Kimler lider ve yönetici olabilir?

Konuk yazarımız Mahmut Karcı, liderlerin sahip olması gereken özellikleri ve bulundukları konumda üzerlerine düşen görevleri bir araya topladı. 

“Kendinizi idare ederken aklınızı, başkalarını idare ederken kalbinizi kullanın.”

İngiliz Atasözü

Liderlik ve insan yönetimi bir ‘ruh sarraflığı’ işidir. Temelinde insanın kendisini karşı tarafın yerine koyması vardır. İnsanları etkilemek, motive etmek, harekete geçirmek, üretken kılmak, ancak onları anlamakla mümkün olabilir. Liderin görevi, birlikte çalıştığı insanların ruhlarına ulaşmak ve onların gönüllü katkılarını alabilmektir.

Bir lider sonuç almak istiyorsa öncelikle işin ayrıntısına vakıf olmalıdır. Ancak bu şekilde hangi işin, kim tarafından, ne zaman, nasıl ve neden yapıldığını anlayabilir ve bir sorun çıktığı zaman çözüm üretebilir.

İşler ancak doğru süreçler halinde modellenirse, yani neyin, hangi sırayla, nasıl, ne zaman yapılacağı belirlenirse bir sonuç elde edilebilir. Aksi takdirde uygulama kişilerin “iyi niyetine” teslim olur.

Liderin, geliştirdiği bir stratejinin ya da aldığı bir kararın uygulamada nasıl işleyeceğini ve engelleri öngörebilmesi gerekir. Süreçlerin ayrıntısını bilmek demek, uygulama adımlarını senkronize edebilmek demektir. Stratejinin hayata geçmesi, doğru kişilere doğru sorumlulukları vermekle mümkün olur.

Bir lider eğer kendisini işlerin dışında tutarsa, odasından çıkmadan, sadece kendisine sunulan raporlar ve bilgilerle şirketi yönetmeye kalkarsa, başkalarının “kuklası” haline gelir. Çünkü çok doğal olarak üst-düzeye sunulan birçok bilgi ve raporları hazırlayan kişilerin kişisel bakış açıları, algılamaları, sınırlamaları, gündemleri ve niyetleri bu bilgi ve verileri yönlendirir.

Çoğu zaman sunulan bilgilerle gerçekte yapılan işler arasında dağlar kadar fark vardır. Uygulamanın dışında duran bir liderin bu farkı algılayabilmesi mümkün değildir.

Etkili bir lider olabilmek için görünür olmanın gereği açıktır. Ancak bu, şirketin içinde dolaşmak anlamına gelmez. Zaten işlere hâkim olmayan bir liderin ortalarda dolaşmasından daha itici bir şey olamaz. Mesele ortada dolaşmak değil işlerin nasıl yürüdüğünü bilip, doğru yerde ve zamanda çalışanlara yol gösterebilmektir.

Liderin koyduğu hedeflerin sayısının az ve gerçekçi olması gerekir. 10 tane hedef koyan bir lider yeniden durup düşünmelidir, çünkü hedef ve önceliğin ne demek olduğunu bilmiyor demektir. İşletmenin gerçeğini bilen bir lider, az sayıda hedef üzerinde yoğunlaşmak gerektiğini de bilir.

Bir liderin sadeleştirmeyi bilmesi gerekir. Hedeflerini, düşünce ve değerlerini yalın bir şekilde iletebilmesi uygulamanın başarısı için hayati önem taşır. Uygulamaya hâkim olan liderler, konuları nasıl basitleştirebileceklerini de iyi bilirler. Liderin söylemi asla soyut olmamalıdır. Liderlik dili, öykü dilidir. Lider anlatmak istediklerini espri de katarak, öyküleştirerek anlatabilmelidir.

Bir kararın neden uygulanmadığının onlarca sebebi olabilir. Ancak bunların en başında insanlarla ilgili sebepler gelir. İster yetkinliğe ilişkin, ister organizasyonel isterse motivasyonla ilgili sorunlar olsun, eğer insanlarla ilgili sebepler etkin bir şekilde çözülmezse uygulamada başarı sağlamak mümkün değildir.

