ailesi sazlarını büyükten küçüğe aşağıdaki gibi sıralıyabiliriz.

MEYDAN SAZI
Meydanlarda çalınmasından dolayı Meydan Sazı denilmistir. 12 teli bulunması nedeniyle bazı yörelerde 12 telli sazda denilmektedir. Meydan sazı bağlama ailesinin en büyük sazıdır. La sesine akort edilir. Form boyu 52,5cm, sap boyu 70cm, tel boyu 112cm, form eni ve derinliği 31,5cm dir. En ince teli 0,35 - 0,40 numaradır. Çoğunlukla kalın bam telleri kullanılır.

DİVAN SAZI
Meydan sazından biraz daha küçüktür. Dokuz telli yada yedi telli olarak kullanılabilir. Meydan sazından dört ses daha tiz akort edilir. Form boyu 49cm, sap boyu 65cm, tel boyu 104cm, form eni ve derinliği 29,5cm dir.

ÇÖĞÜR
Divan sazına yakın büyüklükte 9 ile 6 tel takılmakta ve 15 kadar perdesi bulunmaktadır. Akordu alt iki tel(La), orta iki tellerin birisi(La) diğeri ise(Re), üst teller ise(Sol) sesine akort edilir. Çöğür ile; Nefes, Ayin ve Semai gibi havalar çalınır. Bugün daha çok curası kullanılmaktadır. Çöğür Curası, çöğürün bir oktav daha tizi ve küçüğüne denir.

BAĞLAMA
Adını alan ailenin temel sazıdır. 17-24 perdesi vardır. Meydan sazından bir oktav, Divan Sazından ise beş ses daha tizdir. 6-9 tel takılır. Alt telleri(La) sesine akort edilir. Düzen değişikliklerinde orta ve üst tellerin akortları değiştirilir. Form boyu 42cm, sap boyu 55cm, tel boyu 88cm, form eni ve derinliği 25cm dir.

BOZUK
15-18 perdesi vardır. Üçerli gruplar halinde 9 tel takılır. Bağlama ebatlarındadır. Ortaya iki sarı ve bir ince çelik tel, üste ve alta ise birer kalın sarı ve ikişer çelik tel takılır. Sarı teller çelik tellere göre bir oktav daha pest akort edilir.

Genellikle Güney ve Ege yörelerimizde bozuk olarak bilinir ve çalınır. Bozuk düzeni oldukça yaygındır. Akortları ise alt(La), Orta(Re) ve üst (Sol) seslerine düzenlenir.

ASIK SAZI
Aşıkların ( Halk Ozanlarının ) çalmış oldukları bağlamaya aşık sazı denilmekdetir. Normal bağlamaya göre sapı daha kısadır. 13-15 perdesi vardır. Dip perdesi (Re) değil Do`dur. 6-9 telli olarak kullanılır.

TANBURA
Bağlamadan daha küçüktür. Divan sazından bir oktav tizdir ve divan sazının curası olarak bilinir. Bağlamadan da dört ses daha tizdir. Alt(Re) orta(Do) seslerine akort edilir. Form Boyu 38cm, sap boyu 50cm, tel boyu 80cm, form eni ve derinliği 22.8cm dir.

CURA
Bağlama ailesinin en küçük sazıdır. 7-16 perdesi 3-6 teli bulunmaktadır. Genellikle altı tellidir.Üç tek telli veya allta iki, ortada iki, üstte ise tek telli olanlarının yanı sıra iki telli olanlarıda vardır. Bağlama ve Bozuk düzenlerine akort edilir. İki telinin akort düzeni alt tel(La) üst tel(Re) dir.

BAĞLAMA CURASI
La sesine akort edilir. Bağlamadan bir oktav tanburadan ise beş ses tizdir. Form boyu 26,5cm, sap boyu 35cm, tel boyu 56cm, form eni ve derinliği 15,5cm dir.

TANBURA CURASI
Re sesine akort edilir. Tanbura`dan bir oktav, bağlama curasından dört ses daha tizdir. Form boyu 22,5cm, sap boyu 30cm, form eni ve derinliği 13,5cm dir.

Çifte

Dilli nefesli (üflemeli) çalgılar gurubuna girer.

     Yan yana iki kamış borunun bağlanmasıyla yapılmaktadır. Her iki kamışında uç kısımlarında ses veren iki küçük kamış eklenmektedir. Dil görevi gören bu küçük kamışlar ağız boşluğuna alınır ve  aynı anda hava üflenerek çalınır. Kamışlardan biri süreğen ses elde etmek için kullanılır ve ya hiç delik delinmez ya da bir, iki perde deliği açılır. Ezgi çalınan kamışta ise yedi, sekiz perde deliği bulunur. Değişik yörelerde Argun, Argul, Kargın, Zambır gibi adlarla da bilinmektedir.

