Mezopotamya, Anadolu ve Mısır Medeniyetlerinde Güneş Kültü ve Din
Ebru Uncu
Din, insanlıkla doğmuş, gelişmiş ve daima insanoğluyla birlikte varlığını devam ettirmiştir. Tarihin hangi devresine bakılırsa bakılsın dini inançları olmayan bir topluma rastlanmak mümkün değildir. İnsanlık tarihinde, insanın önemli sayılabilecek en bariz niteliklerinden birisi din olgusu olmuştur. İnsanoğlu tarih boyunca, her zaman kendisinin insanüstü bağları olduğunu ve ihtiyaçları için kendini aşan bir kudrete yönelmesi gerektiğini düşünmüştür.1
Bu cümleden anlaşılacağı üzere; insanoğlu ilk olarak doğa ve evreni anlamaya çalışmıştır. Bu bağlamda karşımıza “animizm” ve “totemizm” kavramları çıkmaktadır. Animizm, genel olarak ruhsal varlıklar öğretisidir. İlkel toplumlar dünyanın hem iyi hem de kötü sayısız ruhsal varlıkla dolu olduğunu düşünmüşlerdir. Hayvan ve bitkilerin hatta dünyadaki tüm cansız nesnelerin ruhlar tarafından canlandırıldığına inanılmıştır. Totemizm ise hem dini hem de toplumsal bir ilkel sistemdir. İlkel insanlar bazı bitki ve hayvanları totemleri kabul etmişler ve ataları olarak tapınmışlardır.
Eskiçağ toplumlarına bakıldığında da insanlar doğa güçlerini, afet gibi tabiat olaylarını, tabiattan elde ettikleri ürün, doğum ve ölüm gibi durumları kendilerine izah edemediklerinde, ayrıca dileklerinin gerçekleşmesini istedikleri durumlarda ve buna benzer hallerde çaresiz kalarak insanüstü güçlere inanmaya ihtiyaç duymuşlardır. Böylece “politeizm” yani çok tanrıcılık ortaya çıkmıştır. Eskiçağ insanının yaşamıyla bütünleşen bu inanç şekli, birçok dünya toplumunda tek tanrılı kutsal dinlerin doğuşuna kadar devam etmiştir.
Söz konusu bu inanç şeklinde tanrılar genellikle gök tanrıları, yer tanrıları ve su tanrıları olmak üzere üç bölüme ayrılmışlardır. Eskiçağ toplumları bu tanrıların hepsinin aynı önemde ya da aynı derecede olmadığı kanısındaydılar. Özellikle gök tanrılarına büyük önem verildiği görülmektedir. İnsanoğlu tanrılaştırılan gök varlıklarından güneşi, diğer göksel güçlerden ayrı bir yere koymuş ve onun engin gücüne, yaşam verici kaynağına büyük saygı duymuştur.
Güneşin yüce, kutsal bir varlık olarak eskiçağ toplumlarında büyük saygı gördüğü, adına tapınaklar ve sunaklar yapıldığı açıkça bilinmektedir. Güneşe bu kadar çok önem verilmesinin sebeplerinden birisi de güneşin bereketle ilişkili görülmesidir. Tarıma elverişli ve verimli topraklarda genellikle güneş tanrısı ya da tanrıçası en yüksek basamağa oturtulmuştur. Bu durum çok tanrılı inanç sisteminin var olduğu dönemden tek tanrılı kutsal dinlerin doğuşuna kadar devam etmiş ve her toplum güneşi değişik niteliklerde inancına yansıtmıştır.
|
