Multiple skleroz - MS ( multiple sclerosis )

Multiple skleroz, MS olarak bilinen beyni ve omurilikte oluşan bir özbağışıklık rahatsızlığıdır. Nörotravmadan sonra gençlerde en sık görülen nörolojik hastalıktır.

Bu hastalıkta, beyin ve omurilikteki sinir telciklerinin etrafını saran miyelin tabakasının etkilendiği bilinmektedir. Miyelin tabakası, merkezi sinir sisteminin vücudun çeşitli organlarına gönderdiği elektriksel mesajların sinir telcikleri üzerinde iletilmesinde yardımcı olur. Miyelin tabakasının zarar görmesi, bu iletimde kesintilere, aksamalara neden olmaktadır.

MS’in atak devresinde sinir telciğinin kılıfını oluşturan miyelin tabakasında bir iltihaplanma olur ve o bölgede sinir üzerindeki normal elektriksel iletim aksar. Eğer iltihaplanma hafif atlatılırsa, iyileşme dönemlerinde miyelin kendi kendini tamir edebilir, fakat iltihaplanma şiddetli ise, miyelin fazla zarar görür ve burada sert bir tabaka ya da plak oluşur. Beyin ve omurilik yoluyla o sinirin ulaştığı organa gitmesi gereken mesajlar bu bölümde engellenir ve bu nedenle beyin ve organlar arasındaki gerekli haberleşme ve koordinasyon sağlanamaz.

MS Belirtileri Kısaca:

En sık görülen erken MS belirtileri;

• Karıncalanma
• Uyuşma ve his kaybı
• Uzuvlarda güç kaybı
• Bulanık veya çift görme
• Daha az görülen MS belirtileri;
• Konuşma güçlüğü
• Aniden paralize olma
• Koordinasyon kaybı
• Bilgi işleme ve düşünme yeteneğinde zayıflama

Sık Görülen MS Belirtileri Hakkında Bilgi

Uyuşma ve Karıncalanma: Vücudun çeşitli bölgelerinde “iğne batması”na benzer hisler, uyuşma, kaşıntı, yanma hissi, bıçak gibi giren ağrılar ve şiddetli ağrılar MS belirtisi olabilir. MS hastalarının yarısı bu tip ağrılar yaşamaktadır. Uyuşma, MS’i olanları doktora gitmeye zorlayacak kadar etkili olan ilk belirtiler arasında yer almaktadır. Karıncalanma ise daha çok kollarda, el ve ayak parmaklarında görülür. MS’in diğer belirtileri gibi karıncalanma da tahrip olan sinirlerin vücudun diğer bölgelerine karışık sinyaller göndermesinden kaynaklanmaktadır.

Mesane Problemleri: Multipl skleroz hastalarının büyük çoğunluğu sık idrara çıkma, aniden sıkıştıran idrara çıkma isteği, geceleri sık sık idrara kalkma ve idrara çıktıktan hemen sonra tekrar idrara çıkma isteği ya da tam tersi idrar kesesi doluyken idrara gitme ihtiyacı hissetmemek gibi mesaneyi ilgilendiren sorunlar yaşamaktadır. Ayrıca başta kabızlık olmak üzere bağırsak hareketlerine bağlı sorunlar görülebilir.

Aşırı Yorgunluk: Özellikle akşamüzeri ortaya çıkan aşırı yorgunluk, bitkinlik hali MS belirtisi olabilir. Bu yorgunluk gün içinde yaptığınız işlerden, fiziksel aktivitenizden bağımsız olarak ortaya çıkabilir. MS’i bulunan bazı insanlar iyi bir akşam uykusundan sonra bile aşırı bitkin hissedebilir. MS hastalığı olanların yaklaşık %80′i, süreleri kişiden kişiye göre değişen “aşırı yorgunluktan” şikayet etmektedir. Bu yorgunluk, genellikle “daha önce yaşanılan hiç bir şeye benzemiyor” olarak tarif edilmektedir.

Kas Spazmları: Kas spazmları genellikle bacak kaslarını etkiler. MS hastalarının yaklaşık yarısında bu spazmlar MS’in erken belirtisi olarak yaşanmaktadır. İlerlemiş MS’i olanların önemli kısmı bu spazmları yaşamaktadır.

Cinsel Zorluklar: MS, erkeklerde ereksiyon problemlerine, kadınlarda ise vajinal kuruluk gibi sorunlara yol açabilir. Hem erkekler hem de kadınlar MS nedeniyle cinsel isteksizlik yaşayabilir.

Baş Dönmesi: Baş dönmesi daha çok, denge kaybı daha nadir olarak görülen MS belirtileri arasındadır.

Konuşma Güçlüğü: MS bazı durumlarda, kişinin konuşurken uzun süre duraklamasına ve ağız içinden konuşmasına neden olabilir. MS’in ilerleyen aşamalarında yutkunma güçlüğü görülebilir.

