Hasta Taşıma Metotları

Hasta Taşımasıyla İlgili Temel Bilgiler:

Hastanın ve kurtarıcısının emniyeti garanti altına alınıp, olay yeri "güvenli" hale gelince, dikkat acilen hayatı tehdit eden tıbbi durumlara yönelmelidir. Hastanın hava yolu açılmalı, solunum varlığından emin olunmalı ve gözle görünür kanama durdurulmalıdır. Hastayı kurtarıp, müdahale edip, taşıma çabası içinde temel hayat desteğinin ABC'leri, herkesin emniyeti sağlandıktan sonra unutulmamalıdır. Bazen acil tıbbi tedavi girişimlerinin yürütülmesi zor, hatta imkânsız olabilir. İşte bu durumlarda paramedik-ATT görevinin hastaya daha fazla zarar vermemek olduğunu hatırlayarak, acil tıbbi destek sağlama konusunda yaratıcı olmak durumundadır. Olay yerinde acil tıbbi bakım tamamlanınca, hasta veya yaralı bir sedye veya başka taşıma cihazına taşınıp, uygun pozisyon verilmeli, gerektiği şekilde örtülmeli ve cihaza emniyetli şekilde bağlanmalıdır. Bu faaliyete paketleme denir. Sedye ya da taşıma cihazı, taşıma işleminden önce, hastaya olabildiğince yaklaştırılmalı, bu şekilde hastanın elde taşınacağı mesafe en aza indirilmelidir. Hastayı uzun bir omurga tahtası üzerine veya bir kepçe sedyeye yerleştirmek, bir ambulans sedyesi, bir acil servis sedyesi veya röntgen masası üzerine nakledene kadar hastanın hareket ve durumunu ağırlaştırma riskini en aza indiren, en kolay taşıma yolu olabilir. Paramedik-ATT veya hastanın hayatının tehlikede olduğu ender durum dışında, hastaneye yaralının nakli düzenli, planlı ve telaşsız olmalıdır. Böyle bir nakil, genellikle hastayı yerden, yataktan veya döşemeden bir ambulans sedyesine taşımaktanibarettir. Taşıma işleminde en az iki kurtarıcı bulunmalıdır gerekirse çevredeki kişilerden yardım istenmelidir. Bu kişilere basit ama ayrıntılı şekilde, hasta taşınmadan önce görevleri anlatılmalıdır. Bu faaliyet sırasında, kaldırma, indirme, çekme, hastaya ve malzemeye destek olma işleri gerekebilir. Bu işlerden herhangi biri aksarsa, hastaya ve kurtarıcılarına rahatsızlık verilmesi ve ek yaralanmalara yol açılması söz konusu olabilir. Taşıma planı yaparken ana hedeflerden biri, hastanın bulunduğu yerden sedyeye naklini gerçekleştirdikten sonra, daha fazla hareket etmesini engellemektir. 

              Sedye ile hasta taşırken hastanın mutlaka emniyet kemerleri kakılmalı ve mahremiyet açısından hastanın üzere temiz çarşaf ile örtülmelidir. 

Hasta Kaldırma ve Taşımanın Amacı:

Her durumda hastanın taşınması ve kaldırılması, ayrı bir strateji gerektirir. Bu personelin yeteneğine, arazinin durumuna, tehlike ya da tehlikeli maddenin varlığına ve en önemlisi hastanın durumuna göre belirlenir. Normal şartlarda hasta taşıması; hasta atellenip transporta hazırlandıktan sonra taşınmalıdır. Elbette bu duruma uymayan başka birçok durum vardır. Eğer olay yerinde daha fazla durmak hasta ve kurtarıcı için tehlike oluşturacaksa doğal olarak hastayı oradan uzaklaştırmak ve güvenli bir yere götürmek en doğru yol olacaktır. Hastayı uygun kaldırma ve taşıma hastanın atellenmesi, bandajlanması ve oksijenizasyonu gibi hasta bakımının bir parçasıdır. Özellikle spinal travmalı bir hastanın uygun şekilde hareket ettirilmesi ve taşınması çok önemlidir.

              Hastanın uygun şekilde kaldırılması ve taşınması sadece hasta yararına yapılması gereken bir uygulama değildir. Paramedik kendisi içinde uygun taşıma ve kaldırma metodlarını bilmeli ve uygulamalıdır aksi haldekendi sağlığı bundan zarar görebilir.  Bu konunun amacı uygun taşıma ve kaldırma metodlarını öğretmek hem hastayı hem de paramediği korumayı hedeflemektedir. 

