Boğazlıyan Tarihi

Boğazlıyan İlçesinin kurtuluş tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir.

Devecipınar, Çalapverdi Kasabası, Yazıkışla, Yoğunhisar ve köylerindeki büyüklerden eski şehir kalıntıları Eti’ler ve Bizans İmparatorluğu zamanlarında İlçe çevrelerinde yaşanıldığı anlaşılmaktadır.

İlçenin isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi yoktur. Teberi tarihinde, Boğazlıyan’ın “Barış için yaşanan” yer anlamına geldiği belirtilmektedir.

16.Yüzyılın ikinci yarısında Maraş’ta bulunan Dülkadir beyliği saraya vergi ödeyemez duruma geldiğinden, Kanuni Sultan Süleyman’a başvurarak emrinde bulunan çok sayıda Türkmen aşiretinin Bozok’a göç ettiğini, Bozok’un kendisine bağlanması halinde vergi ödemeye devam edeceğini,aksi halde buna imkan kalmadığını bildirir. Kanuni Sultan Süleyman’ın bir fermanı ile Bozok, Maraş’ta bulunan Dülkadir beyliğine bağlanır. Uzun yıllar Maraş’a bağlı bulunan Bozok’un sulak ve mümbit bir bölgesi olan Boğazlıyan’ın 1773 yılında derebeyliğini sürdüren Mustafa Bey’in çiftliği durumuna getirilir.

Bozok’un Dülkadir beyliğinden ayrılış tarihi ve Boğazlıyan’ın ne zaman ilçe haline geldiği kesin olarak bilinmemektedir.

Ancak Başbakanlık arşivindeki mühimme kayıtlarından, Boğazlıyan’ın 1807’de Bozok sancağının bir ilçesi olduğu, Enver Ziya Karal’ın Osmanlı İmparatorluğunda ilk nüfus sayımı adlı eserinde de Boğazlıyan İlçe Merkezi bu tarih de 2745 nüfusuna sahip olduğunu öğreniyoruz.

1892 tarihli Salnameden, Boğazlıyan’ın merkez bucağına bağlı 76, ilçeye bağlı Akdağ bucağının 37 köyü ile birlikte 113 köylü bir ilçe olup, Kaymakam’ın Osman Efendi olduğu anlaşılmaktadır. Yine bu salnameden anlaşıldığına göre evvelce Akdağ’ın (Eski adı ile Çayır Şeyh-i yani yeni adı ile Çayıralan)bir bucağı durumunda bulunan ilçe sonunda Akdağ’ıda içine alan 113 köylü bir ilçe olmuştur.Bu gelişimin nedenini, yukarıda bahsedilen Türkmen Aşiretinin bilhassa Boğazlıyan muhitine fazla yerleşmeden ileri geldiği sanılmaktadır.

1874 tarihli Salnameden,ilçede Hurşit Efendi, 1887 tarihli Salnameden Mehmet Hüsrev Efendi, 1892 tarihli Salnameden Osman Efendi, Ali Çankaya tarafından hazırlanmış bulunan Mülkiyeliler tarihinden 1903’de Mehmet Asın Efendi, 1908 tarihli Salnameden Reşit Efendi’nin Kaymakamlık yaptıkları anlaşılmaktadır.

Yine Boğazlıyan’da 1879 tarihinde ilk belediye teşkilatı, 1908 tarihinde de Bidayet Mahkemesi kurulmuş olup, mahkeme reisi Edip Efendi ve müpde-i muavini de Nuh Fuat’dır.

1324 yılında ilçeye müftü Hamdi Bey ilk mekteb-i isimli bir ilkokul açmış olup, muallimliğine muhasebeyi hususiyeden elli kuruş maaşla Mehmet Şükrü Efendi’nin atandığı o zamanki maarif komisyonu adına İsmail Mıkayyidi Ahmet imzası ile halen elde mevcut 20 Mayıs 1324 tarihli kararnameden anlaşılmaktadır.

Boğazlıyan’da Kaymakam Akif Bey, ilçenin bataklık olması nedeniyle yaz ayları için Uzunlu’ya nakli hakkında saraydan aldığı ferman ile Askerlik Şubesi Boğazlıyan’da kalmak kaydı ile diğer hükümet erkanını Uzunlu’ya nakletmiştir. Sonunda Askerlik Şubesinin Boğazlıyan’da bulunması ve Umumi Harpte ilçeden ayrılmasının sakıncalı olduğu nedeniyle ilçe tekrar Boğazlıyan’a nakledilmiştir.