Pnomatik Sistemler - Yapısı, özellikleri ve kullanıldığı yerler

1.1. Pnomatiğin Tanımı

1.1.1. Genel Kavramlar

Basınçlı hava (sıkıştırılmış hava), insanların fiziksel gücünü arttırmak için kullandığı bilinen en eski enerji iletim türüdür. Kesin olarak bilinen ilk basınçlı hava uygulamasını Yunanlı Ktesibios 2000 yıl kadar önce yaptığı basınçlı hava mancınığı ile gerçekleştirmiştir. Pnomatik, Yunanca ‘nefes alıp verme’ anlamına gelen ‘pneuma’ kelimesinden türetilmiştir.

Hava basıncı veya vakum etkisi ile çalışan makineler, aletler ve sistemlerin özelliklerini içeren bilim dalına pnomatik denir.

Gerçek anlamda Pnomatik uygulamaları 1950 yılından sonra başlamıştır. Daha önceleri sadece maden endüstrisinde, yapı endüstrisinde ve demir yollarında (Havalı fren) kullanılmaktaydı.

Pnömatiğin endüstriye asıl girişi ve yayılması seri üretimlerde modernleşme ve otomasyona ihtiyaç duyulmasıyla başladı. Başlangıçta bilgisizlikten kaynaklanan karşı çıkmalara rağmen kullanım sahası her geçen gün daha da artmış olup bugün artık çok değişik endüstriyel uygulamalarda bile pnomatik cihazlar tercih edilmektedir.

1.1.2. Pnomatik, Hidrolik, Elektrik Sistemlerinin Karşılaştırılması

1.2. Pnomatik Devre Elemanları Yapısı ve Çalışma Özellikleri

1.2.1. Basınçlı Havanın Hazırlanması

Pnomatik sistemlerde kullanılan basınçlı hava kompresörler tarafından karşılanır. Basınçlı hava üretimi genellikle merkezi bir basınç kaynağından sağlanır ve sisteme boru ya da hortumlarla iletilir. Böylece her kullanıcı için ayrı bir basınç kaynağı kullanmaya gerek kalmaz. Yer değiştiren makine ya da el aletleri için seyyar kompresörlerden yararlanılır.

Kompresör seçiminde tesisin hava ihtiyacının belirlenmesi (kapasite tayini) seçimi etkileyen önemli bir etkendir. İhtiyaçtan daha düşük kapasiteli bir kompresör seçimi, üretim verimini düşürdüğü gibi kompresörün sürekli devreye girip çıkması nedeniyle ömrünü de etkiler. İhtiyacın çok üzerindeki bir kompresör seçimi ise yatırımve işletme maliyetini arttırır.

1.2.2. Basınçlı Havanın Dağıtılması ve Şartlandırılması

Sistem verimliliği bakımından pnomatik sistemlerde üretilen basınçlı havanın, kayıpları en aza indirecek şekilde dağıtılması önemlidir. Mevcut sistemin ihtiyaçları belirlenirken ilerideki büyüme miktarı da göz önünde tutulmalıdır. Sistem daha başta ileriye dönük olarak kurulmalıdır. Basınçlı hava dağıtım şebekesinde oluşabilecek kaçaklar baştan göz önünde tutulmalıdır. Aksi halde ileride yapılacak bakım masrafları ve ilave edilecek sistemler daha büyük maliyetleri ortaya çıkarabilir. Aşağıdaki şekilde bir basınçlı hava dağıtım şebekesi görülmektedir.

Basınçlı hava depoları kompresörlerin çıkışına yerleştirilirler. Basınç dalgalanmalarının önüne geçilmesi, basınçlı havanın soğutulması için ek bir yüzey sağlaması ve bu yolla da içindeki nemin yoğunlaşarak ayrılmasına yardımcı olur.

Basınçlı hava depoları yatay veya düşey olabilir. Hava çıkışı daima deponun üst seviyesinde olmalıdır. Böylece depo içerisinde yoğunlaşan suyun devreye karışması önlenmiş olur.

1.2.2.1. Boru ve Hortum Malzemeleri

Sanayi işletmelerinde her geçen gün daha da artan otomasyon ve modernleşme isteklerine paralel olarak basınçlı hava talebi de artmaktadır. Her makine ve cihaz kendisi için gerekli olan havayı bir boru şebekesi ile kompresörden temin eder. Pnomatik sistemlerde basınçlı havanın dağıtılmasında boru şebekesinin önemi büyüktür.

1.2.2.2. Boru İç Çapının Hesabı

Pnomatik sistemlerin sağlıklı olarak çalışabilmesi için uygun bir boru çapı seçimi gereklidir. Boru çapının küçük seçilmesi akış hızını arttırarak önemli bir basınç düşümüne sebep olacaktır. Boru çapının büyük olması ise zaman ve hava kaybına neden olacaktır. Ancak ana dağıtım şebeke borularının büyük tutulması ileride sistemin büyütülmesi düşünüldüğünde bir avantaj olarak kendini gösterecektir. Uygun boru çapı seçiminde dikkat edilecek noktalar şunlardır.

• Akış hızı
• Kabul edilebilir basınç düşümü
• Çalışma basıncı
• Devredeki akışı kısıtlayan eleman sayısı
• Boru uzunluğu

Ana boru şebekesinde boru içindeki akış hızı 6-10 m/s arasında olmalıdır. Basınç kaynağı ile kullanıcı arasındaki basınç düşümünün 0,1 bar değerini aşmaması istenir. Bunun dışında pratikte kullanılan başka bir ölçü de basınç düşümünün işletme basıncının % 15’ini aşmamasıdır.

Örneğin, işletme basıncı 6 bar olan bir sistemde basınç düşümü bu yönteme göre 0,3 barıaşmamalıdır.

Valfler, dirsekler, T’ler redüksiyonlar gibi devre elemanları akışı kısıtlayan elemanlardır. Bunların boru çapına etkisi ya da bir sürtünme faktörü olarak veya pratikte en çok kullanılan şekliyle eş değer boru uzunluğu olarak göz önüne alınmalıdır.

1.2.2.3. Boru Şebekesinin Döşenmesi

En az boru çapının seçilmesi kadar önemlidir. Pnomatik sistemlerde boru hatlarının bakım ve kontrolü periyodik olarak yapılır. Bu yüzden boru hatları bakımı güçleştirecek dar kanallardan geçirilmemeli ve önüne duvar örülmemelidir. Aksi halde boru hattı üzerinde tespit edilemeyen kaçaklar büyük basınç kayıpları oluşturur.