Transport Kararı:

Hastanızı transporta başlamadan önce her zaman atellemek mümkün olmaz. Kurtarıcı ve hasta yangın tehlikesiyle karşı karşıyaysa hastayı hemen oradan uzaklaştırıp güvenli bir yere getirmek gerekecektir. Eğer hastayı acil olarak hareket ettirmemiz gerekiyorsa hastanın yaralanmasını minimalize etmek için birkaç yöntem vardır. Her bir durumda hastanın durumuyla olay yerini muhtemel tehlike olasılığını karşılaştırarak karar verin.Büyük kazalarda da olay yerini güvenliğini sağlamak çok mümkün olmayabilir. Hasta taşımasında erken karar vermemiz gereken diğer durumlar; Radyasyon kazaları, tehlikeli metaryeller, toksik gazlar ve çevresel tehlikelerdir. 

Vücut Mekaniği:

Uygun hareket vücudun canlılık kazanmasına yardımcı olacaktır. Güçlü kaslara sahip olmak önemli değildir bu kasların ustaca nasıl kullanıldığını, doğru hareket etmelerinin nasıl sağlandığını, düzgün bir duruşa nasıl sahip olunduğunu kasların çeşitli işlerde nasıl kullanıldığının bilinmesi gerekir.  İnsan vücudunu oluşturan kas, kemik, eklem ve sinirlerin diğer sistemlerle işbirliği halinde çalışmasını öğreten bilime vücut mekaniği denir.  

Vücut Mekaniği İlkeleri:

              Eklemlerin Doğru Kullanılması:

Kaslarla korunan kemikler birbirinden eklemlerle ayrılır. Eklemlerin birbiriyle ilişkisi ligamentlerle sağlanır. Eklemlerdeki hareket;

■ Eklemin şekline,

■ Ligamentlerin gevşek veya sık oluşuna,

■ Koruyucu kasların koordinasyonuna bağlıdır.

İyi bir vücut mekaniğinde, hareket ederken eklemler sınırlı bir hareketin dışına çıkamaz. Kötü bir hareket yapıldığında ise, koruyucu olarak karşı harekette bulunur. 

              Kasların Doğru Kullanılması

              Egzersiz sırasında birkaç kas yerine, daha fazla kasın kullanılmasına dikkat etmek gibi. Kasların tonüsünün korunması da önemlidir. Kasın sürekli olarak kasılması ya da büzülmesi sonucu kontraktür meydana gelir. Kontraktür, daha çok eklemlerin kapanmasını sağlayan fleksör kaslarda görülür. Çünkü fleksör kaslar, ekstansör kaslardan daha kuvvetlidir. Örneğin; sürekli hareketsiz oturan kişilerin dizlerinde kontraktür gelişebilir.

Uzun süre kullanılmayan bir kasın tonüsünü kaybederek hipotoni veya atoni ile sonuçlanmasıkaçınılmazdır. Daha ileri dönemlerde ise, kas incelerek görevini yapamaz ve atrofigelişir. Oysa kasların kasılması, venleri sıkıştırarak kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırır. Karın duvarı kasları ise, iç organları yerinde tutmaya yardım eder. Karın duvarı kaslarının fazla zorlanması sonucu yırtıklar meydana gelerek fıtık oluşumuna neden olabliir. 

Harekete Etki Eden Fizik Kanunlarının Kullanılması

Bir cismin hareketinde dengenin sağlanabilmesi için uyulması gereken kurallar şunlardır:

■ Cismin taban yüzeyinin geniş olması ya da taban düzleminin genişletilmesi,

■ Ağırlık çizgisinin taban düzlemi içinde bulunması,

■ Ağırlık merkezinin taban yüzeyine yakın olması gerekir

Her cismin ağırlık merkezi, kitlesinin toplandığı yere bağlıdır. Bu merkez cismin tabanına yaklaştıkça denge artar. İnsanda ağırlık merkezi, pelvis içinde lomber omuru hizasındadır. Ağırlık merkezinden taban yüzeyine dikey doğrultuda geçen çizgi ağırlık çizgisidir. İnsanda ağırlık çizgisi-yukarıdan aşağıya doğru-mastoid kemiği, servikal ve lomber omurlar, patellaların ortasından ayak bileklerinin önüne doğru inen çizgidir. 