Uygulamada başarılı olmanın önemli bir yapıtaşı da çalışanlara yetki ve sorumluluk vermektir. Ancak aynı oranda da bu kişileri sonuçlardan sorumlu tutmak ve performanslarını değerlendirmek gerekir.

Çalışanlar hedef, strateji ve kararların bir parçası olmalıdır. Onları sadece “söyleneni yapan” kişiler olarak görmek değil, karar sürecine dahil etmek gerekir.

Liderin, yönettiği insanlara geri bildirimde bulunması gerekir. Bu bilgilendirmeler, liderin işin üzerinde olduğunun bir göstergesidir. Eğer lider uygulamadan uzaklaşırsa çalışanlar yaptıklarının önemsenmediğini düşünürler ve uygulamanın kalitesi düşer.

Eğer şirket içindeki iletişim, korku/suçlama yerine “değerler” üzerine kuruluysa, her seviyede hem karar almak hem de uygulama yapmak konusunda herkesin ustalaşacağı bir ortam yaratmak mümkün olur. Çalışanların tümü, birlikte öğrenen, “ortak akıl” geliştiren bir seviyeye yükselebilir.

Şirket kültürünün ve psikolojik faktörlerin uygulamayı nasıl etkilediğini liderin fark edebilmesi gerekir. “Korku kültürü” insanların inisiyatif almasına engel olabilir. Liderin görevi şirketin nabzını tutmak ve sistemin ihtiyacı olan enerji ve heyecanı sağlamaktır. Ancak icraata yakın duran bir lider bu görevi hakkıyla yapabilir.

Liderler mantık ve akıl olarak herkesten ileride olup personelini en iyi şekilde yönlendirebilen, doğru işleri ve görevleri zamanında verebilendir.

Lider birçok alanda bilgi sahibi olmalıdır. Muhasebe, psikoloji, pazarlama, stok yönetimi, işletme bilgisi, aklınıza ne gelirse.

İyi bir lider gerektiğinde iyi bir cerrah olmalıdır. Kesip atmayı, problemleri hemen çözmeyi bilmelidir. “İlaç vereyim, ilerde sorunu çözeriz” mantığıyla geçici çözümler ve tedavilerle değil, akılcı çözümlerle ilerleyebilmelidir.

Bütünsel düşünmeyi bilmeli, öğrenmelidir. Satranç gibi, yaptığı hamlenin olası sonuçlarını, 4 ya da 9 hamle sonrasını tahmin etmelidir. Tüm etkileşimleri öngörebilmeli, olasılıkları değerlendirmeyi bilmelidir.

İnsan kaynağını doğru seçmeli ve yönetmelidir.

Hesaplanabilir riskler almayı bilmelidir.

Doğru kararın ne olduğunu bilmeli, radikal kararları alabilmelidir.

Ayrıca insan ilişkilerinin çok gelişmiş olması gerekir.

Liderin Özellikleri

• Akıllı, zeki
• Çalışkan
• Vizyon sahibi, büyük resmi gören
• Gelecek analizi yapan
• Yaratıcı düşünceye değer veren
• Çalışanlara yol gösteren
• Kendini ve ekibini motive eden
• İnisiyatif sahibi
• Dinleyen
• İletişim kuran
• Değişim yaratan
• İşini iyi bilen
• Bilgiye açık, sürekli öğrenen
• Mücadeleci (kayaları aşındıran suyun gücü değil, devamlılığıdır)
• Sorgulayıcı
• Hatalardan ders alan
• Çalışanlara örnek olan, söz ve davranışları uyumlu
• Güçlü ve zayıf yönlerini iyi bilen
• Samimi, açık ve içten olan ama rol yapabilen
• Açık bir vücut dili kullanan
• İnsanlara değer verdiğini gösteren, keyif alan, gülümseyen, dokunan
• İnsanların içindeyken içindeki güveni yansıtan, coşkulu
• Mesajlarda statükonun dışına çıkıp, şaşırtıcı, düşündürücü, yenilikçi mesajlar veren
• Konuşurken heyecan yaratan, hareket sağlayan tavırlar ve yüksek bir tempo

Liderlikteki 7 Ölümcül Günah

1. Kibir
2. Şehvet
3. Açgözlülük
4. Üşengeçlik
5. Öfke
6. Kıskançlık
7. Pisboğazlık