Dağıtım şebekesinde basınç kaynağı ile kullanıcı arasında % 1-2 eğim bulunur. Yoğuşan suyun basınçlı havaya karışmaması için ana dağıtım şebekesinden ayrılmalar deve boynu ile ve uygun yarıçaplarda yapılmalıdır.

Ana dağıtım şebekesinde boru hatları halka şeklinde döşenir. Bu yöntem ile dengeli ve çabuk bir kullanım sağlanır. Basınçlı hava her iki yönden de sisteme gidebilir. Basınçlı hava işletmenin her bölgesinde kullanılıyorsa başlangıçta oluşturulan halka enine bağlantılarla tekrar halkalara ayrılır.

Pnomatik sistemlerde basınçlı havanın dağıtımı boru ya da hortumlarla gerçekleştirilir. Ana dağıtım şebekesinde kullanılmak üzere aşağıdaki boru malzemeleri seçilebilir:

• Bakır
• Pirinç
• Alaşımlı Çelik
• Siyah Çelik Boru
• Galvanizli Çelik Boru
• Plastik

Boru hatları kolay döşenebilmeli, korozyona karşı dayanıklı ve ucuz olmalıdır. Kaynaklı borular ucuz ve sızdırmaz olmalarına rağmen kaynak cürufları sisteme zarar vereceğinden pek tercih edilmezler. Galvanizli borular ise tamamen sızdırmaz değildirler. Diğer borulara oranla korozyona karşı dayanıklılığı iyi değildir. Bu yüzden çelik boru kullanıldığında filtre ve su tutucu elemanların önemi daha da artar. Özel kullanım sahalarında ise bakır ve plastik boru seçilebilir.

Kullanım yerlerindeki dağıtım şebekesinde en çok kullanılan hortum, polietilen ve poliamid plastik hortumlardır. Son zamanlarda geliştirilen bağlantı elemanları ile çabuk, kolay ve ucuz bir şekilde döşenirler. Esnekliğin istendiği yerlerde ise kauçuk hortumlar kullanılır. Kauçuk hortumlar aynı zamanda mekanik gerilmelere karşı plastik hortumlara oranla daha dayanıklıdır. Ancak pahalı olduklarından çok kullanılmayan bir hortum çeşididir.

1.2.2.4. Bağlantı Elemanları

• Ana Dağıtım Şebekesi Bağlantı Elemanları

Boru şebekesinde çelik boru bağlantıları tercihen kaynakla gerçekleştirilir. Kuşkusuz kaynak dikişi en sızdırmaz bağlantı türüdür. Kaynaklı bağlantının olumsuz yanı cüruf oluşumu ile kaynak dikişinin kısa zamanda paslanmaya yüz tutmasıdır. Gerek cüruf gerekse pas parçacıkları sistemin uygun yerlerine koyulan filtrelerle tutularak kısmen de olsa bu sakınca giderilir. Kaynaklı bağlantı iyi bir sızdırmazlık sağladığı gibi fiyatının da diğer bağlantı türlerine göre ucuz oluşu tercih edilmesi için bir neden oluşturur. Boru bağlantılarında boruların güvenli, temiz ve kolay sökülüp takılabilirliğini sağlamak için yüksüklü rakorlar geliştirilmiştir. Aşağıdaki şekilde yüksüklü bağlantı rakor tipleri görülmektedir.

Rakorun boruya bağlanan kısmında borunun uç kısmının oturduğu bir yuva vardır. Yüksük boruya takılarak bu yuvaya oturtulur. Somun ilerledikçe içindeki yüksüğü de ileri itecektir. Rakorun konik yüzeyine dayanan ve ilerlemek zorunda olan yüksük konik yüzeyde kayarak boruyu ısırır. Böylece borunun bir parçası haline gelen yüksük borunun rakordan çıkmasını önleyecek ve sızdırmaz bir bağlantı temin edilmiş olacaktır. Bu bağlantı yöntemi

Zaman zaman kullanılan plastik boruların bağlantısı da yine kaynaklı ya da rakor bağlantılı olabilir. Aşağıdaki şekilde plastik borular için kullanılan poliamid bağlantı elemanı görülmektedir. Boruya önceden açılmış olan muf somunun ilerlemesiyle sıkışır.

• Kullanım Yerlerindeki Dağıtım Şebekesi Bağlantı Elemanları

Buradaki bağlantı elemanlarının önemi daha büyüktür. Özellikle plastik hortumların bağlantısında son zamanlarda en çok kullanılan bağlantı türleri kolayca sökülüp takılabilenlerdir. Ucuz oluşları ise diğer bir tercih sebebidir. Bu bağlantı elemanlarında gövde genellikle pirinç ya da plastik olup kullanım yerine göre istenen tipi rahatlıkla seçilebilir.

Bazı uygulamalarda çabuk bağlanıp çözülebilen ve çözüldüğünde hava kaçırmayan rakorlara ihtiyaç duyulur. Bu istekleri karşılayan elemana ‘çabuk bağlantı rakoru’ adı verilir. İki elemandan oluşur, içinde tek yönlü valf ( cek valf) olduğu için açık dururken hava kaçırmaz. Ancak iki eleman birleştirildiğinde hava geçişi sağlanır. Aşağıdaki şekilde çabuk bağlantı rakoru görülmektedir.

1.2.3. Kompresör Çeşitleri, Çalışma Prensipleri ve Bakımı

İşletme şartları gereğince çalışma basıncı ve gerekli hava miktarı bakımından değişik tiplerde kompresör kullanılır. Genel olarak, sıkıştırma şekline göre kompresörler iki tiptir. Bunlardan birincisinde kapalı bir kap içerisindeki hava, kabın hacmi küçültülerek sıkıştırılır. (Pistonlu Kompresörler, Döner elemanlı Kompresörler) İkinci tipte ise hava bir taraftan emilerek hızlandırılır. Daha sonra bu hız enerjisi basınç enerjisine dönüştürülerek çıkış hattında istenen basınca ulaşılır.

1.2.3.1. Pistonlu Kompresörler

Pistonlu kompresörler ikiye ayrılır:

• Biyel Kollu Kompresörler

En çok kullanılan kompresör tiplerindendir. Düşük ve orta basınçlar yanında yüksek basınç sağlayan tipleri de vardır. Yüksek basınçlı tipleri birden fazla kademelidir ve bu tiplerde kademeler arası soğutma kullanılır. (Hava veya su soğutma) Ardı ardına gelen sıkıştırma hacimleri bir öncekinden küçüktür. Böylece toplam sıkıştırma oranı büyütülmek suretiyle çıkış basıncının yüksek değerlere ulaşması sağlanır.

