İşletmelerin Kuruluş Aşamaları Hakkında Bilgi
KURULUŞ YERİ
İşletme kurmaya girişen bir girişimcinin karşılaşacağı ilk problem muhakkak ki, işletme için “En uygun kuruluş yerinin seçimi” olacaktır. Kuruluş yeri, işletmenin faaliyette bulunduğu yerdir. Bir işletme için kararlaştırılan kuruluş yeri, diğer kuruluş yerleri ile karşılaştırılarak seçilen en uygun yerdir. En uygun yer, maliyet masraflarının en düşük, karın ise en yüksek olmasını sağlayacak yerdir. Uygun bir kuruluş yerine sahip olan işletme aynı dalda çalışan diğer işletmelere göre rekabet üstünlüğü sağlar ve daha uzun ömürlü olur.
Kuruluş yerine ilişkin karar alınırken, bu karar rast gele alınmamalı, araştırmalara dayandırılmalıdır. İşletmenin çalışma konusu, büyüklüğü, ekonomik ve teknik faktörler ayrı ayrı incelenmelidir.
En Uygun (Optimal) Kuruluş Yeri
Kuruluş yeri, bir işletmenin varlığının son bulmasına sebep olacak kadar önemli sonuçlar doğurduğuna göre, bütün işletmeler en uygun (optimal) kuruluş yerini bulmak zorundadır.
En uygun (optimal) kuruluş yeri öyle bir yer olmalıdır ki işletme bu yerde kurulduğunda; üretim faktörleri en düşük maliyetlerle sağlanabilsin, tedarik, arzulanan özelliklerde ve kesintisiz olarak yapılabilsin.Üretim faktörleri en düşük maliyetlerle ulaştırılabilsin.
Kuruluş Yeri Faktörlerinin Sınıflandırılması
İşletmenin kuruluş yeri kararlaştırılırken yapılan incelemelerde, kuruluş yerinin seçimini etkileyen faktörler dikkate alınmaktadır.
Kuruluş yeri faktörleri genellikle dört bölümde toplanır:
Ekonomik faktörler
İşletmenin faaliyeti sırasında ekonomikliğin en yüksek derecede gerçekleşmesine yarayan hammadde, enerji, işçilik, ulaştırma gibi faktörlerdir.
Psikolojik, fizyolojik ve politik faktörler
Bunlar ekonomik bakımdan uygun olmayan bir yerin, daha iyi ekonomik şartlara sahip olan başka bir yere tercih edilmesine sebep olan faktörlerdir. Örneğin, bir teşebbüs kuruluş yerinin seçimini yaparken insanlara yakınlık duyduğu bir bölgeyi tercih edebilir. Bu seçimde psikolojik faktörler rol oynamış olur.
Doğal faktörler
İklim, arazi, ısı, nemlilik derecesi ve deprem bölgesinde bulunma veya bulunmama gibi doğal özellikler kuruluş yeri seçiminde dikkate alınmalıdır.
Sosyal faktörler
Sosyal faktörler kuruluş yerini etkileyen en önemli faktörlerdendir. İşletmeler, çalışanların sosyal ihtiyaçlarını gidermeye elverişli kuruluşların bulunduğu yerlerde inşa edilirler. Ayrıca, kuruluş esnasında toplumdan gelebilecek tepkiler ve bunların nedenleri üzerinde de düşünmek şarttır. Toplum sağlığı, çevre koruması, şehirlerin gelişmeleri gibi nedenlerle devlet işletmelerin kuruluş yerlerine ilişkin bazı sınırlamalar getirebilir. İşletmeler bu sınırlamalara uymak zorundadırlar
Ekonomik Faktörler
Kuruluş yeri faktörlerinin en önemlilerinden biri olan ekonomik faktörler üzerinde kısaca durulacaktır.
Ekonomik faktörler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.
1- Arazi ve inşaat masrafları.
2- Hammadde.
3- Enerji.
4- İş gücü.
5- Taşıma.
6- Pazar.
1- Arazi ve İnşaat Masrafları:
Kuruluş yerine ilişkin maliyetler hesaplanırken işletmenin üzerine kurulacağı arazinin satın alınması veya kiralanması, inşaat masraflarının çokluğu veya azlığı göz önüne alınmalıdır.
2- Hammadde:
Ulaştırma masraflarının yüksekliği sebebiyle bir hammadde çıkarıldığı yerde işleniyorsa, tesislerin kurulmasında bu faktörler çok önemlidir. Ayrıca, çabuk bozulup çürüyen hammaddeleri işleyen fabrikalar için hammaddelerin çıkış yerine yakınlığı yine önemli bir faktördür. Maden işletmeleri, ağır sanayi işletmeleri hammadde faktörüne çok önem vermek zorundalar. Ulaştırma giderlerinin ve araçlarının geliştirilmesi, işletmelerin hammadde faktörüne olan bağımlılıklarını azaltabilir.
3- Enerji:
Özellikle geçmiş dönemlerde, enerji kaynakları işletmelerin kuruluş yerine önemli ölçüde tesir etmişlerdir. Akarsular, enerji ihtiyaçları fazla olan işletmelerin etrafında toplanmalarına sebep olmuşlardır.
