17. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ ( 1600ler )

Amaçları:
1. Devleti 17 . yy ‘da içine düştüğü bunalımdan kurtarmak.
2. Yeniden devlet otoritesini kurarak. İmparatorluğu eski gücüne kavuşturmak.
Nedenleri:
1.Ülkeyi daha iyi yönetmek, daha iyi duruma getirmek isteği.
2.İmparotorluğun güçlenmesi için devlet yönetimini, orduyu ve ahlakı düzeltme isteği. 
3.İsyanların sadece askeri birliklerle düzeltilemeyeceğinin anlaşılması. Bunun için ıslahat hareketlerinin zorunlu görülmesi. 
ÇÖN: 17. yy ıslahatlarında kesinlikle Batı etkisi söz konusu değildir. Eski düzeni sağlamaktan ileriye gidememiştir.

I.Ahmet Devri(1603-1617): Veraset sisteminde değişiklik yaptı.Padişahlığın babadan oğula geçmesi sisteminin yerine, ekber ve erşad olma şartını getirdi.Buna göre Osmanlı hanedanındaki en yaşlı ve en aklı başında şehzadenin padişah olması kabul edildi.Bu veraset sisteminin iyi ve kötü yanları vardı.Bu sayede,şehzadeler arasındaki taht kavgaları önlendi.Ancak, şehzadelerin sancaklara gönderilmesi uygulamasının kaldırılması ve sarayda çoğunlukla cahil harem ağalarının ellerinde kalmaları, padişahlığa, bilgisiz ve görgüsüz geçmelerine neden oldu.
ÇÖN:Duraklamanın nedenlerinden birini hatta en önemlisini oluşturmuştur.’Balık baştan kokar’ atasözü bu durumu en iyi şekilde açıklar. Tecrübesiz padişahların başa geçmesi ile alt kadrolarda da bozulma başlamış ve devam etmiştir.

I. Ahmet zamanında, Celali isyanları giderek yaygınlaştı ve tehlikeli olmaya başladı.I.Ahmet’in sadrazamı olan Kuyucu Murat Paşa, Celali isyanlarını baskı ve şiddet
yoluyla bastırdı ve devlet otoritesinin sağlamlaştırdı.Ancak isyanların nedenlerine inilemediği için isyanlar daha sonra da devam etmiştir.

ÇÖN:Celali isyanlarının çıkmasının temel nedeni ekonomiktir. Sosyal,askeri bir takım nedenleri de vardır. Celali isyanları içinde devleti en çok uğraştıranları;Karayazıcı,Canpolatoğlu,Kalenderoğl u,Kör Mahmut,Katırcıoğlu ve Gürcü Nebi isyanlarıdır.

II.Osman(Genç Osman)(1618-1622): Saray geleneklerinin dışına çıkarak saray dışından evlendi ve böylece sarayı halka açtı.Ekonomi ve maliyeyi düzeltmeye çalıştı. Bozulan ahlakı düzetmeye çalıştı. İçki yasağı getirdi. Din adamlarına ve askerlere verilen parayı kesti. Lehistan seferi sırasında yetersizliklerini gördüğü yeniçeri ocağını kaldırmak için çalışmalar başlattı. Ancak Yeniçeriler tarafından boğularak öldürüldü. 

IV.Murat (1623-1640): Ekonomi, maliye ve orduyu düzeltmeye çalıştı.Devletin kötü gidişinin nedenleri ve çözümleriyle ilgili olarak Koçi Bey’ e bir rapor hazırlattı. (Koçi Bey Risalesi). İçki ve tütün yasağı koydu. Gece sokağa çıkma yasağı getirerek asayişi sağladı. Yeniçerilerin ve saray ağalarının önde gelenlerinin etkinliğini kırdı. Osmanlı tarihinde ilk defa Şeyhülislam boğdurdu.

Tarhuncu Ahmet Paşa: IV.Mehmet’in sadrazamlarındandır. Maliyeyi düzeltmek ve devlet harcamalarını azaltmak için tedbirler aldı. İlk kez bütçe yapıldı. Çıkarları sarsılanlar tarafından öldürüldü.

Köprülü Mehmet Paşa:Padişah IV.Mehmet’in isteklerini yerine getirmesi karşılığında sadrazamlık görevini kabul etti.Ekonomi,maliye,ordu vedonanma alanlarında çalışmalar yaptı. Devlet otoritesini yeniden kurdu. Duraklama yıllarında yükselme devrini yaşattı.Sadrazam olmak için istekleri şunlardır:
1- Saray devlet işlerine karışmayacak.
2- Önerileri saray tarafından kabul edilecek.
3- Çalışacağı kadroyu kendisi belirleyecek.
4- Hakkında bir şikayet olduğu taktirde, savunması alınmadan karar verilmeyecek. 
ÇÖN:Türk tarihinde ilk defa bir sadrazam şarta bağlı olarak göreve gelmiştir.

Islahatların başarısızlığının nedenleri:

Islahatlardaki temel düşünce: 16.yüzyılın kurumları ile 17. yüzyılın ihtiyaçlarının karşılanacağı ve parlak dönemlere yeniden kavuşulacağı ıslahatlara temel düşünce oldu.
Osmanlı üstünlüğüne inanıldığından,Avrupa’daki gelişmeler küçümsenmiş, örnek alınmamıştır. Kendi kendine yeterlilik politikası güdülmüştür. 
Bunalımların ve başarısızlıkların nedenleri araştırılmadan, şiddet kullanılarak sorunlar önlenmeye çalışılmıştır.
Islahatlar devlet politikası olmamış, kişilere bağlı kalmıştır. Dolayısıyla geçici olmuştur.
Başarısızlığın nedenleri arasında, Batı’nın gelişmesi dikkate alınmamış,duraklamanın sebebine eski kanunlardan uzaklaşıldığı gibi yanlış bir teşhis konulmuştur.

Özet olarak ıslahatlarla:

1. Ordu disiplin altına alınmaya çalışıldı.
2. İllerde güvenlik yeniden kurulmaya çalışıldı.
3. Maliye düzeltilmeye çalışıldı.
4. İlk bütçe yapıldı.
5. Ayaklanmalar askeri tedbirlerle bastırıldı.
Not:alıntı değildir.