Genellikle 4 bara kadar tek kademeli, 15 bara kadar çift kademeli, 15 barın üzerindeki

• Diyaframlı Kompresör

Bu tip kompresörlerde piston emme odasından bir diyafram ile ayrılmıştır. Kompresörün tahrik miline bağlı bir biyel kolu vasıtasıyla diyaframa ileri ve geri hareket verilerek emme ve basma gerçekleştirilir.

Böylece havanın hareketli elemanlarla teması önlenerek temiz kalması sağlanır. Diyaframlı kompresörler teneffüs havası temininde, gıda, ecza ve kimya endüstrisi gibi temiz hava gereği olan uygulamalarda kullanılır.

1.2.3.2. Döner Elemanlı Kompresörler

• Vidalı Kompresörler

Birbiri ile ters yönde dönen asimetrik profili iki vida elemanı arasında tutulan hava

• Roots Kompresörler

Daha çok vakum pompası olarak kullanılırlar. İki simetrik rotor bir gövde içerisinde birbirinin tersi yönde döner. Gövdede herhangi bir sıkıştırma olmaz. Sıkıştırma, her rotor basma ağzına açıldığında basma hattından geriye doğru oluşan dirençle elde edilir.

1.2.3.3. Türbin Tipi Kompresörler

Bu tip kompresörlerde hava bir taraftan emilerek hızlandırılır. Daha sonra bu hız enerjisi basınca dönüştürülerek istenen çıkış basıncı elde edilir. Türbin tipi kompresörler eksenel ve radyal olmak üzere iki tipte imal edilirler.

• Radyal Kompresörler

Yüksek hızda dönen çok kanatlı (kademeli) bir rotor ve bir gövdeden oluşur. Kanatlar arasına alınan hava hızlandırılarak dışa doğru (radyal) savrulur. Bu işlem kademeli olarak devam eder. Son kademede çıkış basıncına ulaşır.

Şekil 1 13: Radyal turbo tip kompresör ve eksenel turbo tip kompresör

• Eksenel Kompresörler

Bir rotor üzerine yerleştirilmiş kanatlar ve bir gövdeden oluşur. Kanatlar emilen havayı hızlandırarak bir kinetik enerji kazandırır. Daha sonra bu enerji basınç enerjisine dönüşür.

1.2.4. Havanın Kurutulması

Havanın kurutulmasında üç yöntem kullanılır:

• Kimyasal Yöntem (Absorption Yöntemi)

Bu kurutma yönteminde hava su ile bileşik yapabilen bir kimyasal madde üzerinden geçirilir. Bu kimyasal madde ‘tuz’ olarak anılan NaCl’dür. Hava içerisindeki su buharı bu madde içerisinden geçerken kimyasal reaksiyona girerek havadan ayrılır. Ve bir çözelti şeklinde kurutucunun tabanında toplanır.

Bu çözelti belirli zamanlarda dışarı alınır. Tuz zamanla azalacağından belirli aralıklarla tamamlanmalıdır. Bu yöntemde girişteki basınçlı havanın sıcaklığı 30 °C’yi aşmamalıdır.

Kurutucudan sonra hava içine karışması muhtemel tuz parçacıkları için mutlaka bir filtre öngörülür. Bu yöntemde yağ da ayrışır. Fazla miktarda yağın kurutucuya zararlı etkisi olacağından girişte hassas bir filtre kullanılmalıdır.

• Fiziksel Yöntem (Adsorption Yöntemi)

Bu yöntemde hava silisyumdioksitten (Silikajel) oluşan bir madde içerisinden geçirilerek su buharı tutulur. Bu kurutma maddesi kurutucu içerisinde tanecikler halinde bulunur. Bu yöntemde ayrıca kimyasal bir bileşim söz konusu değildir. Silikajel, su buharı ile temas ettiğinde renk değiştirir.

Belirli bir doygunluğa erişince içindeki sudan arındırılmalıdır. Bu amaçla genellikle bu kurutma yönteminde paralel iki kurutucu kullanılır. Doygunluğa erişen kurutucu devreden çıkarılır ve üzerinden sıcak hava (ya da soğuk hava) geçirilerek sudan arındırılır. Sudan arındırılmış silikajel eski rengini alır.

Bu esnada diğer kurutucu devreye girer ve işleme devam eder. Hava akışı nedeniyle zamanla silikajel aşınarak havaya karışabilir. Bu yüzden çıkışa filtre konmasında yarar vardır. Yağ ve diğer pislikler nedeniyle kirlenen, aşınan silikajel maddesi 1-2 yılda bir değiştirilmelidir.

• Soğutma Yöntemi

Hava içerisindeki su buharının yoğuşma sıcaklığına kadar soğutulması esasına dayanır. Girişteki hava önce bir ısı değiştirgecinden geçerek bir miktar soğutulur. Daha sonra bir soğutucudan geçirilerek yaklaşık 1,7-5 °C sıcaklığına kadar soğutulur. Soğutmayla birlikte içerisindeki su buharı yoğuşarak ayrılır. Soğutulan bu hava girişteki havanın soğutması için de kullanılır. Soğutulmuş havayı içerisindeki pislik ve yağ taneciklerinden ayırmak için filtre kullanılır. Bu yöntemde basınçlı hava içerisindeki kompresörden kaynaklanan yağ miktarının % 80-90’ı tutulur. Ekonomikliği yönünden en çok kullanılan kurutma yöntemidir.

1.2.5. Şartlandırıcı (Hava Hazırlayıcı) Elemanlarının Tanıtılması

Kullanma yerine gelen hava filtre, basınç regülatörü ve yağlayıcıdan oluşan bir şartlandırıcı (hava hazırlayıcı) takımından geçerek nihai özelliklerini kazanır. Bir hava hazırlayıcı eleman kısaca FRY (Filtre, Regülatör, Yağlayıcı’nın baş harfleri) olarak da isimlendirilebilir.