Vücut mekaniği ilkeleri nelerdir?

Bir hareket daima yerçekimi kuvvetinden etkilenir. Yerçekimine uygun olarak hareket etme DOĞRU HAREKET ETME yöntemidir. Örneğin, yerdeki kalın bir ağaç gövdesini kaldırarak taşımak yerine, yuvarlayarak itmek daha az kuvvet gerektirir. Bir cismin kaldırılmasında vücut mekaniğini doğru kullanmak için, kaldırılacak cismin ağırlık merkezinin, kaldıran kişinin ağırlık merkezine yakın olması gerekir. Böylece iki ağırlık merkezi arasındaki uzaklık kısalır ve cisim daha rahat kaldırılır. Vücut yüzeyinin küçültülerek ağırlığın geniş kaslara verilmesi, taban yüzeyinin genişletilmesi, cismin kaldırılmasını kolaylaştırır.

              Bir cismin hareket ettirilmesinde çekme, itme, yuvarlama, hareketleri kaldırmadan daha sağlıklıdır. Çekme hareketinde, geniş kaslar kullanılır ve sırtın dik olmasına dikkat edilir. Çünkü sırt kasları ince kaslar olup, kolaylıkla incinebilir. Bu hareketler esnasında omurga üzerine fazla basınç yüklenmesi de sırt ağrılarına neden olur. O halde, cismin hareketi ister kaldırma, ister çekme veya itme şeklinde olsun, sırt daima dik tutulmalıdır. Bir cismin taşınmasında ya da yüksek bir yerden alınmasında ağırlık, her iki kola eşit olarak bölünmelidir. Paramedik, vücut mekaniği ilkelerini iyi bilmek zorundadır. Çünkü, paramedik uygulama ve işlevlerinde, gerekli araç/gerecin taşınmasının yanı sıra, hastanın kaldırılması ya da çevrilmesi gibi işlevlerde de vücut mekaniğini sıklıkla kullanacaktır. Eğilme, kalkma ya da

kaldırma hareketlerini sıklıkla kullanan paramedik, bu hareketleri yaparken; ayak tabanlarını açıp, dizlerini bükerek, bel, sırt ve boyun kaslarına ağırlık yüklemeden, bütün kuvvetini kalça ve bacaklardaki geniş kaslara vermelidir. Paramedik kendi vücut mekaniğine özen gösterirken, aynı zamanda, hastasına ve birlikte çalıştığı sağlık personeline de bu konuda eğitim vermelidir. 

Vücut Mekaniğinin Doğru Kullanılması:

Ayakta Durma:

Vücut mekaniğine uygun duruş, sağlığı olumlu yönde etkiler; solunum ve dolaşım düzenlidir, kas tonüsü korunur ve enerjiden tasarruf edilir. Daha iyi anlaşılabilmesi açısından iyi ve kötü duruş karşılaştırıldığında, aşağıdaki özellikler göze çarpar:

                  Doğru Eğilme                                                              Hatalı Eğilme

İyi Duruş                                                                       Kötü Duruş

■ Baş dik, çene ile aynı doğrultuda                         ■ Baş öne doğru eğik

■ Göğüs dik ve kalkık                                           ■ Göğüs düz veya içe dönük

■ Omuzlar geride                                                 ■ Omuzlar öne doğru kıvrılmış

■ Karın düz                                                           ■ Karın ileriye doğru çıkmış

■ Sırt normal kıvrımında                                         ■ Sırt normal kıvrımını kaybetmiş

■ Ayak parmakları ileride ve ağırlık                          ■ Ayak parmakları içe veya dışa doğru,

  ayakların dış kenarında                                             ağırlık ayakların iç kenarındadır. 

Oturma:

Vücut mekaniğine uygun oturuş; baş dik, çene ileride, boyun hafifçe öne kavis yapmış, ayak tabanları yere tamamen temas etmiş durumdadır. Sırt ve bel iskemleye dayanmalıdır, gerekirse desteklenmelidir. Bir başka deyişle, oturulan iskemlenin anatomik duruşu sağlayacak şekilde yapılmış olması gerekir

Yürüme:

Vücut mekaniğine uygun şekilde yürüme; baş dik, çene ileri doğru, boyun anatomik pozisyonunda, kollar iki yanda gevşek ve rahat bir şekilde sarkıktır. Ayak parmakları çene ile aynı doğrultuda olup ağırlık ayakların dış kenarındadır. 

