SINIF YÖNETİMİ
Öğrenmenin gerçekleşmesi için uygun ortamın sağlanması ve devam ettirilmesidir. Sınıf yönetiminin en
temel işlevi, öğretme- öğrenme sürecinin daha etkili duruma gelmesini sağlamaktır.
Sınıf Yönetimi Yaklaşımları
A) Geleneksel Yaklaşımlar
Öğretmen merkezlidir ve öğrenciden konulmuş olan kurallarda tartışmasız uyması beklenir. İstenmeyen
davranışlar cezalandırılır.
Tepkisel Yaklaşım:
Davranışçı kuramın etki-tepki anlayışına dayanır. İstenmeyen davranışa ceza, istenen davranışa ödül
verilir. Böylece olumlu davranışları kazandırmak amaçlanır. Etkinliklerin yönelimi bireyedir.
Önlemsel Yaklaşım:
İstenmeyen durum ve davranışlar daha ortaya çıkmadan önce önlem almaya dayanır. Bu amaçla
istenmeyen davranışın ortaya çıkmasına fırsat vermeyen düzenlemeler yapılır. Etkinlikler bireyden
çok gruba yöneliktir. Kopya çekmeyi önlemek, gürültü yapacak öğrencileri ön sıralara oturtmak gibi.
B) Çağdaş Yaklaşımlar
Öğrenci merkezlidir ve insana saygı temeline dayanır. İç disiplin becerisi kazandırma ve öğrencinin çok
yönlü gelişimi amaçlanır.
Gelişimsel Yaklaşım:
Öğrencilerin gelişim özelliklerine göre hareket edilir. Davranışlarda fiziksel, zihinsel, psikolojik ve
sosyal faktörlerin etkili olduğu ve öğretmenin bunları dikkate alması gerektiği vurgulanır.
Bütünsel Yaklaşım
Diğer modelleri kapsar. Bireysel farkları dikkate alır ve duruma göre farklı uygulamalar yapmayı
öngörür. Bu modelde önlemsel sınıf yönetimine öncelik verilir, istenmeyen davranış nedenlerini
ortadan kaldırılır, istenen davranışı için ortam düzenlemesi yapılır, tüm bunlara rağmen
oluşabilecek istenmeyen davranışları düzeltmek amacıyla tepkisel yönetim araçlarından yararlanılır.
Bu etkinliklerde öğrencilerin gelişim özellikleri dikkate alınır.
Sınıf Yönetiminin Boyutları
1-Sınıf Ortamının Fiziksel Düzeni:
Sınıfın genişliği, sınıfın çeşitli etkinlikler yapmak için bölünmesi, ısı, ışık, ses düzeni, renkler, temizlik,
estetik, eğitsel araçlar, oturma düzeni, öğrencilerin gruplanması vb. kapsar.
2-Planlama ve Programlama Etkinlikleri:
Eğitim sürecinde yapılan her türlü plan ve program, sürecin daha düzenli hale gelmesini, hedeflere daha
kolay ulaşılmasını, sürecin etkili ve ekonomik olmasını sağlar. Planlarda eğitim sürecinde nelerin, ne
zaman, niçin ve nasıl yapılacağı belirlenir.
3-Zaman Yönetimi:
Etkili bir öğretim, öğrenmeye ayrılan zamanın çokluğuna ve etkili kullanımına bağlıdır. Bu nedenle sınıf
içinde geçirilen zamanın yapılacak etkinliklere dağılımı, zamanın ders dışı ve dersi bozucu etkinliklerle
harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, devamsızlığın ve okuldan ayrılmaların önlenmesi bu boyut
kapsamındadır.