Çığırtma

Dilsiz doğrudan üflemeli Türk halk çalgısıdır. Çığırtma, kartalın kanat kemiğinden yapılır. . 15-30 cm uzunluğundadır. Daha çok çobanlar tarafından kullanıldığı bilinen bu çalgı, günümüzde unutulmaya yüz tutmuş çalgılardandır. Altısı üstte birisi altta olmak üzere toplam yedi tane ezgi perdesi vardır. Kartalın kanat kemiği tüylerden ve kaba bir biçimde etten arındırılır. Toprağa gömülür. Bir süre beklenir, ilik ve et parçalarının toprak içerisindeki canlılar tarafından tüketilmesinin ardından süt içerisinde kaynatılır. Kaynatmanın amacı kemiğin beyazlamasını ve işlemek için yumuşamasını sağlamaktır. Bu işlemin ardından perde delikleri açılır.

Davul (Kasnaklı Davul)

Davul (Kasnaklı Davul) ; Oluşumundan başlayarak tarih içinde çağlar boyu Anadolu uygarlıklarında ve daha sonra Orta Asya topluluklarında da kullanılarak gelmiş olan en eski çalgı türlerindendir. Gerek biçimi ve gerekse yapım tekniklerinde bazı değişiklikler yaşayarak günümüze kadar gelen bu vurmalı çalgı, aslında bilinen geleneksel yapısı uzun yıllardır değişmeyen ya da çok az değişmiş çalgılarımız arasındadır. Geleneksel müziğin en temel çalgılarında biri olup çok çeşitli amaçlar için de kullanılmıştır. Bunlar arasında yerel ve mehter müzikleri ile haber verme, ilan etme, uyarma gibi çok temel olguları da sıralayabiliriz. Davul, özellikle zurna ile birlikte geleneksel bir ikili oluşturarak meydan sazı olarak kullanıldığı gibi tek başına da bir çok yerde kullanılmıştır. Davul, zaman içinde tuğ, tavul, köbürge, küvrüg, tuvıl ve tabl gibi isimleri ile anılmıştır. Davul çalanlar da süreç içinde ; tablzen, davulzen, davulcu gibi adlar verilerek nitelenmiştir. Şamanların en temel çalgısı olan “Davul”, Türk geleneklerinde düğün, sahur, cirit oyunu, at yarışı, güreş, bayram v.b. gibi alanlarda uzun yıllar boyu kullanılmış ve hala kullanılmaktadır.

Diğer taraftan “davul”, müjde, güvenlik, savaş, yangın v.b. amaçlı da kullanılmıştır.

Davullar genel bir değerlendirmeyle, üç boya ayrılabilirler. Bunlar, küçük (Çapı, 60 cm. civarı), orta (çapı 70 cm. civarı), büyük (çapı 80-90 cm. civarı) boylardadır. Kasnak eni ise yörelere ve kullanıcıya bağlı olarak büyük değişiklikler göstermektedir. Temel olarak bir “germe çemberi”ne geçirilmiş deri ve bunların bağlandığı “kasnak” denilen ağaç bölüm olmak üzere iki ana kısımdan oluşur. Bu iki yandaki germe çemberine geçirilmiş deriler, ton tutmasını sağlamak için bağlantı elemanlarının yardımıyla gerekli ya da istenilen oranda gerdirilir. Davul kasnağı, çoğunlukla ceviz, ıhlamur, köknar, ceviz gibi ağaçlardan yapılmaktadır. Bunlardan en çok kabul gören ya da beğenilen ise meşedir. Bu kasnağa dana, köpek ya da koyun/keçi gibi hayvanların derileri gerilmekte ve davulun alt / üst kısımlarına takılmaktadır. Deriler “germe çemberleri”ne ıslak olarak geçirilir ve gerilmeyi sağlamak ve kurumaya bırakılmak için üstten ve alttan “davul kasnağı”na yerleştirilir. Alt ve üst “germe çemberleri”, zikzaklı olarak geçirilmiş sağlam sicimler ile bağlanır. Deri kuruduktan sonra da istenilen gerginlik sağlanana kadar sıkılarak tutturulur. Deri kurumaya bırakılırken çatlamasını önlemek amacıyla susam ya da zeytin yağı ile yağlanır.

Davul bir meşin kayışla boyuna asıldıktan sonra, genellikle sağ elde “tokmak” (çomak, meççik, metçik, çomaka) ve sol elde “ince değnek” ya da “çubuk” (çırpı, zipzibi) ile vurularak çalınır. Ritmin güçlü vuruşları “tokmak”, zayıf vuruları ise “çubuk” ile belirtilir. Ortalama boyu 40-50 cm. olan “çubuk”, “tokmak”tan biraz daha uzundur.

