Dil ve Kültür

Dil, millî kültürün ilgi alanına giren varlık dünyasını yansıtır; o milletin yapıp ettiklerinin, duyup düşündüklerinin, görüp bildiklerinin ve tüm tasavvurlarının aynasıdır. Her dil, evrenin bir başka yorumunu dile getirmektedir. Dilin zenginliği ya da yoksulluğu, o kültürün zenginliği ya da yoksulluğudur. Dilin sınırlarını, o toplumun kültürü belirler. İlgi alanı, idraki açılan, dünyası genişleyen kültürün dili de o ölçüde zenginleşir. İlim, felsefe, sanat, teknik, metafizik velhasıl hayatın her alanında problem alanları genişledikçe dil zenginleşir. Ancak, hayatın her alanını, kendi diliyle yaşamak şarttır. Kültürün sorunu dilin sorunudur.

Kültürün temel sorunları, gelişme sürecinin yönü ve içeriği açılarından ortaya çıkar. Aynı sorunlar dilde yaşanır. Bu süreçte kültürün temel meselesi, bağımsızlığını koruyabilmektir; yani, hayatı kendi bakış açıları, değerleri ve ölçüleri ile kurabilmektir. Her dilin kendine özel atasözleri, deyimleri, nüktelerinin olması ve bunların bir başka dile aktarılmasındaki zorluklar, her dilin ayrı bir inanç yapısının, bakış açılarının, ayrı bir imkânlar ve yönelişler dünyasının eseri ve aynası olduğunu göstermektedir. Yine her dilin, öfkesini, sevincini, kokusunu, sevgisini, tasasını, saygısını ifade biçimleri de bu konularla ilgili deyimlerinin zenginlik yahut yoksulluğu da farklıdır. Bazı diller soyutta, bazı diller somutta zengindir. Bazılarında duygu ifadelerinin zenginliği, bazılarında tarafsızlık hattâ soğukluk vardır. Kültür ne ise, dil de odur. Kültürün ilgi alanları ne yönde ise, dil de o yönde zenginleşmiştir.

Şükrü Ünalan tarafından hazırlanan "Dil ve Kültür" adlı çalışma, dil ve kültürün insan ve toplum hayatındaki önemine dikkatlerimizi çekmektedir. Kitap, pop kültüründen küreselleşme kültürüne kadar pek çok güncel konuyu kapsamaktadır. Eser, başlıca dört bölümden oluşmaktadır:

"Birinci Bölüm", "Kültür" ve "İletişim Teknolojileri ve Kültür" adlı iki ana başlıktan oluşmaktadır. "Kültür" başlığı altında kültür kelimesinin tarihçesi, değişik kültür tanımları, kültürü oluşturan unsurlar, kültür değişmeleri, kitle kültürü, popüler kültür, müzik kültürü ve şiddet kültürü gibi konular ele alınmaktadır.

Dil ve kültür, bir milleti millet yapan, birbirine kenetleyen en önemli ögelerden ikisidir. Üzerinde herkesin fikir, fakat çok az kişinin ilim sahibi olduğu bu konular, derinlemesine inceleme ve araştırmalara çok ihtiyaç duyduğumuz meselelerdir. İşte bu kitap, konuyla ilgili ihtiyaca cevap verme sadedinde gerçekten titiz ve ayrıntılı bir çalışmanın mahsulüdür.

Kitap dört bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, iki ana başlık altında kültür konusu ele alınmıştır. İlk olarak kültür kelimesinin tarihçesi, tanımları, kültürü oluşturan unsurlar, kültür değişimleri ve kültür türleri gibi konular işlenmiştir. İkinci ana başlıkta iletişim teknolojileri ve kültür konu edinilmiş; televizyondan bilgisayara, internetten küreselleşmeye, çağdaşlaşma ve kalkınmadan emperyalizme kadar pek çok konu kültür bağlamında analiz edilmiştir. İkinci bölüm de ikiye ayrılmış ve birinci kısımda dil mevzusu; dil ve kültür, dil ve düşünce, dil ve toplum, dil ve çeviri gibi çerçevelerde ele alınmış, ayrıca yabancı dil eğitimi ile yabancı dille eğitim meseleleri irdelenmeye çalışılmıştır. İkinci kısımda Türkçe üzerinde oynanan oyunlar, Cumhuriyet'in kuruluşundan bu yana kronolojik olarak ele alınmıştır. Bu meyanda birçok kaynak kitap da bahsi bile geçmeyen Güneş-Dil Teorisi'ne kısa da olsa yer verildiğini belirtmek gerekir. Üçüncü Bölümde; dil, kültür ve edebiyat arasındaki ilişki, dilin söz varlığının içerdiği ögeler, edebî eserlerde Türkçe'nin söz varlığına örnekler ile ana dili ve kültür konuları incelenmiştir. Son bölüm olan dördüncü bölümde, bugünkü dilbilimin dalları olan ses bilim biçim bilgisi, anlambilim, sözcükbilim, sözcük bilgisi , dizim bilgisi, anlambilim,adbilim, lehçebilim, göstergebilim, uygulamalı dilbilim ve diğer alanlar üzerinde durulmuş, ardından bildirişim sistemi olarak dil konusu işlenmiştir.

Kaynakçası oldukça zengin olan kitabın sonunda ilgilenenler için dil, kültür, edebiyat ve eğitimle ilgili internet sitelerinin adresleri yer almaktadır. "İletişim Teknolojileri ve Kültür" başlığı altında televizyondan internete kadar iletişim araçlarının birey ve toplum hayatında meydana getirdiği değişiklikler ele alınmaktadır. Bu bölümde iletişim teknolojilerinin getirdiği enformatik kültür, çok kültürlülük, modernizm, postmodernizm, emperyalizm, küreselleşme, medeniyetler çatışması gibi güncel konular da tartışılmaktadır.

Kitapta 11 Eylül olaylarından medeniyetler çatışmasına kadar pek çok konu tartışılmaktadır. ilmi boyutunun yanında güncel konuları da içermesi bakımından Dil ve Kültür adlı çalışmasından dolayı sayın Ünalan'ı kutluyorum.