Halifeliğin Kaldırılması

İlk dört halife seçimle iş başına gelmesine rağmen, Emeviler zamanında bu sistem değiştirilmiş ve halifelik makamı babadan oğula geçer duruma getirilmişti. Abbasiler devrinde de bu saltanat dönemi devam etti. Aslında İslamiyet’in ilk yıllarında bu sistem bu şekilde işlemiyordu. Ancak daha sonraki devirlerde bu sistem amacı dışına çıkarılmış ve sadece saltanat haline dönüştürülerek belli bir zümrenin emrinde yanlış kullanılır hale getirilmiştir.

Hailfelik zaman içerisinde Osmanlı Devleti tarafından kullanılmaya başlanmıştı. Bu durum bağımsızlığını kazanmış Türk Devleti’nin karşısında bir sorun olarak duruyordu.

1 Kasım 1922 tarihinde saltanat ve halifelik makamı birbirinden ayrılmış, saltanat tamamen kaldırılmış, halifenin yetkileri de sadece dini konular ile sınırlı bir hale getirilmişti. Halifelik makamında son olarak görevde bulunan Abdülmecit Efendi’nin de devlet işleri ile uğraşma girişimleri göz önüne alındığında, halifelik makamının gereksiz olduğu ve devlet adına sorunlar oluşturduğu gerçeği apaçık ortada duruyordu.

Atatürk bu sorunun biran evvel halledilmesi için çalışmalarda bulundu. 1 Mart 1924 tarihinde Atatürk’ün mecliste yaptığı konuşma ile halifeliğin kaldırılması gerektiği herkesçe kabul gördü. 3 Mart 1924’te TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla halifelik kaldırılarak, yeni yapılacak ilke ve inkılapların önü tamamen açılmış oldu.

Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri:
- Saltanatın kaldırılıp cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra halifeliğin yetkilerinin belirlenme ihtiyacının doğması ve halifeliğin bir sembol haline gelmiş olması
- Halifelik makamının TBMM’nin üzerinde gibi hareket etmesi ve görünmesi
- TBMM tarafından halifeliği onaylanmış olan Abdülmecid efendinin devlet başkanıymış gibi davranması
- Halifeliğin cumhuriyet rejimine ve laikliğe aykırı bir kurum olması
- Yeniliklere karşı olan muhalefet grubunun en önemli dayanağının halifelik makamı olması

Bu nedenlerden dolayı halifelik makamı tartışılmaya açılmıştır. Halifeliği TBMM’nin bünyesinde tutabilmenin mümkün olmadığı görülünce kaldırılması kararlaştırılmıştır.3 Mart 1924’te alına bir kararla halifelik kaldırılmış buna bağlı olarak bazı düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

Halifeliğin Kaldırıldığı 3 Mart 1924 günü gerçekleştirilen diğer düzenlemeler şunlardır:
- Şer’iye ve Evkaf vekâleti kaldırılarak “Diyanet İşleri Başkanlığı” ve “Vakıflar Genel Müdürlüğü” kurulmuştur. Böylece laiklik alanında önemli bir adım daha atılmıştır.
- Erkan-ı Harbiye Umum Vekâleti kaldırılarak “Genel Kurmay Başkanlığı” ve “Milli savunma Bakanlığı” kurulmuştur. Böylece ordunun siyasetten ayrılması yönünde önemli bir gelişme sağlanmıştır.
- Tevhîd-i Tedrisat kanunu” çıkarılarak eğitimde birlik sağlanmış ve eğitimin laikleşmesi yolunda önemli bir adım atılmıştır.
- Osmanlı hanedan üyelerinin Türkiye Cumhuriyeti sınırlarının dışına çıkarılması kararlaştırılmıştır.turkeyarena.net Böylece Osmanlı devletinin kurucusu olan bu ailenin yeni Türk devletinin iç ve dış politikasında yapılacak yeniliklere engel olmalarının önüne geçilmek istenmiştir.

Halifeliğin Kaldırılmasının sonuçları:
- Laikliğe geçiş süreci hızlanmıştır.
- Ulusal egemenlik anlayışı güçlenmiştir.
- Yapılacak inkılâpların gerçekleştirilmesi kolaylaşmıştır.
- TBMM’deki muhalefetin etkisi azalmıştır.
- Halifeliğe bağlı kurumlarda yeni düzenlemeler gerçekleştirilerek bu kurumların TBMM’nin denetimine girmesi sağlanmıştır.
- Ümmetçi devlet anlayışından ulusçu devlet anlayışına geçiş süreci hızlanmıştır.
- Saltanatın kaldırılmasına rağmen hala etkisini sürdürmeye çalışan Osmanlı hanedanının bu duruma son verilmiştir.