Denizcilik

Günümüzde denizcilik, yani bir gemiyi de­nizde yönetmek çok dikkat isteyen bir iştir. Bugün gemi kaptanları hâlâ geleneksel denizcilik yöntemlerini kullanıyorlarsa da, çok daha doğru sonuç veren elektronik araçlar giderek bunların yerini almaktadır. Elektronik denizcilik donatı­mının başında “radar” gelir.
Bununla birlikte denizcinin en önemli, en ge­rekli aygıtı hâlâ “pusula”dır. Bildiğiniz gibi, pu­sula hep aynı yönü gösterir. Geleneksel “gemici pusulası”, özel bir mıknatıslı pusuladır. Geminin dalgalar nedeniyle yalpalamasından kolay kolay etkilenmeyecek biçimde monte edilmiştir. Ancak bugün çoğu gemilerde bunun yerine çok daha doğru sonuç veren bir aygıt olan “giroskoplu pusula” kullanılıyor. Bu pusulada hızla dönen bir giroskop çarkı vardır. Çark bir kez dönmeye baş­ladıktan sonra, hiçbir şeyden etkilenmez.
Kaptan işe nereden başlayacağını bilmedik­çe, yalnız pusula yardımıyla yolunu bulamaz. “Kaba kompas hesabı “yla nerede bulunduğunu kabataslak hesaplayabilir. Geminin aşmış olduğu uzaklığı ve yönünü bir harita üzerinde işaretler. Geminin yönünü pusula ile bulur. Hızını ve aş­mış olduğu uzaklığı ise “parekete” ile saptar. Parekete bir tür hızölçerdir. Öte yandan gemici gündüzün güneşi, geceleyin de ayı gözleyerek çok daha doğru hesaplar yapabilir. Çeşitli yıl­dızların kerterizini alır, bunların çevrenle yaptığı açıları saptar ve çok dakik bir saat olan “krono­metre “ye bakarak vakti not eder. Ayrıca astro
nomik tablolardan meydana gelmiş bir danışma kitabı olan Deniz Almanağı’na bakarak, geminin yerini bulur.
Bulutlu günlerde ve gecelerde yazık ki gök cisimlerine bakarak geminin yerini bulması ola­naksızdır. İşte bu gibi durumlarda elektronik de­nizcilik yöntemleri imdada yetişir. En yaygın elektronik denizcilik yönteminde kıyıdaki bir radyo işaret vericisinin gönderdiği “radyo sinyal­leri “nden yararlanılır. Her sinyalin kendine özgü bir çağırı-işareti vardır. Geminin bordasmdaki bir “elektronik-yön bulucu” iki, ya da daha çok sayıda radyo işaret vericisinin gönderdiği sinyal­leri alabilir. Kerterizlerin kesiştiği nokta, geminin bulunduğu yeri gösterir.
Radyo ile denizde yön bulma yönteminde başka usullerden de yararlanılır. Kıyıdaki iki ayrı istasyondan verilen radyo sinyallerinin nekadar zamanda gemiye ulaştığı saptanır ve aradaki fark hesaplanır. Bu konuda iki tanınmış sistem vardır. Bunlardan biri “Loran” sistemidir. Uzun erimli bir sistem olan Loran, Büyük Okyanus’u, Batı ve Kuzey Atlas Okyanusu’nu içine alır. İkinci büyük sistem ise “Decca” sistemidir. Daha kısa erimli olan bu sistem de Britanya Adaları’nı, Manş Denizi’ni ve Kuzey Denizi’ni kapsar. Uçaklar da bu iki sistemle yön bulur.
Tahmin edebileceğiniz gibi, bir geminin de­nizaltında yer ve yön bulması çok zordur. Son yıllarda yapılan modern denizaltılarda bu yüzden çok karmaşık, giroskoplu bir yönetim sistemi vardır. Bu sistemdeki çok duyarlı elektronik ay­gıtlar geminin yönündeki ve hızındaki en küçük değişikliği saptayarak, edindikleri bilgiyi bir bilgisayara verirler. Bilgisayar bunlara bakarak geminin durumunu çabucak ve büyük bir kesin­likle tespit eder.