4-İlişki ve Davranış Düzenlemeleri:
Sınıf kurallarının belirlenmesi, öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişkilerine yönelik düzenlemeler
yapılması eğitim sürecinin verimini artırır. Bu amaçla sınıf ortamının istenen davranışı yapmayı
kolaylaştırması, sınıf ikliminin olumlu hale getirilmesi, istenmeyen davranışların önlenmesi, kurallara
uyulmasının sağlanması, oluşan istenmeyen davranışların değiştirilmesi bu boyutta ele alınabilir. 5-Öğretmen Nitelikleri:
Sınıf yönetimine etki eden öğretmen davranışları;
- Tüm öğrencilerini sevme ve onların duygu, düşünce ve değerlerine saygı gösterme
- Uygun davranışlar sergileyerek model olma,
- Tutum, söz ve davranışlarıyla tutarlı olma
- Zamanı etkili kullanma
- Demokratik bir sınıf ortamı oluşturma ve karar alma sürecine öğrencilerin katılmasını sağlama
- Mesleki gelişimini devam ettirme, gelişen öğretim teknolojileri hakkında bilgi sahibi olma
- Öğrenci merkezli bir eğitim süreci sağlama
- Öğrenciler arasında ayrım yapmama, uygulamalarında objektif olma
- İşbirliği içinde öğrenmeyi sağlama
- Tüm öğrencilerle iletişim kurma
- Hoşgörülü, sabırlı, güvenilir, güler yüzlü olma
Etkili Sınıf Kurallarının Özellikleri
1- Kuralların oluşturulması sürecinde öğrenci katılımının sağlanması gerekir. Çünkü öğrenciler
kuralların oluşumuna ne kadar çok katılırlarsa uymak ve takip etmek için de o kadar çok istekli
davranırlar. Ancak öğrenciler yeterli olgunluğa erişmemişlerse kuralları öğretmen de
belirleyebilir(Okul öncesi gibi).
2- Kurallar sade, açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilmelidir. Böylece farklı yorumlara meydan
verilmemiş olur. Her kuralın tanımladığı davranış somut, gözenebilir ve ölçülebilir hale
getirilmelidir.
3- Kuralların gerekçesi açıklanmış olmalıdır. Böylece öğrencilerin kuralın gerekliliğine olan inancı ve
kurala uyma isteği artar. Ayrıca kuralların, herkes için faydalı olduğu ve düzeni sağlamak için
belirlendiği vurgusu açığa çıkarılmış olur.
4- Kurallar olumlu bir dil kullanılarak ifade edilmelidir. Burada amaç yapılmaması gereken davranışa
değil, yapılması gereken davranışa dikkat çekmektir. Ayrıca olumlu dil kullanmak kuralın
kapsamıyla ilgili belirsizliği de giderir. “Yerlere çöp atmayalım.” yerine, “Çöpleri çöp kutusuna
atalım.” denmelidir. Çünkü ilk ifadede çöpün nereye atılacağına dair bir açıklama yoktur,
ikincisinde ise vardır.
5- Kuralların sayısı mümkün olduğunca az olmalıdır. Genel olarak eğitim bilimciler 7 civarında kural
veya kural grubu olmasını uygun görmüşlerdir. Böylece kuralların hatırda tutulması
kolaylaştırılmış olur.
6- Kurallar okul öncesinde veya ilkokul seviyesinde resim, şekil ve gösterilerle sunulmalıdır. Bu
durum, öğrencilerin kuralları daha kolay algılamalarına ve hatırlamalarına yardımcı olur. Ayrıca
kurallar listesi veya kurallarla ilgili görseller sınıfa, koridorlara veya ilgili yerlere asılmalıdır.
7- Kurallar, okulların açıldığı ilk günlerde oluşturulmalıdır.
8- Öğretmenin öğrencileriyle birlikte belirleyeceği sınıf kuralları, okulun ve MEB’in kurallarına aykırı
olmaması sağlanmalıdır. Ayrıca bir sınıfa birden çok öğretmen ders veriyorsa, bu öğretmenler
arasında da uyum sağlanmalıdır.
9- Kuralların öğretilmesinde öğrencilerin seviyesine uygun farklı yöntemler kullanılmalıdır. Bu
amaçla 3 aşama izlenebilir:
- Söyleme(Kuralın ne olduğu ve içeriği açıklanmalıdır.)
- Gösterme(Öğretmen kuralın uygulamasını gösterebilir, roller vererek provasını yaptırabilir,
filmler izletebilir.)
- Kontrol etme ve yeniden gösterme(Davranışın eksikleri veya tersi davranışlar gösterilerek
öğrencilere doğru davranışı seçme becerisi kazandırılmalıdır.)