Def

Bagetsiz vurmalı ritim çalgılar gurubuna girer.

     Yaklaşık 20 - 40 cm çapındaki kasnağın bir yüzüne deri gerilmesi sonucu elde edilen araçsız vurmalı çalgıdır. Kasnak üzerine açılan yuvalara yerleştirilen üç, beş çift pirinç zil, tınıyı zenginleştirmektedir. Zilsiz olanları da görülür. Genelde kadın oyunlarında kullanılır. Daha büyük olanları daire olarak anılır.

Kabak Kemane

Deri kapaklı telli yaylı çalgılar sınıfına girer.

Su kabağı sap kısmından 1/3 oranında kesilir. Bu bölüme tekne adı verilir ve üzeri eskiden tavşan, günümüzde ise yürek zarı ile kaplanır. Tekne çapı yaklaşık 10-15 cm arasındadır. tekneden sonra sap ve burgular gelir. Gövdenin en alt kısmında, çalgıcının kabak kemaneyi dizine dayayıp çalması için demir çubuk vardır. Bu çubuk aynı zamanda kabak ile sapın birbirini tutmasını da sağlar.

Yörelere ve biçimlerine göre farklılık gösterir; Kabak Kemane, Iklığ, Rebab, Hegit olarak adlandırılır. Yay için at kılı kullanılması tercih edilir.

Karadeniz Kemençesi

Doğu Karadeniz bölgesinde yaygın olarak görülen telli, yaylı,tahta kapaklı sınıfına giren çalgıdır. Boyu 40, 50 cm kadardır. Genellikle tek olarak çalınır. Üç tellidir ve 4’lü aralıkla paralel sesli kullanılabilir. Kemençenin tekne kısmı dut,erik,ardıç ağaçlarından yapılmaktadır. Burgularına kulak adı verilir. Yayın çubuğu  genellikle gül ve şimşir ağaçlarından yapılır. Yayına at kuyruğu kılları bağlanmaktadır. Perde bağı yoktur. Genellikle sol - do - fa, do - fa - sib, la - re - sol  sesleri ile düzenlenir. Ezgi zil telinde çalınmakta, diğer tellere boş olarak yay çekilir.

Kaval

Nefesli (üflemeli) çalgılar gurubuna girer.

     Dilli ve dilsiz şekilleri bulunmaktadır. Her iki grup da kendi içerisinde diatonik ve kromatik perdeli biçiminde sınıflandırılır. Ön yüzeyde yedi, arka yüzeyde bir olmak üzere sekiz perde deliği vardır.  Genelde tek parçadan oluşmakla birlikte, birbirine geçen ve taşımada kolaylık sağlayan üç parçalı kırma kaval örneği de görülmüştür. Erik, Gül, Davulga, Sandal gibi bir çok ağaçtan yapılabilmektedir.

“İzmir ili Bergama ilçesi Tavukçukuru köyünde, yörede yaygın bir biçimde kullanılan kırma kaval örneği görülmüştür. Davulga ağacından   yapılan kaval, üç parçadan oluşmaktadır.

Kaşık

Tahta çapmalı ritim çalgılar gurubuna girer.

     Özellikle şimşir ağacından yapılanı makbuldür. Sap kısımları parmaklar arasına alınır, oval kısımları ise sırta gelecek şekilde avuç içine alınarak çalınmaktadır. Bunun dışında farklı tutuş biçimleri de vardır. Bursa çevresinde sapın sonunda oyma tekniği ile hareketli parçacıklar oluşturulmuş ve buna tongurdaklı kaşık adı verilmiştir.

Mey

Kamışlı  nefesli (üflemeli) çalgılar sınıfına girer.

Erik ağacından yapılanı makbul sayılan mey, halk çalgılarımız içinde önemli bir yer tutar. Balaban diye de adlandırılan Orta Asya Kökenli bir çalgıdır. Büyüklüklerine göre,Ana, Orta ve Cura Mey  olarak sınıflandırılır.Daha çok kapalı ortamlarda, oda toplantılarında düğün ve eğlencelerde kullanılan bir çalgı olup, Doğu Anadolu’da Erzurum, Kars, Iğdır,Hakkari, Ardahan, Artvin, Bayburt Gümüşhane, Van ve Ağrı gibi yörelerimizde oldukça yaygındır. Tok ve mistik bir ses rengine sahip olan mey’in yedi üstte bir altta olmak üzere sekiz ses deliği vardır. Özel bir yöntemle yassılaştırılan kamış, kıskaç ve gövdeden meydana gelir. Kıskacın kamış üzerinde aşağı veya yukarı doğru itilmesiyle yaklaşık bir perdelik ses değişimi yapılabilmekte ve  özelliği ile çalgı gruplarına hemen uyum sağlayabilmektedir. Zurna gibi kesintisiz üfleme tekniği ile çalınır. Halk arasında bu tekniği geliştirmek amacıyla, su dolu bardağa pipet ya da ince kamışla hava üflenmesi,  kabarcıkların kesintisiz sürdürülmeye çalışılması yaygın bir uygulamadır

Nağara (Koltuk Davulu)

Bagetsiz vurmalı Rtim çalgılar sınıfına girer.