• Filtre

Hava hazırlayıcının ilk elemanıdır. Basınçlı hava içindeki yabancı maddeler ile suyun ayrılması amacıyla kullanılırlar. Filtreye giren hava girişteki oluktan (1) geçerken bir dönme hareketi kazanır. Katı parçacıklar ve su, merkezkaç kuvvet yardımıyla kavanozun iç yüzeyinde (2) birikir. Bu hava daha sonra genellikle sinter bronzundan yapılan filtre elemanından (3) geçerek filtreden dışarı çıkar. Kavanoz dibinde biriken suyu boşaltmanın iki ayrı yöntemi vardır. El ileboşaltmalı filtrelerde su seviyesinde, müsaade edilebilir seviyeye erişmeden boşaltma yapılmalıdır. Bu da kavanozun altında bulunan boşaltma tapasının açılmasıyla gerçekleştirilir. Otomatik tahliyeli filtrelerde ise bu işlem insan dikkatine gerek kalmadan otomatik olarak gerçekleşir.

• Basınç Regülatörü (Basınç Düşürücü)

Her pnomatik devre için belirli bir optimal çalışma basıncı vardır. Gereğinden yüksek bir basınç enerji kaybına ve çabuk aşınmalara, gereğinden düşük bir basınç ise fonksiyonun yerine getirilmemesine veya en azından verimin düşmesine neden olur. Kompresör deposundaki hava basıncı sürekli değiştiğinden bu dalgalanmayı sisteme aktarmamak için bir basınç düşürücüye (regülatör) ihtiyaç duyulur, regülatöre giren havanın basıncı değişse bile çıkan havanın basıncı regülatör üzerindeki manometreden okunabilen ayarlanan sabit değerde kalacaktır. Regülatörler tahliyeli ve tahliyesiz olmak üzere ikiye ayrılır.

• Yağlayıcı

Pnomatik sistemlerde kullanılacak havanın bir miktar yağlanmasışu avantajları sağlar:

• Aşınmaların en aza inmesi
• Sürtünme nedeniyle oluşan kayıpların en aza indirilmesi
• Korozyona karşı koruma

Yağlayıcılar genellikle Venturi ilkesine göre çalışırlar. Dar bir kesitten geçen havanın hızı artarken basıncında bir düşme meydana gelir. Bu kesitte bulunan ince yağ borusundan emiş yaparak yağın hava içine damlamasını sağlar. Ancak damlamanın başlayabilmesi için hava debisinin bir minimum değerin üzerinde olması gerekir. Aksi halde basınç düşümü çok

Genellikle uygun bir yağlama için yağlayıcı üzerindeki ayar vidasından 1–12 damla/1000 lt olacak şekilde ayarlanır. Yağlayıcılarda kullanılan yağın 20°C’deki yapışkanlığı 10–50 cSt. civarında olmalıdır.

Şartlandırıcı ile en uzak kullanıcı arasındaki mesafe 5 m’yi aşmamalıdır. Daha fazlaki uzaklıklarda hava içerisine püskürtülen yağın etkisi kaybolur.

1.2.6. Pnomatik Elemanların İç Yapıları Çalışma Prensipleri ve Bağlantıları

1.2.6.1. Pnomatik Silindirler

Pnomatik silindirler basınçlı hava enerjisini doğrusal itme veya çekme hareketine çevirirler. Bir pnomatik silindir ön ve arka kapak, silindir borusu, piston kolu ve sızdırmazlık elemanlarından meydana gelir.

• Tek Etkili Silindir

Bu tip silindirde basınçlı hava tek yönde etkir. Yani hava giriş ve çıkışı için bir tek delik mevcuttur. Böylece sadece bir yönde çalışma elde edilir. Piston kolunun geri dönüşü ya bir yayla ya da bir dış kuvvetle (örneğin yükün kendi ağırlığıyla) sağlanır. Bazen yay piston tarafına konarak piston koluna çekme yönünde iş yaptırılabilir. Yay direnci piston kolunu

• Çift Etkili Silindir

Bu tip silindirde hava basıncına ve piston yüzeyine bağlı olarak elde edilen kuvvet piston kolunu iki yönde hareket ettirir. Böylece iki yönde iş yapılabilir. Her iki yöndeki kuvvet basıncın etkidiği yüzeylere bağlı olarak farklı değerdedir. Silindir üzerinde iki adet giriş ve çıkış deliği bulunur. Çift etkili silindir özellikle piston kolu geri dönüş yönünde de iş yapacağı zaman kullanılır. Çalışma esnasında piston tarafına hava verildiğinde piston kolu tarafındaki hava tahliye edilir veya piston kolu tarafına hava verildiğinde piston tarafındaki hava tahliye edilir.

• Yastıklı Tip Silindirler

Ağır kütleler silindir tarafından hareket ettirilecekse bir darbe veya hasar meydana gelmemesi için strok sonunda bir yastıklama yapılır. Strok sonuna yaklaşmadan önce bir yastıklama keçesi havanın serbestçe tahliye olduğu deliği kapatır. Bu durumda hava sadece çok küçük ve genellikle ayarlanabilen bir delikten tahliye olur. Çabuk boşalamayan hava kütlesi piston ile silindir kapağı arasına sıkışır. Geri dönüşte hava bir cek valften geçerek

• Çift Milli Silindir

Bu silindirde her iki tarafa da yataklanmış piston kolu mevcuttur. Bunun sayesinde meydana gelebilecek yanal yükler karşılanmış olur. İki tarafta da yüzeyler aynı olduğu için elde edilen kuvvetler ve hızlar birbirine eşittir.

• Tandem Silindir

Böyle bir silindirde aynı gövde içinde birbirine bağlı iki adet çift etkili silindir mevcuttur. Her iki silindirin piston kolu taraflarına aynı anda hava verilir. Böylece basınçlı havanın etkime yüzeyi yaklaşık iki katına çıkmış olur. Böylece piston kolundaki kuvvet de artmış olur. Bu silindirler piston çapının büyük ve montaja imkan vermediği hallerde kullanılır.

• Çok Konumlu Silindirler

Aynı gövde içerisinde arka arkaya monte edilmiş en az iki adet çift etkili silindirden oluşur. Silindirden bir tanesinin piston kolu sabit bir mafsalla bağlı olduğundan iş, diğer silindirin piston kolu ile yapılır. Bazı uygulamalarda silindir sayısı daha da arttırılarak 12 konuma kadar çıkılır.

• Döner Silindir

Çift etkili silindirin bu çeşidinde piston kolu uç kısmında dişli bir profile sahiptir. Böylece piston kolu bir dişli çarkı tahrik eder ve her iki yönde doğrusal hareket dairesel harekete çevrilmiş olur.(sağa ve sola) Dönme hareketinin açısal değeri için genellikle kullanılan açılar 45°, 90°, 180°, 270°, 720°’dir. Bu silindirler boruların bükülmesinde, iş parçalarının çevrilmesinde, klima cihazlarının kumandasında ve valflerin kumandasında kullanılır.