4- İş Gücü:
Kuruluş yeri seçilirken yeterli iş gücü ve kalifiye elemanın bulunup, bulunmadığını dikkate alınması gerekir. Belirli konuda uzman iş gücüne ihtiyaç duyan işletmeler, bu nitelikte iş gücünün bulunduğu yerlerde kurulurken, çok sayıda iş gücüne ihtiyaç gösteren işletmeler de çalışan nüfusun yoğun olduğu bölgelerde kurulurlar.
Ayrıca, işletmeler iş gücü maliyetini de göz önünde bulundurmak zorundadırlar. İşletmenin kurulması tasarlanan bölgedeki ücret düzeyleri araştırılmalı, çalışanların sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayacak imkanlar baştan belirlenmelidir.
5- Taşıma:
Her kuruluş yerinde taşıma masrafları büyük bir rol oynamaktadır. Bunun yanında taşıma faktörünü kuruluş yerini seçimin de tek faktör sayan işletmeler vardır. Örneğin taşıma imkanlarının yaralanmak için deniz veya nehir kıyılarında demir yollarının geçtiği yerlerde kurulan işletmeler bu türdendir.
Taşıma masraflarını oluşturan başlıca faktörler, ağırlık, mesafe kat edilecek yolun cinsi ve kullanılacak taşıma aracının türüdür. Bu faktörler çoğunlukla taşınacak malın cinsine, çabuk bozulup bozulmaması gibi özelliklerle yakından ilgilidir. Bazı maddeler çabuk bozulduklarından uzaklara taşınamazlar veya zor taşınırlar. Fakat taşıma araç ve imkanlarının gelişmesi pek çok işletmeciyi Pazar ve hammadde yakınına kurma mecburiyetinden kurtarmıştır.
6- Pazar:
İşletmenin kuruluş yeri seçilirken, işletmeyi pazara bağlayan ulaştırma sistemi, uzaklık yakınlık, alıcılarla temas imkanları dikkate alınmalıdır.
Satışın hemen yapılmasını sağlamak için pazara yakınlık en büyük avantajdır. Özellikle küçük ve orta işletmelerin kuruluşunda, bu faktör çok önemlidir. Çabuk bozulan malları satan işletmeler, perakende ve toptancılar tüketim pazarlarına, oldukça yakın kurulurlar.
Eğer işletme ülkenin bütün bölgelerinde satmayı amaçlarsa, bu bölgelere, en ekonomik dağıtım yapacağı yere kurulmalıdır.
Diğer faktörler: Yukarıda sayılanların dışında kalan faktörler, devlet veya belediye veya diğer kamu idarelerinin koyduğu vergi, resim ve harçlar, ayrıca dikkate alınacak ağırlık taşıyabilirler. Eğer ülkede farklı vergi uygulamaları varsa, bu oranların düşük olduğu yerler işletmeler tarafından tercih edilir.
İklim faktörü ise; yine işletmenin kuruluş aşamasında kararı etkileyen bir diğer faktördür. Aşırı ısı farkı ve sıcaklık, çalışma gücünü doğrudan etkileyebileceği gibi, iklimin olumsuz etkilerini gidermek için alınacak tedbirlerin maliyetinin yüksek olduğu da unutulmamalıdır.
Kuruluş yerini etkileyen faktörlerden en sonuncusu, sosyal ve kültürel kurumlardır. İşletmeler çalışanlarının çeşitli ihtiyaçlarını karşılayacak kurumlarının bulunduğu bölgeleri, kuruluş yeri olarak seçmeye dikkat ederler.
İŞLETMELERDE BÜYÜKLÜK VE KAPASİTE
A. İŞLETMELERDE BÜYÜKLÜK:
Büyük ve küçük işletme terimleri iş hayatındaki ve ekonomideki noksanları ve önemleri açıkca belirtilmeden sık kullanılır. İşletme büyüklükleri arasındaki sınırlar çeşitli ölçütlere göre belirtilir. Bu ölçütler genel olarak nicelik belirten ölçütler ve nitelik belirten ölçütler olarak iki grupta toplanmaktadır. Kontilatif ölçülerin incelenmesi bize işletme büyüklükleri hakkında bir fikir verebilir. Ve bu ölçütler pratik olmaları yönünden değerlendirilir. enm.blogcu.com. Ancak bu ölçütler çeşitli bakımlardan yeterli değildir. Söz gelişi büyüklüğü tanımlamada satış hacmi veya işgörenlerin sayısı akla uygun bir ölçü olmayabilir. Ya da rakipleri çok daha büyük olduğu için bir işletme küçük sayılabilir. Değişen iktisadi koşullarda işletme büyüklüklerini değiştirebilir. Bu nedenlerle çeşitli ülkelerde niteliksel ölçütlere önem verilmiş ve niceliksel ölçütlerin giderilmeye çalışılmıştır.
B. İŞLETMELERDE KAPASİTE:
Bir işletmenin elindeki üretim faktörlerinin belli bir ölçüyle değimlendirilmesine işletme kapasitesi denilmektedir. Kapasite mal ve hizmet üretebilme yeteneği ve olanakları hakkında fikir veren bir kavramdır.
Kapasite ile ilgili önemli beş değişik kavram vardır. Bunlar;
-
Teorik kapasite
-
Pratik kapasite
-
Fiili kapasite
-
Optimal kapasite
-
Çalışma derecesi
KAYNAKÇA
-
-
-
-
-
-
| 