Vücut Mekaniğinin Yanlış Kullanılmasında Görülen Bozukluklar:

Vücudun her hareketine uygun bir eklem ve kas hareketi vardır. Önemli olan bunları doğru kullanmaktır. Yanlış bir hareket ya da kötü pozisyon, bazı kasların aşırı gerilmesine, bazılarının ise fazla gevşemesine neden olur. Bunun sonucu vücutta, ayak, göğüs kafesi ve omurga ile ilgili bozukluklar gelişir. 

              Ayak İle İlgili Bozukluklar

İnsanda ayak tabanı bir temel olarak kabul edilir. Bu nedenle ayak sağlığında uygun vücut

mekaniği kullanılması önem taşır.

Düz Tabanlı k (Pes Planus/Flat Foot): Tarslar ve metatarslar arasındaki ligamentlerin gevşemesi sonucu ayak tabanının düşmesi ile oluşan bozukluktur. Doğuştan olabildiği gibi, ayağın uzun süre hareketsiz kalması (alçı vb.), hızlı kilo kaybı, ağır yük taşıma

ve ayağa uygun olmayan ayakkabı giyilmesine bağlı olarak da gelişebilir.

Ayak Düş mesi (Foot Drop): Ayağın öne doğru düşmesidir. Genellikle baş parmak dışa dönüktür. Uzun süre yatak istirahatindeki hastalarda gerekli önlemin alınmaması sonucu gelişir.

Hallux Valgus: Baş parmağın içe doğru dönmesidir. Uygun olmayan ayakkabı giyme sonucu görülür. Kadınlarda daha sık rastlanır.

Hallux Varus: Baş parmağın dışa doğru dönmesidir. Sonradan kazanılan ayak ile ilgili bozuklukları önlemek için dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

■ Ayak ölçüsüne uygun çorap ve ayakkabı giymek,

■ Aşırı sivri uçlu ayakkabılardan kaçınmak,

■ Aşırı yüksek topuklu ya da düz ayakkabı giymemek,

■ Aşırı kilo alma veya ani kilo kaybından kaçınmak,

■ Uzun süre yatak istirahatinde ayak tabanlarını desteklemek,

■ Ayak hijyenine dikkat etmek. 

Göğüs Kafesi İle İlgili Bozukluklar:

Vücut mekaniğinin kötü kullanılması sonucu görülen ikinci önemli bozukluktur. Doğuştan

olabildiği gibi sonradan da gelişebilir. İki tür bozukluk vardır:

Kunduracı tipi göğüs: Omurganın dışa doğru çıkıntı, sternumun içe doğru çöküntü

yapmasıdır.

Kuş tipi göğüs: Omurganın içeriye çöküp, sternumun dışa doğru çıkıntı yapmasıdır.

Omurga İle İlgili Bozukluklar

Kifoz: Sırt omurlarının kamburluk yapacak şekilde dışa çıkıntı yapması, boyun ve bel omurlarının içe doğru kıvrılması ile karakterizedir. Sternum da içeriye doğru çökmüştür. Göğüs kafesinde meydana gelen daralma, solunum bozukluklarına ve karın içi organlarında sarkmalara neden olabilir.

Lordoz: Bel omurlarının kıvrımı artar, pelvis ve bel arasındaki açı büyür ve sternum dışa doğru çıkıntı yapar. Solunum, dolaşım ve sindirim sistemi ile ilgili bozukluklar gelişebilir. Hamilelikte geçici olarak fizyolojik lordoz görülür.

Skolyoz: Omurların sağa ya da sola "S" harfi şeklinde kaymasıdır. Sürekli aynı tarafta ağırlık taşımaktan kaynaklanabilir. (4) 

Hasta Kaldırma ve Taşıma:

İnsan vücudundaki uzun kemikler güçlüdür.  Bu kemiklerin etrafı güçlü kas gruplarıyla kuşatılmıştır. Bu sebeple bunlar ağır objeleri kaldırmaya kalkışırken kullanmamız gereken destek bölümleridir.  Kaldırma işlemini yaparken asla sırt kaslarınızı kullanmayın. Sırt kasları spinal columu desteklediklerinden nispi oranda kısa ve güçsüzdürler.  Ağırlık kaldırmaya karşı dayanıklı değildirler. Ağırlık kaldırmadan önce ayaklarınızı bükün ve mümkün olduğunca sırtınızı düz tutun. Ayağınız yere tam bassın. İki ayak arasındaki mesafe bir ayak boyunda olsun. Ağırlığa mümkün olduğunca yakın olun. Karın ve kalça kaslarınızı kasın Böylece sırtınız için destek sağlamış olursunuz. (2)

