Makale Nedir? Makale Edebi Türünün Özellikleri Nelerdir?

Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak, bir tezi kanıtlamak veya bir düşünceyi savunmak amacıyla kaleme alınan ve temel öğesi fikir olan yazılara “makale”denir.

Makaleler; Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açıklığa kavuşturmak, bir konuda görüş ve tezler ortaya koymak ve bir hipotezi savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.

Metinler genel olarak "edebî" ve "öğretici" olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici metinler bilimsel veya bilgilendirici metinler olarak da adlandırılır. Edebî metinler hem dili kullanış biçimleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici metinlerden ayrılır. Edebî metinlerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici metinlerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür metinlerde önemli olan, bir bilgiyi veya düşünceyi doğru ve anlaşılır bir şekilde sunmaktır.

Makale yazarken bazı öenmli kriterler vardır. Bunlar:

• Anlatımda sade ve belirli bir formata uygun olursa daha iyi olur.
• Somut özellikler ön plandadır.
• Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlamak icap eder.
• Makele yazarken belirli bir konu yoktur. Yazar her konuda yazabilir.
• Gazetee dergi ve internette yayımlanır.

Makalenin özellikleri

1. Nesnel verilerin kullanıldığı bir türdür.
2. Ele alınan konu bilimsel bir yöntemle incelenir.
3. Makalenin yazılış amacı bilgi vermektir. Ancak makalede sadece bilgi verilmez, aynı zamanda verilen bilgi kanıtlanmaya çalışılır.
4. Yazar ele aldığı konuyu kanıtlamaya çalışır.
5. Ciddi ve anlaşılır bir dil kullanılır.
6. Tanık gösterme, örnekleme, karşılaştırma gibi çeşitli düşünceyi geliştirme yöntemi kullanılır.
7. Makalelerin üzerinde durduğu temel bir düşünce vardır.
8. Yazarının düşünceye karşı nesnel yaklaşması beklenir.
9. Herhangi bir konu sınırlaması yoktur.
10. Gazete ve dergilerde yayımlanabilir. Aynı zamanda yazar makalelerini kitap haline getirebilir.

Makale Türleri

Makaleler seçilen konuya göre uzun ya da kısa olabilir. Makale her konuda yazılabilir. Makalenin yazılacağı konu güncel olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir. Ancak edebî makale sanatla ilgili konuları işler. Makaleler niteliklerine göre temelde “edebî makale” ve “mesleki makale” olmak üzere iki grupta toplanabilir.

a. Edebî makale: Dil, edebiyat ve sanatla ilgili konuları işleyen makale türüdür.
b. Meslekî makale: Tıp, ekonomi, sosyoloji gibi bilimin ve bilime dayalı mesleklerin değişik dalları ile ilgili konulan işleyen makale türüdür.

* Makale ile fıkra arasındaki farklar

Daha çok bir gazete ve dergide yayımlanan makale ve fıkranın aynı konularda yazılması, dillerin sade ve anlaşılır olması gibi benzer özelliklerinin dışında farklı özellikleri bulunur. Bu farklılıklar şunlardır:

1. Makalede işlenen düşünce kanıtlanmaya ve ispatlanmaya çalışılır. Ancak fıkrada ele alınan düşüncenin ispatlanma gibi zorunluluğu yoktur.
2. Fıkralarda daha çok güncel konular işlenir.
3. Fıkra yazarı hemen hemen her konuda yazabilirken makale yazarının sadece uzmanlaştığı konuda yazması gerekir.
4. Fıkranın üslubu sohbet ediyormuş hissi verirken makalenin üslubu daha ciddidir.

* Makale ile Deneme arasındaki farklar

1. Deneme de bir sohbet havası varken makalenin üslubu son derece ciddidir.
2. Makalelerde ele alınan düşünce kanıtlanmak zorundayken denemede ele alınan düşüncenin kanıtlanması zorunlu değildir.
3. Denemenin dili süslü ve anlaşılması zor olurken makalenin dili son derece açık ve anlaşılırdır.

Türk Edebiyatında Makale

Türk edebiyatında makale türünün ilk örnekleri Tanzimat döneminde görülür. İlk makale, Şinasi tarafından çıkarılan ve ilk özel gazete kabul edilen Tercüman-ı Ahval de (1860) yayımlanmıştır. Türk edebiyatındaki bu ilk makale Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi‘dir. Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemsettin Sami, Muallim Naci, Beşir Fuad gibi sanatçılar bu türün gelişmesini sağlamıştır. Servet-i Fünun döneminde ise bu tür yayılmış, gelişmiş, olgunlaşmıştır. Türk edebiyatında makale türünde Hüseyin Cahit, Cenap Şahabettin, Fuat Köprülü, Nurettin Topçu gibi sanatçılar eser vermiştir.