Bitki Doku Kültürü
Bitki doku kültürü; aseptik şartlarda, yapay bir besin ortamında bütün bir bitki, hücre, doku veya organ gibi bitki kısımlarından yeni doku bitki veya bitkisel ürünlerin üretilmesidir.
Bitki Doku Kültürü Tarihçesi:
20. yüzyılın başlarında, bilim adamları ve botanistler, her bitki hücresinin, bir kültürde, kökler ve filizler oluşturarak yeni bir bitki meydana getirme yeteneği olduğunu ispatladılar. Yıllarca süren araştırmalar ve sonsuz olasılıklar neticesinde, yepyeni bir üretim tekniği ortaya çıktı. Bu teknikten ticari anlamda ilk faydalanan orkide endüstrisi oldu.
Mikroçoğaltım teknikleri, 1930’ların ortalarına doğru odunsu bitkilere de uygulandı. 1940’lı yıllarda, zararlı virüslerin mikroçoğaltım teknikleri yoluyla bitkilerden ayrılabileceği keşfedildi. Daha sonraları, bu alandaki çalışmalar hızlandı ve sera teknolojileriyle beraber daha kaliteli üretimler gerçekleştirilmeye başlandı.
1980’lerin başlarından itibaren, o ana kadar ağırlıklı olarak süs bitkileri ve ormancılık alanlarında faaliyet gösteren mikroçoğaltım teknikleri, birkaç ülkede daha ticari bir kimliğe büründü. Yüksek üretim maliyeti nedeniyle, bu teknik çok fazla çeşitte uygulanamadı. Yüksek pazar değeri olan ürünler, bu teknik için tercih edildi. Yeni yeni gelişen bu endüstrinin kurulması için tek yol, yüksek kaliteli ve makul fiyatlı bitkiler üretmekti. 2000'li yıllara gelindiğinde ise bitki doku kültürü ile mikroçoğaltım, hastalıksız, virüsten ari, kaliteli ve sağlıklı bitki üretimiyle günümüzün ve geleceğin tarımsal üretimi için tüm dünyada çok önemli bir yer arz ediyor.
Bitki Doku Kültürü ile Üretim:
Dünya nüfusunun artması sonucunda, tarımsal ürünlere ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Bu da beraberinde tarımsal üretimde yenilikler getirmiştir. Özellikle son yıllarda, tarımsal biyoteknolojideki gelişmeler, verimi yüksek ve kaliteli ürünler meydana getirmiştir. Özellikle meyve fidanı üretiminde anaç olarak kullanılan bitkilerin bitki doku kültürü yöntemiyle üretilmeye başlanması, bu sektörde yeni çeşitlerin meydana gelmesi ve hızlı üretim sayesinde kaliteli ve yüksek verimli ürünler ortaya çıkmıştır. Bitki doku kültürü yöntemi, bunların yanı sıra izlenebilirlikle de takip edilip ismine doğru ürünlerin elde edilmesini sağlamıştır. Bu başlık altında, bitki doku kültürü ve mikro aşılama ile üretilen anaç ve fidanların üretim sürecini göreceksiniz.
Mikroçoğaltım Aşamaları:
Safha 1 - Eksplant seçimi ve aseptik kültürlerin oluşturulması: Eksplant; in vitro’da çoğaltılmak amacıyla bir bitkiden alınan organ veya doku parçasıdır. Dış ortamdan alınan eksplantlar bakteri ve fungus gibi kontaminantlar ile bulaşık haldedir. Bu aşamada dış ortamdaki bitkilerden alınan eksplantların seterilizasyonu gerçekleştirilir ve in vitro ortamda aseptik kültürler oluşturulur. Bu kültürlere başlangıç kültürleri denir.
Safha 2 – Sürgün Çoğaltılması: Başlangıç kültürleri oluşturulan eksplantlar bu aşamadan sonra teşvik edici ortamlar içerisinde çoklu sürgünlerin oluşturulması sağlanarak başlangıç materyalinin klonlanması sağlanmış olur. Sürgün çoğaltımı aşaması klonlanacak bitkiye ve seçilen eksplant özelliğine göre değişmekle birlikte 3-4 hafta kadardır.
Safha 3 – Sürgünlerin Uzatılması: İkinci aşamada çoğaltılan sürgünler bu aşamada köklendirilmesi için uygun boyutlara gelmesi amacı ile uzamaya teşvik edici ortamlar içerisinde uygun uzunluğa gelmesi sağlanır. Bu aşama yine bitkiye ve eksplanta göre değişmekle birlikte yaklaşık 2-3 hafta sürmektedir.
Safha 4 – Köklendirme: Üçüncü aşamada yeterli uzunluğa getirilen çoklu sürgünler tek tek ayrılarak köklendirme ortamları içerisinde köklendirilirler. Bu şekilde her bir sürgünden tam bir bitkicik oluşturulur.
Safha 5 - Aklimizasyon: Köklendirilen bitkicikler, toprağa aktarılır ve yeni bireyin gerçek yapısına kavuşmasının ardından, dış koşullara adaptasyonu sağlanır. Beşinci aşamaya kadar geçen süreçler laboratuvar ortamı dediğimiz in vitro koşullarda gerçekleştirilmektedir. Bitkiler bu ortamlarda büyümeleri için en uygun ortamlarda bulunmaktadır. Aklimatizasyon aşamasında bitkiler aşamalı olarak dış koşullara alıştırılmaktadır. Bu süre bitkiye göre yaklaşık 30-45 gündür. Bu işlem, aklimizasyon seralarında gerçekleşir.
Meyve anaçlarının mikroçoğaltım ile üretilmesi aklimatizasyon aşamasında sona ermektedir. Fakat m elde edilen anacın bu işlemlere ek olarak aşılanması işlemi bulunmaktadır. Anaç, aşı kalemi ile aşılanarak fidan haline getirilir. Bu işlem, üretim seralarında gerçekleşir.
Bitki Doku Kültürü ile Çoğaltılan Anaç ve Fidanların Avantajları:
- Hastalık ve zararlılardan arındırılmış fidan elde edilmesi
- Virüsten arındırılmış fidan elde edilmesi
- Üretilen fidanlarda fenotipik ve genotipik açıdan klon olması
- Çeşit karışıklığının önüne geçilmiş olması
- Üretimde daha ucuz materyal temin edilmesi
- Seçilen belirli/üstün genotiplerin hızlı üretilmesi
- Dar alanlarda kitlesel üretimlerin gerçekleştirilebilmesi
- Zor üretilen ürünlerin kolay üretilmesi
- Kültür süresinin, alışılagelen yöntemlerden daha kısa olması
- İsmine doğru fidan elde edilmesi
- Sertifikalı fidan üretilmesi
kaynak: algentarim.com.tr
|
