Et ve Et Endüstrisi Atık Suları
Et endüstrisinde ortaya çıkan atıksular özelikle padoklardan, kesimhaneden ve rendering tesislerinden ortaya çıkmaktadır. Kesim için padoklarda bekletilen hayvanların dışkıları gübre olarak toplanmasına rağmen kalıntılar ve idrar, yıkama suları ile atık suya karışır. Padoklardan çıkan atık su miktarının yaklaşık 20 L/m2/gün dolayında olduğu ve ortalama 100 mg/L BOİ içerdiği bildirilmektedir. ( Erdem, 2006)
Kesimhaneden çıkan atık su miktarını ve kuvvetini belirleyen ana etken kanın geri kazanılıp kazanılamadığı ve işkembe bağırsak muhtevalarının atıksuya karşıp karışmadığıdır. Selülozik yapıda olan bağırsak ve işkembe muhtevalarının ekonomk değeri olmamasına rağmen atıksuya karışmadan doğrudan alınarak uzaklaştırılması atık su arıtımı üzerindeki yükü büyük ölçüde azaltabilir. Öte yandan toplanan kanın pıhtılaştırılıp kurutularak hayvan yemi katığı olarak değerlendirilmesi kirlilik yükünü hafifletir. Et endüstrisinde birim üretim başına ortaya çıkan atık su miktarları Tablo 3 de özetlenmiştir.
Atıksu mktar ve kalitesine etki eden diğer bir husus ise tesiste kullanılan rendering prosesinin türüdür. Hayvansal atıkların yüksek sıcaklık ve basınçta pişirilerek yağlarının alındığı rendering prosesi için demode “ıslak” yöntem yerine suyun uçurulduğu “kuru” yöntem seçilirse kesimhaneden çıkan atıksulardaki organik yükün %60 kadar düşürülebildiği belirtilmektedir. Et endüstrisi atıksularında kirletici konsantrasyonları proseslere göre değişim göstermektedir.
Tavuk mezbahalarında, et endüstrisinden farklı olarak padoklardan gelen atıksular yoktur. Besiciden gelen tavuklar canlı canlı ayaklarından yürüyen kancalara asılır ve kafaları kesilir. Daha sonra mekanik olarak tüyleri yolunur ve yıkanır, iç organları çıkarılıp tekrar yıkandıktan sonra ayakları kesilerek paketlenip dondurulur. Büyük mezbahalarda bulunan rendering tesislerinde baş, ayak, tüy gibi artıklar işlenerek hayvan yemi katkısı haline getirilir. Ancak rendering tesisleri bulunmayan ve artıkların değerlendirilmediği tesislerde bunların büyük bir kısmı atıksuya karışır. Tavuk mezbahalarından birim üretim başına ortaya çıkan kirlilik yükleri Tablo 4 de verilmiştir. ( Erdem, 2006)
Tablo 3. Et endüstrisinde çıkan atıksuların kompozisyonu (Tanyolaç ve Çelebi,1992)
|
Ünite
|
BOİ (mg/L)
|
Ask. KOH (mg/L)
|
Organik-N (mg/L)
|
pH
|
|
Kesimhane
|
825
|
220
|
134
|
6,6
|
|
Kan ve tank suları
|
3200
|
3690
|
5400
|
9,0
|
|
Rendering
|
4600
|
8390
|
1290
|
9,0
|
|
İşkembe yıkama
|
13200
|
15110
|
643
|
6,0
|
|
Sosis
|
800
|
560
|
136
|
7,3
|
|
İç yağ
|
180
|
180
|
84
|
7,3
|
|
Yan ürün
|
2200
|
1380
|
186
|
6,7
|
|
Toplam atıksu
|
2240
|
929
|
324
|
|
Tablo 4. Tavuk mezbahalarından ortaya çıkan atıksu miktarı ve kirlilik yükleri (Tanyolaç ve Çelebi,1992)
|
Parametre
|
Kirlilik Yükü
|
|
Hacim (eski)
(yeni)
|
15 m3 / 1000 tavuk
27,6 m3 / 1000 tavuk
|
|
Toplam katı madde
|
12 kg / 1000 tavuk
|
|
Askıdaki katı madde
|
7 kg / 1000 tavuk
|
|
Çökebilen katı madde
|
4,3 kg / 1000 tavuk
|
|
Yağ
|
0,6 kg / 1000 tavuk
|
|
BOİ5
|
13,6 kg / 1000 tavuk
|
Atık sularının Arıtımı
Atıksuların arıtımı diğer arıtım sistemlerindeki gibi bir ızgara ve/veya elekleme ünitesi ile başlar. Burada dönen tel eleklerde yüzen kıllar, tüyler, işkembe muhtevaları gibi yüzen kaba parçacıklar tutulur. Bu amaçla kullanılan 20 ve 30 mesh eleklerde sırasıyla % 9-19 dolayında askıdaki katı madde uzaklaştırıldığı bilinmektedir. Eleklemeyi takiben yağ kapanı ve ön çöktürmeden geçen atıksular daha sonra arıtıma gelir. Biyolojik arıtım basamağında damlatmalı filtreler, aktif çamur veya anaerobik temas prosesleri kullanılabilir. ( Erdem, 2006)
Fizikokimyasal arıtımın bu endüstride başarılı olmadığı anlaşılmaktadır. Diğer taraftan klasik ön çöktürme ile ön arıtımın yerini sıklıkla hava flotasyonunun aldığı görülmektedir. Hava flotasyonu ile askıdaki kalıntılar uzaklaştırılırken bir yandan da yağdan uzaklaştırılmakta ve yağ kapanlarına gerek kalmamaktadır. Flotasyonu takiben damlatmalı filtre ile yapılan bir arıtım da %61 dolayında BOİ arıtımı elde edildiği bildirilmektedir.
Damlatmalı filtrelerden atıksudaki yüksek BOİ konsantrasyonu nedeniyle 5:1 oranında geri besleme yapılmaktadır. Et endüstrisi atıksuları için biyolojik filtre en yüksek yükleme oranın 0,29 kg/m3/gün, tavuk mezbahaları için ise 0,415 g/m3/gün civarındadır.
Kuvvetli ve konsantre atıksuların aktif çamur ile arıtımında en önemli sınırlayıcı etken oksijen transferidir. Oksijen transferinin gerekmediği anaerobik reaktörler ve havuzlarla arıtım son zamanlarda daha çok kullanılmaktadır. Özelikle küçük tesisler için çekici görünen anaerobik havuzlarda ön arıtım sağlanabilmekte ve dikkate değer sonuçlar alınmaktadır. Örneğin 4-7 m derin havuzlarda 200-500 g BOİ5 m-3gün-1 organik yükleme hızında %65-85 BOİ arıtımı 22-27°C sıcaklıkta elde edilebilmektedir. Bu arıtımın daha yüksek sıcaklıklarda daha da artması beklenmelidir. ( Erdem, 2006)
TAVUKÇULUK ARTIK ve ATIK MADDELERİNİN İŞLENEREK ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN AZALTILMASI Dokümanı için tıklayınız...
Entegre Et Tesislerinde Atık Suyun Yeniden Kullanımı Dokümanı için tıklayınız...