1.2.6.2. Pnomatik Motorlar

Hava motorları basınçlı hava enerjisini dairesel dönme hareketine çevirirler. En önemli özellikleri güçlerine göre boyutlarının küçüklüğü ve uygun moment karakteristiğinden dolayı geniş bir hız aralığında kolaylıkla kontrol edilebilmeleridir.

Bu motorlar ısı, nem, kir ve titreşim gibi ağır çalışma koşullarında çalışabilirler ve zarar görmeksizin durma noktasına kadar yüklenebilirler. Zehirli gaz yaymazlar ve herhangi bir patlama riski taşımazlar.

Farklı uygulamalara adapte edilebilmeleri nedeniyle hava motorları petrol sondaj platformlarındaki büyük vinçlerden küçük motorlu hava tornavidalarına kadar geniş bir alanda kullanılırlar.

• Radyal Pistonlu Motorlar

Pistonlu motorlarda piston ve krank mili aracılığı ile havanın enerjisi mekanik dönel enerjiye dönüştürülür. Düzgün çalışması için çok sayıda pistona gerek vardır. Motorların gücü giriş basıncına, piston sayısına, piston yüzeyi alanına ve piston hızına bağlıdır.

• Eksenel Pistonlu Motorlar

Eksenel pistonlu motorların çalışma prensibi de aynıdır. Motorun düzgün çalışması ve dengeli moment dağılımı için iki piston aynı anda basınç altına alınır. Bu tür hava motorları sağa ya da sola dönecek şekilde ayarlanabilir devir sayıları yaklaşık 5000 dev/dk’dır. Vinç, beton kırma ve delme gibi ağır yükler gerektiren yerlerde kullanılırlar.

• Paletli ( Kanatlı ) Hava Motorları

Basit yapıda ve düşük ağırlıkta olmaları tercih edilme sebebidir. Kayar kanatlı çeşidi çokça kullanılır. Silindir şeklindeki bir hacme döner göbek merkezden kaçık olarak yerleştirilmiştir. Döner göbek üzerinde bulunan yuvalara kanatlar takılmıştır. Motorun çalışması sırasında kanatlar, merkezkaç kuvvetin etkisiyle silindirik hacim odasının iç çeperine doğru itilirler. Bu şekilde kanatlarla silindir yüzeyi arasında sızdırmazlık sağlanır. Bu motorların devir sayısı 3000 ile 9000 dev/dk arasında değişir. Her iki yönde dönebilirler.

• Dişli Hava Motorları

Döndürme hareketi; havanın etki ettiği karşılıklı çalışan iki dişli çark aracılığı ile elde edilir. Dişlilerden biri hareket çıkış miline bağlanmıştır. Düz dişli, helisel dişli, çift helisel dişli biçiminde yapılanları vardır. Yüksek güç istenen yerlerde kullanılırlar. Bu özellikleri nedeniyle,

• Madencilikte, taşıyıcı bant sistemleri, delme kırma aletlerinde
• Petrokimya sanayisinde
• Demir çelik endüstrisinde vinç, gezer köprü, karıştırıcılarda
• Büyük dizel motorlarının marş sistemlerinde kullanılır.
• Türbin Tipi Motorlar

Eksenel kompresörlerin çalışma prensinin tersi prensiple çalışırlar. Küçük güç istenen yerlerde kullanılırlar. Devir sayılar çok yüksektir. Dişçi çarklarında olduğu gibi 500000dev/dak dönebilirler. Elmas kesme, taşlama ve dişçi frezesi olarak kullanılırlar.

Hava motorlarının genel özellikleri şunlardır:

• Kademesiz devir sayısı, döndürme gücü ayarı yapılabilir.
• Çok geniş aralıkta devir sayısı elde edilebilir.
• Küçük ve hafiftir.
• Aşırı yük emniyetlidir.
• Toza, suya, sıcağa, soğuğa karşı dayanıklıdır.
• Patlamaya karşı emniyetlidir.
• Az bakım ister.
• Dönme yönü kolay değişir.

1.2.6.3. Yön Kontrol Valfleri

Pnomatik kumanda devreleri sinyal elemanı, kumanda elemanı ve çalışma elemanından meydana gelir. Sinyal ve kumanda elemanı çalışma elemanının hareketini denetler. Pnomatik uygulamalarda bunlara valf denir. Valf, bir hidrolik pompadan veya basınçlı tanktan gelen akışkanın basıncını, akış miktarını, yönünü ve start-stop şartlarını denetleyen elemandır.

Gördükleri işe göre valfler üç grupta toplanır:

• Yön denetim valfleri
• Akış kontrol valfleri
• Basınç kontrol valfleri

Valflerin simge olarak gösterilmesinde kareler kullanılır. Kareler valfin konstrüksiyonu hakkında değil, işlevi hakkında bilgi verir.

• Yön Kontrol (Denetim) Valfleri

Yön kontrol valfleri konstrüksiyon olarak iki türde imal edilir:

• • Oturmalı tip valfler
    • Bilyalı oturmalı tip valf
    • Diskli oturmalı tip valf
• Sürgülü tip valfler
• Oturmalı Tip Valf

Bu tür valflerde geçiş kesiti bilya, disk, plaka veya takoz ile kapatılır. Sızdırmazlık için keçe kullanılır. İçinde birbiri ile çalışan eleman bulunmadığından uzun ömürlü olurlar. Pislik ve toza karşı hassas değildirler. Valfi çalıştıracak uyarı kuvvetlerinin şiddeti içindeki yayın sertliğine göre değişmektedir.

