II Mahmut Döneminde Yapılan Yenilikler
II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)
A-)ALEMDAR MUSTAFA PAŞA OLAYI(1808) II.Mahmut kendine Alemdar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti. Alemdar yönetime egemen oldu ve şu işleri yaptı: 1-)Nizam-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı. 2-)III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı. 3-)İstanbul’da asayişi sağladı. 4-)Alemdar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid adında bir ocak kurdu. 5-)Ulufe alımı ve satımı yasaklandı. 6-)Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yaptı.
SENED-İ İTTİFAK: XIX.yy’ın başında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alemdar,sarsılan düzeni yeniden kurmak amacı ile bütün ayanları İstanbul’da topladı.Yapılan görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak imzalandı(1808).Buna göre; 1-)Devlet ayanların varlığını kabul etti. 2-)Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı. 3-)Ayanlar yapılan ıslahatlara bağlı kalacaklardı 4-)Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı 5-)İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı. ÖNEMİ: 1-)Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini gösterir. 2-)Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk defa sınırlandırılmıştır.(Padişah kendi otoritesi dışında bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.) NOT: 1-)Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Ancak Magna Carta krala zorla imzalatılmasına karşın ittifakta böyle bir zorlama yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır. 2-)Yeniçerilerin isyan etmesi üzerine II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan sona erdi.
B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan herkese tam bir din ve vicdan özgürlüğü vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:”Tekbandan(halk),müslümanları camide,hristiyanları kilisede,Musevileri havrada görmek isterim.” Şu yenilikleri yapmıştır: 1-)Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu. 2-)Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı. 3-)Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.) 4-)Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı. 5-)İlk defa genel anlamda nüfus sayımı yapıldı.Sayım askeri amaçlı olduğu için sadece erkekler sayıldı. 6-)Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu. 7-)Pasta teşkilatı kuruldu. 8-)Polis teşkilatının temelleri atıldı. 9-)Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu. 10-)İlk kez karantina teşkilatı kuruldu. 11-)Dar-üş Şura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı işleridir) NOT: Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir. 12-)İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze bağlandı)
C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER 1-)Medreselerin yanı sıra pek çok Avrupa tarzı okul açıldı. NOT: Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu. 2-)İlk öğretim mecbur hale getirildi. 3-)Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk defa Avrupa’ya öğrenci gönderildi. 4-)Avrupa tarzında müzik serbest bırakıldı. 5-)Takvim-i Vakayı adında ilk gazete çıkarıldı. 6-)Kılık kıyafette ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini astırdı. 7-)Yurt dışına çıkışta pasaport uygulaması başlatıldı. 8-)Enderun kaldırıldı,yerine devlet memurları yetiştirilen okullar kuruldu. D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞMELER 1-)Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu. 2-)1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak) 3-)Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Vaka-i Hayriye.1826)
SONUÇLARI: a-)Islahat süreci hızlandı. b-)Padişahlar yeniden yönetime egemen oldu. c-)Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye adı verilen Avrupa tarzında yeni bir ordu kuruldu.
EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER: 1-)Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi. 2-)Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı ile gümrük kolaylıkları getirildi. 3-)1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazandı. NOT: a-)II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler arasında büyük benzerlik vardır. b-)Çeşitli baskılardan dolayı başarılı olunamamıştır. |