Bunlar dışında yaş seviyesine göre, kukla oyunları veya posterler yoluyla da kuralların öğretimi
sağlanabilir.
10- Kurallar, tutarlı bir şekilde uygulanmalı ve izlenmelidir. Sınıf yönetiminin en etkili uygulandığı
sınıflarda bile kurallar zaman zaman ihlal edilmektedir. Öğrencilerin kuralları yeterince
öğrenmemesi, kuralların anlaşılmaması, kurallara uyulup uyulmadığının öğretmen tarafından
denetlenmemesi, öğretmenin tutarsız olması, ara tatiller vb. nedenler kuralları işlevsiz hale getirebilir. Bu nedenle kurallara uyma düzeyini artırmak için aşağıdaki konulara dikkat
edilmelidir:
- Öğretmen, her zaman ve tüm öğrenciler için aynı yol ve yöntemleri izlemeli, yani tutarlı
olmalıdır.
- Öğretmenler davranış, tutum ve tavırlarıyla öğrencilere model olmalıdırlar.
- Kurallar belirli aralıklarla hatırlatılmalı, sonuçları öğrencilerle birlikte değerlendirilmeli,
işlemeyen veya sık sık ihlal edilen kurallar değiştirilmelidir. Kuralların ara ara hatırlatılması,
çeşitli nedenlerle sınıfa sonradan gelen öğrenciler için de öğretici olmaktadır.
- Kurallara uygun olmayan davranışlara yaptırım uygulanmalıdır. Yaptırımlar, cezalandırıcı
olmaktan çok, hatayı düzeltici olmalıdır. Yaptırımlar, anında, tutarlı ve mantıklı şekilde
uygulandıkça daha işlevsel olmaktadır.
11- Sınıfta oluşturulan kurallardan okul yönetimin ve velilerin de haberdar olması sağlanmalıdır.
Böylece onların da desteği alınmış olur. Ayrıca sağlıklı bireyler yetiştirmek için, idare ve ailelerle
tutarlı bir şekilde kuralları uygulama imkanı doğar ve işbirliği sağlanmış olur.
Sınıf Ortamı:
Sınıf ortamı, sınıfı oluşturan fiziksel düzenlemeler, psikolojik durumlar ve öğrencilerin duyuş ve
değerlendirmelerini etkileyen sosyal ve kültürel ögelerin etkileşiminin ürünüdür. Bir insan için kişilik ne
ise, sınıf için de ortam odur. Sınıftaki olumlu öğrenme-öğretme havasının değişkenleri arasında aşağıdaki
ögeler sıralanabilir:
- Kural ve beklentilerin açıklığı
- Ödül ve teşvik
- Öğretmen yeteneği
- Yüksek beklenti(Tüm öğrencilerinin başarılı olabileceğine ve kendisinin bu başarıya katkıda
bulunabileceğine inanma)
- Öğrencilerin derse katılımı
- Öğretmen-öğrenci ilişkileri
- Okul-aile işbirliği
- Grup normları
- Öğretmenlerin kendi aralarındaki ve yönetimle olan ilişkileri
- Fiziksel çevre
Sınıfta İstenmeyen Davranışlar:
Sınıf, kendine özgü sosyal ve psikolojik yapısı olan, kendine özgü dinamiklere sahip bir ilişkiler
sistemidir. Sınıftaki öğrenciler farklı geçmiş yaşantılara, farklı kişilik yapılarına, farklı ilgi ve yeteneklere
sahip oldukları için heterojen bir yapıyı oluştururlar.
Sınıfta yapılan davranışların algılanma biçimi;
- Davranışı yapan bireye
- Davranışın yapıldığı bireye
- Davranışın yapıldığı zamana
- Davranışın yapılma şekline göre farklılık gösterir.
- Davranışı yapan kişinin akademik başarısı ve sosyal iletişim özelliklerinin öğretmen ve sınıf
tarafından kabul edilme biçimi, yapılan davranışın farklı algılanmasına yol açar.
- Ayrıca bir davranışın algılanma biçim sınıf ortamının o andaki özelliğine göre değişir.
|