? Bilyalı Tip Oturmalı Valf

Şekil 1.30’da böyle bir valf görülmektedir. Valf gövdesi üzerinde bağlantı yapılabilecek delik sayısı iki ve valfin konum sayısı da ikidir. O halde bu valf 2/2 valftir. İlk anda bilya, alt kısımdaki yay nedeniyle geçiş kesitini kapatmaktadır. P hattından gelen basınçlı hava A hattına geçemez. Valfin uyarı pimine basıldığında, bilya aşağı itilir, P ile A’nın irtibatı sağlanır. Pim basılı olduğu sürece P hattı A hattına açık kalır. Pimdeki uyarı ortadan kalkınca, bilya altındaki yay nedeniyle tekrar geçiş kesitini kapatır. P basınç hattı kapanır. (Normalde kapalı valf)

? Disk Oturmalı Valf

Şekil 1.31’de böyle bir valf kesiti görülmektedir. Geçiş kesiti bir disk üzerine yerleştirilmiş sızdırmazlık elemanı ile sağlanmaktadır. İlk anda pim üzerinde uyarı bir yokken, P hattı A hattına açıktır. Yani valf normalde açık bir valftir. Pime basıldığında diskin altındaki sızdırmazlık elemanı bu defa alt kısma oturur ve P basınç hattı kapanır, A’daki hava pimin yanındaki boşluktan tahliye olur. Pim üzerindeki uyarı kalkınca valf tekrar normal konumuna döner. Şekilde ise normalde kapalı disk oturmalı 3/2 valf kesiti görülmektedir.

• Sürgülü Tip Valf

Bu tip valflerde bir kumanda pistonu (sürgü) vasıtasıyla hatların her biri ile bağlantısı sağlanır. Sürgü üzerindeki boğumlara yerleştirilmiş O’ halkalar vasıtasıyla sızdırmazlık gerçekleşir. Bazen valf gövdesi içersine bronz bir burç geçirilerek O’ halkaların bu eleman içinde hareketi sağlanır. Böylece hem iyi bir sızdırmazlık sağlanır hem de sürgüyü hareket ettirecek kuvvet ihtiyacı küçülmüş olur. Aşağıdaki şekilde 5/2 çift hava uyarılı sürgülü tip bir valfin çalışma prensibi görülmektedir.

1.2.6.4. Basınç Kontrol Valfleri

Basınç kontrol valfleri pnomatik sistemlerde nadiren kullanılır. Basınç ayarlayıcı adı verilen elemanı, şartlandırıcı konusunda anlatmıştık. Burada sadece emniyet valfinden bahsedeceğiz. Emniyet valfi basınç ayarlanan değere geldiğinde havanın atmosfere atılmasını sağlar. Hava kazanları üzerinde kullanılır. Şekil 1.33’te basınç kontrol valfinin iç yapısı görülmektedir.

1.2.6.5. Cek Valf

Akışın geçmesine bir yönde müsaade edip diğer yönde etmeyen valftir. Geri döndürmez valf diye bilinir. Ya bilyalı ya da kapakçık tipli olarak imal edilirler. İlk anda bir yay kapakçığı geçiş kesitine doğru iter. Sol taraftan gelen havanın basıncı yay kuvvetini yendiğinde eleman sağa doğru itilir ve hat açılır. Sağ taraftan hava verildiğinde hava basıncı ve yay kuvveti nedeniyle geçiş kesiti kapatılır.

1.2.7.6. Akış Kontrol Valfleri

• Hız Ayar Valfi

Bünyesinde bir çek valf bulunduğu için tek yönde geçiş kesitini daraltarak, çalışma elemanının hızını denetleyen elemandır. Cek valfin geçişe müsaade etmediği yönde akışkan bir ayar vidası ile ayarlanabilen kısma kesitinden geçmeye zorlanır. Ters yönde akış halinde cek valf açılır ve herhangi bir kısma olmadan akışkan yoluna devam eder.

• Hız Azaltma Valfi

Bu valf tek etkili ve çift etkili silindirlerde strokun herhangi bir noktasında hız ayarı yapılmak istendiği zaman kullanılır. Çift etkili silindirde bazen büyük kütlelere kumanda edildiğinde yastıklama amacıyla kullanılabilir. Bunun için piston koluna yerleştirilmiş bir kam mekanizması valfin makarasına basar ve bu da gövdesine konik bir form verilmiş olan ayar sürgüsünü aşağı doğru iter. Böylece istenen hız ayarı yapılmış olur. Kamın makaraya basma boyu veya makaranın sürgüye basma boyu değiştirilerek ayar yapma imkânı elde edilir. Valf bünyesindeki cek valf sayesinde ancak bir yönde hız ayarı yapılabilir.

• Çabuk Egzoz Valfi

Silindirlerde hız arttırmak amacıyla kullanılır. Bazı uygulamalarda silindirin geri dönüşünde bir iş yapılmaz ve bu ölü zamanın kısaltılması istenir. Çabuk egzoz valfi silindire çok yakına bir yere monte edilir. Böylelikle silindirdeki hava yön denetim valfi üzerinden değil de çabuk egzoz valfi üzerinden tahliye olur. Valfin P, A, R gibi üç tane bağlantı deliği mevcuttur. A hattı silindire bağlanır. R hattı atmosfere açıktır. P hattından basınçlı hava verildiğinde iç kısımdaki hareketli sızdırmazlık elemanı R deliğini kapatır, silindire hava dolar. Geri dönüşte A hattında basınçlı hava vardır. Hareketli sızdırmazlık elemanı bu defa P hattını kapatarak silindir içindeki havanın çabucak R deliğinden tahliye olmasını sağlar.

• İmpuls Ejektör (Ani Hava Üfleyicisi)

Basınçlı hava uzun zamandan beri endüstride üfleme ve bant dışına itme problemlerinde kullanılmaktadır. Bunun için büyük bir hava sarfiyatı söz konusudur. Bu yüzden bu tür problemlerin çözümünde Impuls Ejektör kullanılmaya başlanmıştır. Böylelikle hava sarfiyatı da minimuma indirilmiş olur. Impuls Ejektör’ün bir hava deposu bir de çabuk egzoz valfi vardır. Valfin doldurulmasında normalde açık 3/2 valf kullanılır. Devrede basınçlı hava varsa bu valf sayesinde Impuls Ejektör’ün deposu dolacaktır. 3/2 valfin konum değiştirmesi ile birlikte doldurma basıncının değerine bağlı olarak depodaki hava hızla R hattından boşalacaktır.

• Veya Valfi

Pnomatik devrelerde mantık işlemlerinde kullanılan bir valftir. Üzerinde üç tane hava bağlantı deliği vardır. Bunlardan X ve Y giriş delikleri, A ise çıkış deliğidir. Valfin yapısı gereği ister X’ten ister Y’den hava verilsin A hattından bir çıkış alınabilir. Yani giriş deliklerinden bir tanesinden hava sinyalinin verilmiş olması A hattından çıkış almak için

• Ve Valfi

Bu mantık valfinin de üç hava bağlantı deliği vardır. X, Y giriş, Aise çıkış deliğidir. Ancak A hattından hava çıkışı alabilmek için X ve Y hattından aynı anda hava girişi olmalıdır. Eğer sadece X’de hava varsa valfin içindeki hareketli eleman X ile A’nın irtibatını kestiği için A hattından çıkış alınamayacaktır. Bu esnada Y’den de hava verilecek olursa ancak A hattından çıkış elde edilecektir. Aynı durum Y hattı için de söz konusudur.

