Çocuklar İçin Anksiyete Duyarlılığı İndeksi Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenilirliği
Anksiyete duyarlılığı (AD) Reiss ve McNally (1985) tarafından geliştirilmiş bir kavram olup, bireylerin anksiyete ile ilişkili duyumlardan ne düzeyde rahatsız olduklarını ve bu duyumları fiziksel, psikolojik veya sosyal açıdan ne kadar teh dit olarak algıladıklarını ifade etmektedir. AD anksiyete ile ilişkili bir kavram olmakla birlikte, AD’nin beklentisel (süreklik) ve durumluk anksiyeteden farklı olan ilerleyen dönemde oluşabilecek anksiyete bozukluğunu öngördüğü ve görece değişmeyen yapısal bir özelliği ifade ettiği varsayılmaktadır. (McNally 1996). Bu konu ile ilgili yapılan çalışmalar AD’nin genetik temelleri olduğu, ayrıca otonom sinir sistemi işlevleri ile bağlantısı bulunduğunu göstermiştir (Stein ve ark. 1999, Schmidt ve Zvolensky 2007, van Beek ve Griez 2003). AD’nin öncelikli olarak panik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi anksiyete bozukluklarına yatkınlık ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Bununla birlikte, yakın zamanda yapılan çalışmalar AD’nin alkol/madde bağımlılığı, depresyon, davranım bozukluğu gibi durumlarda da koruyucu ya da tetikleyici etkilerinin olduğunu göstermiştir (Mantar ve ark. 2011, Kılıç ve ark. 2008, Bilgiç ve ark. 2013).
Erişkinlerde anksiyete duyarlılığı ile ilişkili en sık kullanılan ve üzerinde çalışılmış olan ölçek Anksiyete Duyarlılığı İndeksi’dir (ASI) (Reiss ve ark. 1986). Bu ölçek anksiyetenin kişide ortaya çıkardığı duyumlara ilişkin sorular içerir ve tüm maddelerin toplamı ile AD toplam puanı saptanmaktadır. Türkçeye çevrilmiş formunun geçerlik güvenilirlik çalışması yapılmıştır (Ayvaşık 2000). Başlangıçta ASI kendi içinde bütünlüğü bulunan bir yapı olarak kavramsallaştırılmış olsa da, sonraki yıllarda yapılan çalışmalar alt faktörlerin olduğunu desteklemiş ve son olarak sosyal, bilişsel ve fiziksel alt faktörleri değerlendiren ölçekler oluşturulmuştur (Taylor ve ark. 2007). Üç alt faktöre sahip olan Anksiyete Duyarlılık Ölçeğinin ülkemizde de geçerlik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır (Mantar ve ark. 2010). Çocuklar için Anksiyete Duyarlılığı İndeksi (ÇADİ) ise Silverman ve arkadaşları (1991) tarafından geliştirilmiştir. 6-17 yaş arası okul çağı çocuklarına yönelik hazırlanmış olan 18 maddelik bu ölçek çocukların anksiyete ile ortaya çıkan bedensel duyumlarından ne kadar korktuklarını puanlamalarına dayanır. Erişkin ölçeği ile arasındaki en önemli fark maddelerin ve puanlamanın daha basit oluşudur. Başlangıçta tek faktör olarak değerlendirilse de, daha sonra çeşitli sayılarda alt faktörlerden üretilen alt ölçekler olduğu öne sürülmüştür. Son yıllarda yapılan çalışmalarda erişkindekine benzer şekilde bilişsel, sosyal ve fiziksel faktörlerden oluşan 3 faktörlü model kullanılmaktadır (Silverman ve ark. 2003, Adronetto ve ark. 2008). Bu çalışmada Çocuklar için Anksiyete Duyarlılığı İndeksi’nin Türkçeye uyarlanması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem
Ölçeğin çevirisi
Ölçek Silverman ve arkadaşları ile görüşülerek istenmiş ve Türkçeye çevirisi ve geçerlik güvenilirliğinin yapılması için gerekli izinler alınmıştır. İngilizce bilgisi iyi düzeyde olan iki çocuk psikiyatrisi öğretim üyesi tarafından Türkçeye çevrilmiş, iyi düzeyde İngilizce bilen bir psikiyatri öğretim üyesi tarafından geri çevirisi yapılmıştır. Türkçeye çevrilen ölçek Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çocuk psikiyatrisi kliniğine başvuran on çocuğa uygulanarak anlaşılabilirliği yönünden denenmiş, anlaşılamayan sorular gözden geçirilip düzeltilmiş, anlaşılmayan terimlerin yerine uygun Türkçe terimler kullanılarak son hali verilmiş, böylece
yüzey geçerliliği açısından kontrol edilmiştir.
Örneklem seçimi ve uygulama
Araştırma için Ankara Valiliği ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi etik kurulundan onay alınmıştır. Örneklem seçiminde Devlet İstatistik Enstitüsü’nün Ankara’nın mahallelere göre sosyoekonomik düzeyi belirten listelerinden yararlanılmış ve üç farklı sosyoekonomik düzeyi temsil edecek şekilde okullar seçilmiştir. Rastgele örneklem yöntemiyle belirlenen sınıflarda, her okulda ortalama 100 öğrenci olacak şekilde ve yaş gruplarının birbirine denk olabilmesi için 2, 4, 6 ve 8. sınıf öğrencileri çalışmaya dahil edilmiştir. Okulun ve öğretmenlerin uygun olduğu saatlerde okullara gidilerek araştırmacı ve ders öğretmeni gözetiminde çocuklara özbildirim ölçeklerinin uygulanması sağlanmıştır. Test sürecinden önce ölçekler ve araştırma tekrar öğrencilere kısaca tanıtılmış ve tümünden onam alınmıştır. Ölçeklerin toplanmasından sonra tekrar test uygulaması için okul yönetimi ile birlikte bir sınıf belirlenmiş ve o sınıftaki 20 öğrenciye 10 gün sonra test tekrar uygulanmıştır.
Kaynak: Dr. Savaş YILMAZ, Dr. Emine ZİNNUR KILIÇ yazılarından alıntıdır.
|
