Johann Wolfgang von Goethe

Johann Wolfgang von Goethe; Alman şair ve yazarıdır (Frankfurt 1749-Weimar 1832).

Özel öğretmenlerden çok yönlü bir eğitim aldıktan sonra babasının isteği üzerine Leipzig’de hukuk öğrenimine başladı. 1768′e kadar Leipzig’de yaşadı; bu dönemde Fransız eğilimli rokoko kültürüyle gerçeklik, doğa ve tutku gereksinmesi arasında ikilem içinde kaldı. Rokoko üslubunda ilk şiirlerini yazdı: Die Laune des Verliebten (Aşığın Gelgeç Hevesi) ve Annette-Lieder (Annette İçin Şarkılar) 1767. 1768′de Frankfurt’a döndü. 1770′te öğrenimini sürdürme amacıyla gittiği Strasbourg’da şair filozof J. G. Herder ile tanıştı. 1771′de diploma almasına kadar süren ve gerçek kişiliğini bulduğu bu dönemde Goethe; Homeros, Pindaros, Shakespeare ve Ossian’ ın eserleriyle Kutsal Kitabı kendine örnek aldı. 1772′de staj için gittiği Wetzlar’da Charlotte Buff ile karşılaşması ve aşık olması ona Genç Werther’in Acıları (Die Leiden des Jungen Werther) 1774 adlı dünyaca ün kazandığı romanı esinlendirdi. Frankfurt’a döndüğünde Götz von Berlichingen adlı dramına son biçimini verdi (1773). Bireyin egemen güçlere karşı mücadelesini işleyen bu eseriyle ve Prometheus ve Ganymedes gibi özgür koşuklu övgü şiirleriyle (1774), Strum una Drang (Fırtına ve Hamle) akımının önderlerinden biri oldu. Ünü giderek yayılan Goethe, Kont Stolberg ile yaptığı bir İsviçre gezisinin ardından (1775) genç Weimar Dükü Carl August tarafından Weimar’a çağırılarak danışmanlığa atandı. Burada dük, eşi ve annesi, şair Wieland ve Charlotte von Stein’dan oluşan bir edebiyatçılar çevresi buldu. Prens eğiticiliği, maliye, madencilik, tiyatro ve eğitim uzmanlığı görevlerini de üstlenerek 1779′dan sonra prenslikte önemli konum kazandı. Weimar yıllarında büyük klasik dramları İphigenie auf Tauris (Iphygenia Tauris’te) 1787, Egmont (1788), Faust I (1808) ile evlilik romanı Wahlverwandtshaften’i (Gönül Bağları) 1809, yazmaya başladı. Edebiyat çalışmalarına koşut olarak doğabilimleriyle ilgilendi. Çeşitli Avrupa ülkelerini dolaştı, oyunlarını sahneledi. 1786 -1788 arasında ilk İtalya gezisine çıktı. Akdeniz doğası, güney halkının sıcakkanlılığı, Antik Çağ ve Rönesans sanatı eserleri üzerinde büyük bir etki bıraktı. Burada birçok eserine son biçimini verdi (Torquato Tasso nazımla dramı, 1787) Weimar’a döndükten sonra 1806′da Christiane Vulpius ile evlendi. İtalya yaşantısı ve Christiane ile ilişkisi Römische Elegien (Roma Ağıtları) 1795 adlı şiir derlemesine yansıdı. 1790′da kısa bir İtalya yolculuğundan sonra kaleme aldığı Venezianische Epigramme’de (Venedik İğnelemeleri) İtalya’ya daha eleştirel bir bakışla yaklaştı. Resmi görevlerinden büyük ölçüde sıyrılarak 1791′de Weimar Saray Tiyatrosu’nun yöneticiliğini üstlendi. Büyük bir tutkuyla ve Jena Üniversitesi ile yakın bir işbirliği içinde bitki ve hayvan bilimle optik alanlarında çalışmalara başladı.

1794′te Schiller ile tanışması, Goethe için yeni bir yaratı evresinin başlangıcını oluşturdu. Schiller’in 1805′teki ölümüne kadar süren bu evre, aynı zamanda Alman Edebiyatı’nın klasik çağını da doruğuna ulaştırır. Schiller ve Goethe verimli bir işbirliği içinde 1796′da nazımla Xenien’ı (İğnelemeler) yayımladılar. Schiller’in sürekli üstelemesi sonunda Goethe yirmi yıldır üzerinde çalıştığı Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları (Wilhelm Meisters Lehrjahre) adlı romanını bitirdi (1796), Faust üzerinde çalışmalarını yeniden başlattı. 1797′de bir tür kentsoylu destanı olan Hermann ile Dorothea’yı (Hermann und Dorothea) yayımladı. Schiller’in baladlarıyla yarışma içinde Der Zauberlehrling’ı (Büyücünün Çırağı) 1797 yazdı. Bütün ömrünü adadığı başeseri Faust’un taslaklarını 1773′te yazmaya başlamıştı. Nazımla dram olan eserin bir bölümünü 1790′da Faust ein Fragment (Faust’tan Bir Parça) adıyla yayımladı. Sonra bu parçayı tamamlayarak 1808′ de bir daha üzerinde çalışmayacağı Faust’un birinci bölümünü Faust, eine Tragödie (Faust, Bir Tragedya) adıyla bastırdı Helder’in (1803), Schiller ve Wieland’ın (1813) ölümleriyle Weimar’daki şairler çevresi ıssızlaşınca Goethe; W. Von Humbold, J.W. Richter gibi bilim adamlarından, Jenalı filozoflardan ve romantik sanatçılardan oluşan yeni bir çevre edindi. Yaklaşık 1810′da yaşam eserine geri bakış niteliğindeki Dichtung und Wahrheit (Şiir ve Gerçek) adlı eserine başladı (Bölüm 1-3, 1811-1814): yaşlılık döneminin önemli eserlerinden Westöstilicher Divan (Batı-Doğu Divan) 1819, adlı şiir derlemesi, esin kaynaklarını yakın Doğu kültürü ve şiirinde (Hafız, Firdevsi, Kuran vb) arayışının seçkin ürünüdür. Eserde bir yolculukta tanıştığı Marianne von Willemer’e aşkını ölümsüzleştirirken yaşlılık bilgeliğiyle dünya görüşünü yansıtır; bilim, din ve estetiği işler. Ulrike von Levetzow ile Goethe’nin genç kadınlara olan tutkusu son bir kez daha alevlenerek onun en güzel aşk şiirlerine (1823-1824) ortam hazırladı: Trilogie der Leidenschaft (Tutku Üçlüsü) ve Marienbader Elegie (Marienbad Ağıtı) yazar. P. Eckermann’ın düzenleme ve redaksiyon yardımlarıyla Goethe baş eserlerini bitirdi: Wilhelm Msiters Wanderjhahre (W.M.’in Gezginlik Yılları) 1821-1829, Dichtung und Wahrheit (Şiir ve Gerçek) bölüm 4, 1881 ve ölümünden birkaç ay önce bitirdiği Faust II (1833). En büyük Alman şairi ve Alman klasizminin başı olan Goethe, çok yönlü eğitimiyle desteklenen evrensel ilgileriyle ve bilge kişiliğiyle Yeniçağ Avrupa edebiyatına ve düşünce tarihine damgasını vurdu.