Düşünme Zorluğu: Multipl sklerozu olanların yarısı zaman zaman konsantrasyon eksikliği yaşadıklarını belirtmektedir. Yavaşlayan düşünme yeteneği, dikkat eksikliği, bulanık hafıza MS belirtileri arasındadır. Nadir olmakla birlikte bazı MS hastaları günlük rutin aktiviteleri yerine getiremeyecek kadar zihinsel sorunlar yaşamaktadır. Ancak MS genellikle kişinin okuma ve okuduğunu anlama, konuşmaları takip edebilme kabiliyetini etkilemez.

Titreme: MS hastalarının yarısı gündelik hayatları sırasında zaman zaman kontrol edilemeyen titreme nöbetleri yaşamaktadır. Titreme hafif şiddette veya günlük aktiviteleri etkileyecek kadar şiddetli olabilir.

Görme Bozuklukları: Görme bozuklukları MS’in ilk belirtilerindendir. MS’e bağlı görme sorunları genellikle tek gözü etkiler. Görüş bulanıklaşabilir, görme alanının ortasında karaltı oluşabilir. Ayrıca aniden yaşanan göz ağrıları ve görüş kayıpları MS belirtileri arasındadır. Hastalığın göz ve görme sorunlarına yol açması optik sinirlerde meydana gelen tahribattan ileri gelmektedir.

Erken Dönem MS Belirtileri

Yukarıdaki belirtiler MS hastalığının, hastalığın hangi aşamada olduğundan bağımsız olarak en yaygın görülen belirtilerdir. Aşağıdaki belirtiler ise daha çok hastalığın ilk aşamalarında ortaya çıkan, hastalığın ilk sinyallerini veren belirtiler olarak kabul edilebilir.

• Bulanık veya çift görme
• Düşünme problemleri
• Koordinasyon eksikliği
• Uyuşma
• Denge kaybı
• Kol veya bacakta güç kaybı
• Karıncalanma
• Göz ağrıları

Kronik yorgunluk, bitkinlik MS’in bir diğer erken belirtisi olabilir. Fiziksel olarak yorucu bir aktivite yapmasanız, uykunuzu almış olsanız dahi kendinizi aşırı yorgun hissedebilirsiniz. Hatta sabah yataktan kalkar kalmaz üzerinize bir yorgunluk çökebilir.

Hastalığın bu ilk belirtileri ortaya çıktıktan bir kaç hafta veya ay sonra, kendi kendine ortadan kalkabilir. Ancak bu belirtileri yaşıyorsanız veya yaşadıysanız bir doktora gitmeniz önerilir.

MS Belirtileri İle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

MS hastalığının, özellikle erken dönem belirtileri diğer pek çok sağlık sorunu veya gündelik hayatta sık karşılaşılan problemlerle benzeştiği için kişi ilk anda bu belirtileri ciddiye almayabilir. Ayrıca MS’in en yaygın olarak görülen türü olan “iyileşen ve tekrarlayan MS (relapsing remitting MS)” belirtileri zaman zaman görülüp, herhangi bir tedavi olmaksızın kendiliğinden kaybolabilir. Bu nedenle MS hastalığının teşhisi hücreleri koruyan dokuların zarar görmeye başlamasından yıllar sonra teşhis edilebilir. İşte bu noktada, yukarıda listelenen MS belirtilerini yaşadığınızı düşünüyorsanız takip etmeniz gereken en güvenli yol vakit kaybetmeden bir doktor kontrolüne gitmektir. MS teşhisi ancak testler ve alanından uzman bir doktor tarafından konulabilir.

MS Teşhisi

MS teşhisi için tek bir yöntem veya test kullanılmaz. Hastalığın teşhisi için MS teşhisi ve tedavisinde uzmanlaşmış bir nörolog belirtileri incelemelidir.

Doktorunuz önce sağlık geçmişinizi inceler ve beyin ve omurilik fonksiyonlarını ölçen nörolojik testler isteyebilir. Test sonuçlarının incelenmesi esnasında doktorun tecrübesi ön plana çıkmaktadır.

Nörülojik testler dışında teşhise yardımcı olabilecek MR filmi, sinir yollarının tahrip olup olmadığını anlamaya yarayan elektrik testleri, beyin omurilik sıvısını ölçmeye yarayan testler, kan ve laboratuvar testleri istenebilir.

MS teşhisi için aşağıdaki noktalara dikkat edilir;

• Kişinin 20-50 yaş aralığında olması
• Belirtilerin beyin veya omurilikte bir hastalık olduğuna işaret etmesi
• MR filminde beynin 2 veya daha fazla bölgesinde lezyonlar görülmesi
• Hastanın en az 1 ay arayla 24 saatten uzun süren episodlar yaşamış olması