CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Canlıları cansızlardan ayıran özelliklerdir.
1 – Şekil
Her canlının kalıtım ve çevre etkisiyle oluşan belli bir şekli vardır. Amip ve cıvık mantarların şekli değişkendir.
Canlıda (kalıtım x çevre) etkisiyle oluşan özelliklere modifikasyon denir. Bazı özellikler (kan grubu, cinsiyet, hastalık etkenlerine karşı oluşturulan antikor tepkimeleri vb) sadece gen-
lerle belirlenir.
Modifikasyon : Çevre etkisiyle genlerin işleyişinde meydana gelen kalıtsal olmayan değişmelerdir. Modifikasyonlar genellikle iki yönlüdür. Kalıtsal değildir.
ÖRNEKLER :
— Çuha çiçeği yüksekte kırmızı, alçakta beyaz çiçek açar Döllenmiş yumurtadan çıkan arı ve karıncalar farklı beslenme şekillerine göre kraliçe yada işçi bireyleri oluşturur.
— Kaslarını fazla kullanan insanın kasları gelişir.
— Himalaya tipi tavşanda, beyaz kürk yolunarak yerine buz sarılırsa siyah kürk çıkar.
— Deniz kenarındaki ağaçlar rüzgâr alma yönünün tersine büyür.
— Kıvrık kanatlı sirke sinekleri 16 ºC de yetiştirilirse düz, 25 ºC de yetiştirilirse kıvrık kanatlı olur.
— Çekirgeler 16 ºC de yetiştirilirse beneksiz, 25 ºC de yetiştirilirse benekli olur.
— Dere yatağındaki istiridyeler suyun akış şekline göre farklı kabuk şekillerinde olurlar.
— Eşeysiz üreyen canlılarda aynı hücreden gelişen yavruların aralarındaki tüm farklılıklar modifikasyondur.
— Tek yumurta (gerçek) ikizlerin aralarında gözlenebilen tüm farklılıklar modifikasyondur.
Mutasyon : Genlerin kimyasal yapısında meydana gelen dedeğişmelerdir. Mutasyonlar üreme hücrelerinde olursa kalıtsaldır. Vücut hücrelerindeki mutasyonlar kalıtsal olmayıp sadece
modifikasyona neden olurlar.
ÖRNEK :
Kıvrık kanatlı sirke sineği, 16 º de yetiştirilince düz kanatlı,25 ºC de yetiştirilince kıvrık kanatlı olur. Bu modifikasyondur.
— Kıvrık kanatlı bir sirke sineği 35 ºC de yetiştirilince kıvrık kanatlı yavruları oluyor. Bu kıvrık kanatlı yavrular 16 ºC de yetiştirilince yine kıvrık kanatlı, 25 ºC de yetiştirilince yine
kıvrık kanatlı oluyor.
Bu verilen örnek mutasyondur. Çünkü 35 ºC de genlerin yapısı değişmiştir. Artık hangi ortam olursa olsun hep aynı özellik görülmektedir.
Varyasyon : Aynı türün bireylerinde görülen kalıtsal farklılıklardır. Varyasyonun nedeni mutasyonlar ve eşeyli üremedir.
Varyasyonlar doğal seleksiyonlara neden olduğu için evrimsel açıdan önemlidir.
ÖRNEK :
— Aynı anne babadan doğan çocukların birbirlerine ve anne babalarına tam olarak benzememesi varyasyondur.

Adaptasyon : Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansını artıran özelliklerinin bütününe adaptasyon denir.
Adaptasyonların nedeni doğal seleksiyonlardır.
ÖRNEK :
— Bukalemunun girdiği ortama uygun olarak renk değiştirmesi
— Dış döllenme yapan canlıların gamet sayısının fazla olması
— Çiçekli bitkilerin embriyoyu besleyecek tohum oluşturması
— Rüzgârla tozlaşan çiçekli bitkilerde polen sayısının fazla olması
— Kutuplarda yaşayan ayıların, sıcak bölgede yaşayan hemcinslerine göre daha iri vücutlu olması
— Kurak bölgede yaşayan bitkilerin yaprak ayasının dar, gövde ve yaprakların tüylü, stomaların küçük ve derinde olması
— Ağaç dallarında yaşayan çekirgelerin görünüşlerinin ağaç dallarına benzemesi
2 – HÜCRE
Canlının yapısını oluşturan, en küçük canlı yapı ve görev birimlerine hücre denir.
Hücre
Hücresel Yapı Prokaryot hücre Ökaryot hücre Çekirdek zarı Yok Var Çekirdekçik Yok Var
Zarla çevrili organel Yok Var (kloroplast, lizozom, sentrozom, golgi, mito- kondri, ER vb.)
Ribozom VAR VAR Klorofil Sitoplazmada Kloroplastın içinde