Daire biçimindeki ağaç kasnağa deri gerilmiş çemberlerin, çapraz bağ ile  bağlanması sonucu elde edilir.Koltuk altına alınarak ve ellerle vurularak çalınmaktadır. Normal davula göre daha uzundur. Çapı ise normal davuldan daha küçüktür.

Sipsi

Kamışlı nefesli (üflemeli) çalgılar gurubuna girer.

     Yörelere göre kaval, düdük, çoban düdüğü gibi adlar verilen dilli ve doğrudan üflemeli çalgımızdır. Orta Toroslardan başlayarak Ege bölgesini de içine alan bir alanda yaygın olarak çalınır. Boğaz, Gurbet, Teke, Zeybek ezgileri seslendirilir. Genellikle kamıştan yapılır ve iki parçalıdır. Borusu kemik ve ağaçtan yapılanları da vardır. Altta bir, üstte beş, altı ya da yedi delik olanları bulunur. . Kuvvetli bir nefesle çalınır. Gür bir sesi vardır.

Tulum

Hava depolu nefesli (üflemeli) çalgılar gurubuna girer.

Rize, Artvin Kars, Ağrı gibi Kuzeydoğu Anadolu yörelerimizde yaygın olan hava depolu üfleme çalgısıdır çalgıdır. Lülük (goda), Gövde ve Nav olmak üzere üç bölümden oluşur. Oğlak derisinin tüyleri temizlenir, ayakları yukardan kesilir, hava kaçırmaması amacıyla arka ayaklar ve ön ayaklardan biri özel bir bağlama yöntemi ile sıkıca bağlanır. Diğer ayağa bir tür çifte düdük eklenir. Düdüklerden birisi süreğen ses elde etmeye yarayan bir veya iki perdeli diğeri ise sipsi (dillik) adı verilen beş perdelidir ve ezgi çalınır. Parlak,  etkileyici bir ses rengine sahiptir. Bazı yörelerde Tulum, Tulum Zurna, Gayda, Kayda gibi adlar verilmektedir. 

Zil

Metal çapmalı ritim çalgılar gurubuna girer.

     Sarı pirinçten yapılan, yassı tabak biçiminde, iki parçalı bir çalgıdır. Hafif çıkıntılı olan orta kısmında açılan deliklere geçirilen tasmalardan tutularak çalınır.

Zilli Maşa

Metal çarpmalı rtim çalgılar gurubuna girer.

     Maşa biçimindeki iki ana kolun uçlarına yerleştirilen karşılıklı zillerden oluşur. Kollar kapandıkça ziller üst üste gelerek ses çıkartmaktadır. Genelde kadınlar arasındaki eğlencelerde kullanılır.

Zurna

Kamışlı nefesli (üflemeli) çalgılar gurubuna girer.

     Üflemeli halk çalgılarımızın başında gelen zurna, çoğun davul ile birlikte düşünülür. Oyun eşlik çalgısı olması nedeniyle açık hava çalgısı olarak adlandırılan zurnanın geçmişi Orta Asya’ya dayandırılır.Boylarına göre kaba, orta ve cura (zil) zurna olmak üzere üçe gruba ayrılır. Erik, zerdali, şimşir, ceviz ve zeytin ağaçlarından yapılır. Önde yedi, arkada bir perde deliği bulunur. Ayrıca kalak kısmında yedi adet (bazı seslendiriciler birkaçını sonradan kapatabilmektedir) şeytan ya da cin deliği bulunur.  Özel bir solukalma tekniği ile çalınır. Trakya Ege gibi yörelerde kaba, Karadeniz yöresinde ise cura zurnalar kullanılır. Orta zurna ise her yörede yaygındır.

Üç kısımdan oluşur: Kamışın yumuşatılıp ezilmesi ve kısmen yontulmasıyla elde edilen Düdük (sipsi-nezik) ince bir boruya geçmekte, nefes alma tekniğinin uygulanmasında kullanılan sedeften yapılmış, yuvarlak ve geniş bir yüzey olan Avurtlak dan (avurtluk) sonra üzerinde perde deliklerinin de bulunduğu   kalak (boru, gövde) bölümü gelmektedir.