• Zaman Rölesi

Bu valf bir 3/2 yön denetim valfi, bir hız ayar valfi ve bir de depodan meydana gelir. Normalde açık veya normalde kapalı tipleri vardır. Şekil 1-41-a’da normalde kapalı bir zaman rölesi görülmektedir. P hattından gelen hava ilk anda A hattına geçememektedir. Z hava uyarı hattından hava verildiği zaman gelen hava önce bir kısma valfinden geçer, daha sonra depoyu doldurur. Böylece valfe konum değiştirtecek hava uyarı basıncının oluşumu belli bir süre geciktirilmiş olur. Bu gecikmenin süresi hava basıncının değerine, kısmanın şiddetine ve deponun boyutuna bağlıdır. Z hattındaki hava uyarısı kesilince içerideki hava cek valf üzerinden geçerek hemen tahliye olur, valfin kapalı konuma geçmesi de derhal gerçekleşir. Şekil 1-41-b’de ise normalde açık bir zaman rölesi görülmektedir. Burada Z hava uyarısı verildikten bir süre sonra valf konum değiştireceğinden P ile A’nın irtibatı da bir süre sonra kesilecektir. Z uyarısı ortadan kalktığında valf hemen konum değiştirecek P ile A’nın irtibatı da hemen sağlanacaktır.

(a) (b) Şekil 1.41: (a)Normalde kapalı zaman rölesi (b) Normalde açık zaman rölesi

1.2.6.7. Özel Valfler

• Hava Uyarılı 8 Yollu Valf

Bu valf bant sürücünün kumandasında kullanılır. Yapısında iki adet 4/2 yön denetim valfi mevcuttur. Valflerin sürgülerinin iki tarafındaki etkime yüzeyleri farklıdır. Z hava uyarısı ilk anda yoktur. P hattından gelen hava hem her iki sürgünün alt kısmında hemdeB ve D hatlarında hissedilir. A ve C hatları R ve S üzerinden tahliyeye açıktır. Bu sayede ilk anda D hattı sıkıştırma silindirine, B hattı ana silindirin piston kolu tarafına havanın gitmesini sağlamaktadır. Z hava uyarısı verildiğinde 1 Nu’lu sürgü alan farkı nedeniyle aşağı doğru hareket eder ve P hattı A’ya yani sürme silindirine bağlanırken B’deki hava R’den tahliye olur. A hattına hava gelir gelmez öncelikle transport silindirinin çenesinin sıkması sağlanır ve basınç oluştuğunda 2 Nu’lu sürgünün üzerindeki kuvvetin artması gerçekleşir, bu sürgü de aşağı iner. Bu takdirde D’deki hava S üzerinden tahliye olurken C hattına yani ana silindirin piston tarafına hava verilir, bant ötelenmiş olur. Z hava uyarısı kesilirse önce 1 Nu’lu sürgü yukarı kalkar, daha sonra 2 Nu’lu sürgü hareket eder. Böylece önce sürme çenesi çözülür daha sonra ana silindir geri çağırılır.

• Vibrasyon Valfi

Yapısında bir adet 3/2 normalde kapalı, bir adet normalde açık 3/2 yön denetim valfi ile iki adet hız ayar valfi bulunur. İlk anda P hattı B hattına açıktır. A hattı ise R’den tahliyeye açıktır. B hattındaki hava dahili bir kanalla 1 Nu’lu sürgünün üzerine etkir. Ancak arada bir kısma valfi olduğu için bu sürgüyü aşağı doğru itecek basınç hemen oluşamaz. Yeteri kadar basınç oluştuğunda sürgü aşağı iner, A hattına hava verilirken, R irtibatı kapanır. A hattındaki hava hız ayar valfinden geçerek 2 Nu’lu sürgüyü aşağı iter. Böylece P ile B hattının irtibatı kesilir. B deki hava R’den tahliye olur. B’deki hava tahliye olunca 1 Nu’lu sürgünün üzerindeki etki ortadan kalkar ve bu sürgü yukarı kalkar. A hattındaki hava R’den tahliye olur. Bu takdirde 2 Nu’lu sürgü üzerindeki etki de kalkar yeniden B hattına hava verilir. Valfin bu özelliği çift etkili bir silindirin vibrasyon hareketinde kullanılabilir. Hız ayar valflerinin ayar değeri değiştirilerek değişik vibrasyon strokları alınabilir.

1.2.6.8. Diğer Devre Elemanları

• Temassız Sinyal Vericiler

Tezgah ve otomatik çalışan aparatlarda insan ve makine için yeni bir takım koruyucu emniyet talepleri ortaya çıkmaktadır. Bu talepleri karşılamak için temassız sinyal verebilen elemanlar tercih edilmeye başlanmıştır. Bunların basınçlı hava ile çalışanlarına pnomatik duyarga denir. Duyargalarda nemsiz, iyi filtre edilmiş, yağsız hava kullanılır.

• Alıcı-Verici Tip Duyarga

Bu duyarganın alıcı ve verici olmak üzere iki elemanı vardır. Her iki elemanın da P hatları nemsiz, yağsız hava ile beslenir. Besleme basıncı 0,1-0,2 bardır. Hava tüketimi Q=0,5-0,8 m3/saat’tir. Havanın kalitesini artırmak için eleman girişinden önce bir filtre ve düşük basınç regülatörü kullanılır. İyi bir çalışma için iki eleman arasındaki mesafe 100 mm’yi geçmemelidir. Başlangıçta alıcı ve verici duyargadan karşılıklı olarak hava üflenir. Hava katmanlarının karşılaşması sonucu alıcı duyarganın A hattından çok düşük bir çıkış sinyali alınır. (5m bar) Bu sinyal bir yükselticide daha yüksek basınçlı hava sinyaline dönüştürülür. Eğer alıcı ve verici arasına bir engel girecek olursa A hattındaki sinyal beslemesi kesilir. Bu yüzden mümkün mertebe bir koruyucu ile muhafaza edilmelidir.