Bakteriler ve Mavi – Yeşil algler(siyanobakteriler) prokaryot hücreye sahiptir.
3 – BESLENME
Canlılar enerji elde etmek, yıpranan parçalarını onarmak  büyümek ve hayatsal olayları düzenlemek amacıyla beslenirler.
BESİNLER

Enerji verici Onarıcı – yapıcı Düzenleyici

Karbonhidratlar Yağlar Proteinler Mineraller Su Vitaminler Nişastalı gıda- Bitkisel Bitkisel Yeşil sebzeler ve tatlılar – Yağlı to- – Baklagiller İnorganik ve meyveler
– Hamur işleri humlu Hayvansal Yağda eriyen
– Pilav bitkiler – Et A, D, E, K
– Patates Hayvansal – Yumurta Suda eriyen
– Tatlılar – İç yağı B, C
– Tereyağ
Organik Organik
Dengeli beslenme : Bir insan bir öğünde, yaşına, işine, cinsisi yetine ve sağlık durumuna uygun olarak, yukarıdaki besin maddelerinin her birinden yeteri kadar almak zorundadır. Buna dengeli beslenme denir.

Ototrof beslenme : İnorganik maddelerden organik maddeleri sentezleyerek beslenmedir.
ÖRNEK :
– Fotosentez
– Kemosentez
Heterortof beslenme : Canlının dışardan hazır besin alarak beslenmesidir.

4 – BÜYÜME
Bir hücrelilerde sitoplazma hacminin artmasına büyüme denir. Çok hücrelilerde hücre sayısının artmasına büyüme denir. Çok hücrelilerde büyüme mitoz bölünme ile sağlanır. Bitkilerde büyümeyi meristem (bölünür) doku sağlar. Boyca büyümeyi primer meristem (I. cil bölünür doku) sağlar. Tüm bitkilerde bulunur. Enine büyümeyi sekonder meristem (II. cil bölünür doku) sağlar. Sekonder meristemin kambiyum ve mantar fellojeni olmak  üzere iki çeşidi vardır. Kambiyum ağaçlarda bulunur ve enine büyümeyi sağlar. Böylece yıllık yaş halkaları oluşur.
Bitkilerde meristem doku bulunduğundan büyüme devamlıdır. Hayvanlarda büyüme sınırlıdır. Belli bir büyüklüğe kadar devam eder. Bir hücreliler neden belli bir büyüklüğe ulaşınca bölünür?
Görüldüğü gibi hacim büyüdükçe oransal olarak yüzey küçülür Hücre zarından alınan maddeler hücreye yetmez hale gelir. Çekirdek bölün emri verir. Hücre bölününce hacim küçülür ve
oransal olarak yüzey büyütülmüş olur.
DÜŞÜN !
Kutupta yaşayan ayıların iri vücutlu olması, ısı kaybını neden önler?
5 – BOŞALTIM
Bütün canlılar hücrelerinde metabolizma sonucu oluşan, atık, zehirli, zararlı ya da gereğinden fazla bulunan(organik besin maddeleri hariç) maddeleri organizmalarından uzaklaştırırlar.
Bu olaya boşaltım denir.
Bir hücrelilerde : Doğrudan doğruya hücre zarından difüzyon la, boşaltım kofullarıyla yada kontraktil(vurgan) kofullarla olur.
Kontraktil kofullar tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde bulunur ve suyu difüzyonun tersi yönde boşaltır.
Sünger ve sölenterelerde : Boşaltım organı yoktur.