Hastayı naklederken aşağıdaki geçerli kaldırma mekaniği prensipleri kullanılmalıdır:

1. Sadece yuvarlayamadığınız, itemediğiniz ya da çekemediğiniz bir hastayı kaldırın.

2. Kol ve bacaklarınız gövdenize yakın olacak şekilde çalışın, böylece ağırlık merkeziniz uygunsuz konumda olmaz ve kaslarınıza aşırı yük binmez.

3. Kullanabileceğiniz en uzun ve en güçlü kas gruplarını kullanın. Kas kasılmasının en etkin şekli, kasın orta hızda ve yumuşak kasılması ile mümkün olur.

4. Ayaklarınızın durduğu yerden daha derinde çalışıyorsanız, vücudunuzu diz ve kalçalarınızı bükerek öne doğru eğin. Ağır kaldırmak için belinizden eğilmeyin.

5. Her iki ayağınızı zemine düz yerleştirin, bir ayağınız ötekinden hafifçe önde olsun, bu şekilde sağlam bir tabana ağırlığı yayın.

6. Hastanın ağırlığını her iki ayağınıza eşit dağıtın.

7. Baldır ve kalça kaslarının temel kaldırma gücünü sağlayabilmesi için, kaldırırken dizlerinizi düzeltin.

8. Karnınızı hastayı kaldırırken kasın ve kalçalarınızı gövdenize yakın tutun, böylece omuzlarınız omurga ve pelvisle aynı hizada olsun.

9. Aks olarak bacaklarınızı kullanın, omurganızda rotasyon veya yana eğilme hareketleri yapmayın. Omuzlarınız pelvisinizle hep aynı hizada, paralel olsun.

10. Başınızı dik tutun ve yumuşak, koordine hareketler yapın. Ani, fevri hareketler kaslara aşırı yük bindirir ve yaralanmalara yol açar.

11. Sadece rahatça taşıyabileceğiniz yükler kaldırın. İnsanlara yaş, cins, kas kitlesi ve fizik kapasitesini göz önünde bulundurarak yük verin.

12. Yavaş, koordine hareketlerle yürüyün. Bir hasta veya sedyeyi taşırken adımlarınız omuzlarınızdan daha geniş olmamalıdır .

13. Mümkün olan her zaman, geriye doğru yerine ileri doğru yürüyün.Bu hareketinizin normal, dengeli ve yumuşak olmasını kolaylaştırır.

14. Mümkün olan her zaman, yardımcı cihazlar kullanın. Bunları bir kurtarmada kullanmadan önce bozuk olmadıklarından emin olun ve uygun şekilde kullanmayı bilin.

Hastanın ambulansa transferi ve hastaneye nakli, hasta emniyetli bir şekilde hastaneye ulaşmadan tamamlanmış sayılmaz. Hasta her hareket ettirildiğinde özel bağlama kemerleri uygun şekilde yerleştirilmeli ve kullanılmalıdır. Hastayı nakletmede yardımcı herkes, taşıma işinin nasıl yapılacağını ve kendi görevlerini bilmelidir. Bu hareket koordinasyonu hızlı ve etkili bir hasta naklinde yardımcı olacaktır. Hasta acil servise emniyetli bir şekilde teslim edildikten sonra, Paramedik bir sonraki görev için hazırlanmalıdır. Ekip nakil sırasındaki olumlu noktaları gözden geçirmelidir. Daha sonra, bir sonraki hastaya yardım ederken daha etkili olmayı sağlayacak ufak değişiklikler tartışılmalıdır. Bu değerlendirme ve eleştirme konuşması gözden geçirilmesi gereken girişimleri, tamire ihtiyacı olan malzemeyi ve eğitimdeki eksiklikleri ortaya çıkaracaktır. En önemlisi, böyle bir eleştiri dahagüvenilir ve yetenekli paramediklerin yetişmesinde yardımcı olacaktır.

Ayrıca; Hasta Güvenliği Konulu Sunum için Tıklayınız...

KRİTİK HASTA TRANSPORTU

Kritik Hasta Transportu Dokümanının Tamamı için tıklayınız...