• Kesilebilir Jet Duyarga

Şekil 1.45’te böyle bir duyarga gösterilmektedir. P hattından sürekli basınçlı hava beslemesi vardır. Hava bir kısma kesitinden geçerek A deliğinden dışarı üflenir. Dolayısıyla çok küçük bir hava çıkış sinyali alınır. Eğer duyarganın ağzına bir engel gelecek olursa A hattındaki besleme kesilir. Bu durum sistemde değerlenir. Besleme basıncı 0,1-8 bar olabilir. Eleman girişi için müsaade edilebilir max. aralık 5 mm’dir.

• Refleks Duyarga

Bu duyarga alıcı verici tip duyarganın çalışma ilkesine göre çalışır. Her iki elemanda aynı gövde içerisine monte edilmiştir. P hattından gelen hava bir kısma valfinden geçerek dışarı üflenir. Duyarganın önüne bir engel gelecek olursa A hattından geriye doğru küçük basınç değerinde bir çıkış sinyali alınır. Engel ile duyarga arasındaki mesafe en çok 5-6 mm olabilir. Özel tiplerde 20 mm’ye çıkabilir.

• Geri Basınç Duyargası

P hattından sürekli hava beslemesi yapılır. Besleme basıncı 0,1-8 bar olabilir. Hava bir kısma kesitinden geçerek atmosfere üflenir. Duyarganın önüne bir engel gelecek olursa basınçlı hava A hattından geri döner ve besleme basıncına eşitbir çıkış sinyali alınır. Son nokta kontrolü ve konum kontrolünde rahatlıkla kullanılır.

• Yükseltici

Duyargalardan alınan hava çıkış sinyalinin normal çalışma basıncına çevrilmesinde kullanılır. Normalde açık veya kapalı 3/2 yön denetim valfi ve hava uyarı hattında büyük yüzeyli bir diyaframdan oluşur. Valfin x hattından duyarga sinyali gönderilir. Gelen hava sinyalinin basınç olarak değeri çok küçüktür. Ancak bu sinyalin etkime yüzeyi diyafram yüzeyi olduğundan valfe konum değiştirmek için yeterlidir. x hattında uyarı olduğu sürece valf konumunu muhafaza eder.

• Basınç Anahtarı

Basınçlı hava sinyalini elektrik sinyaline dönüştüren bir elemandır. Z uyarı hattında verilen hava uyarısının basıncı ayarlanan bir değere geldiğinde alt kısmındaki bir mikro anahtarı tetikleyebilir. Bu sayede bir elektrik anahtarı kapatılabilir. Çalışma basıncı 0,6-10 bar olabilir.

1.3. Çalışır Sistemlerden Şema Çıkarmak

1.3.1. Problemin Tanımlanması Problem 1

Bir düğmeye basıldığında parçalar, piston ucuna takılmış olan bir aparat ile besleme kanalından alınırlar. Piston son konumuna ulaştıktan sonra otomatik olarak geri dönmelidir.

• Kumandanın Yapısı

• Programın Yapısı

Devrede 1.2 Nu’lu geri dönüşü yaylı butona basıldığında, 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfi kumanda edilecek ve buna bağlı olarak 1.0 Nu’lu piston ileri yönde hareket edecektir.

Piston kolu son konumunu aldığında 1.3 Nu’lu sınır anahtarına temas edecek, bu durum sınır anahtarının 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfini etkilemesini sağlayacaktır.1.1 Nu’lu yön denetim valfinin etkilenmesi sonucu bu valf konum değiştirecek ve piston kolu geri yönde hareket edecektir.

Bu durum 1.2 Nu’lu butona her basılışta tekrar edecektir. Dolayısıyla piston ileri geri yönde hareket edecektir. (A+,A-)

Problem 2

Start valfine basıldığı anda, çift etkili bir silindirin piston kolu otomatik olarak ilerigeri hareket edecek hava kesildikten sonra hareket duracaktır. Piston kolunun ileri ve geri hareketinde hızı ayarlanabilecektir.

• Kumandanın Yapısı
• Programın Yapısı

1.4 Nu’lu oturmalı Tip valfe basıldığında devreye hava verilmiş olur. 1.2 Nu’lu sınır anahtarı pistonun ileri yönlü hareketini (A+), 1.3 Nu’lu sınır anahtarı ise pistonun geri yönlü hareketini (A-) sağlar. Bu durum 1.2 ve 1.3 Nu’lu sınır anahtarlarının 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfine konum değiştirtmesi ile gerçekleşir. Başlangıçta piston kolunun konumu belirsizdir. 1.1 Nu’lu yön denetim valfi hangi sınır anahtarının etkisinde ise piston o sınır anahtarının etkilediği yönde hareket edecektir. 1.0 Nu’lu pistonun ileri-geri yönlü hareketi (A+,A-) 1.4 Nu’lu oturmalı tip valf kapatılana kadar devam edecektir.

1.4. Hidrolik sistemler yerine Pnömatik sistemlerinin tercih edilmesinin nedeni nedir?

Pnömatik sistemlerin tercih edilmesnin en büyük edeni diğer hidrolik ve elektrik hareket sistemlerine göre çok yüksek hızlara ulaşabilmeleridir. Böylece düşük verimlerini (%25-%40) hızlarıyla kapatırlar.

1.4.1. Pnömatik sistemlerin avantajları nelerdir?

1- Kıvılcım oluşması sonucu patlama tehlikesi yoktur.

2- Devre elemanları basit ve ucuzdur.

3- Hortumlar ve borular ile kolayca transport edilebilir.

4- Geri dönüş hattı yoktur.

5- Yüksek çalışma hızı vardır.

6- Yüksek çalışma hızı vardır.

7- Devre elemanları basit ve ucuzdur.

8- Hortumlar ve borular ile kolayca transport edilebilir.

1.4.2. Pnömatik sistemlerin dezavantajları nelerdir?

Hava sızıntısı meydana gelebilir.

Ekstra kurulama ve filtreleme gerekebilir.

Hız kontrolü zordur.

Havanın sıkışabilir olması kontrolü ve hassasiyeti azaltır.

Ekzos gürültü kirliliği yaratır.

kaynak: nkfu.com

Emeğinize teşekkürler. Güzel bir paylaşım olmuş.

Emeğe teşekkürler. faydalı bir paylaşım..

Pnomatik elektrik sinyal çeviricileri ve düşük pnomatiği için sinyal çeviricileri nasıl bulabilirim bi yardim edebilirmisiniz üni slayt ödevi için

Elinize sağlık, çok yaralıydı teşekkürler.

iyi bir sayfa hazırlamışsınız