GAP Projesiyle ilgili Ayrıntılı Bilgi
Temel hedefi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan vatandaşlarımızın gelir düzeyi ve hayat standardını yükselterek, bu bölge ile diğer bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak, kırsal alandaki verimliliği ve istihdam imkanlarını artırarak, sosyal istikrar, ekonomik büyüme gibi milli kalkınma hedeflerine katkıda bulunmak olan GAP, çok sektörlü, entegre ve sürdürülebilir bir kalkınma anlayışı ile ele alınan bir bölgesel kalkınma projesidir.
Proje alanı Fırat ve Dicle nehirlerinin oluşturduğu havzada olan ve tarihte Yukarı Mezopotamya olarak bilinen ovalarda yer alan 9 ili kapsamaktadır. (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak)
Proje, sulama, hidroelektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi sektörleri kapsamaktadır.
Su kaynakları programı 22 baraj, l9 hidroelektrik santrali ve l.7 milyon hektar alanda sulama sistemleri yapımını öngörmektedir.
Bugün geldiği nokta itibariyle proje, gelecek kuşaklar için kendilerini geliştirebilecekleri bir ortam yaratılmasını amaçlayan, sürdürülebilir insani kalkınma felsefesi üzerine kurulmuştur; kalkınmada adalet, eşitlik, katılımcılık, insan kaynaklarının geliştirilmesi çerçevesinde çevresel, mekansal, ekonomik, sosyal ve sulamada sürdürülebilirlik GAP’ın temel vizyonunu oluşturmaktadır.
Proje finansal açıdan %40′ları aşan bir gerçekleşme oranına ulaşmıştır. GAP enerji sektöründe %73′e, tarım sektöründe ise %2′ye varan bir gerçekleşmeyi sağlamış bulunmaktadır.
Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmada, su kaynaklarının değerlendirilmesi amacıyla başlatılan Güneydoğu Anadolu Projesi, süreç içinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni çağlar öncesindeki mamur ve müreffeh konumuna getirmeyi ve bu konumu yüzyıllarca muhafaza etmeyi amaçlayan, gerek teknik gerekse ekonomik ve sosyal donanımını bu kutsal amaca hasreden bir proje olma noktasına ulaşmıştır.
GAP’IN HEDEFLERİ
Genel Kalkınma Hedefleri
Tarımsal Kalkınma Hedefleri
Sınai Kalkınma Hedefleri
Planlama Yaklaşımı
Sosyal Politika Hedefleri
GAP’IN İNSANLIĞA FAYDALARI
Her ne kadar GAP bir bölgesel kalkınma projesi olsa da dolaylı olarak tüm ülke halkına ve insanlığa olumlu etkileri olan bir projedir. Çünkü unutmamak gerekir ki, küreselleşen bir dünyada, bir bölgede varolan yoksulluk sorunu giderek bütün insanlığı olumsuz olarak etkileyebilmektedir.
GAP’ta doğal kaynakların geliştirilmesi ve insani gelişmenin sağlanması, bu bölgenin insanlığın gelişmesine yapacağı katkıyı artıracaktır.
Sulama sonucunda bu bölgede tarımsal üretimin artması sadece bölge ve ülke insanının değil, genel olarak insanlığın gıda güvenliğinin artmasına da katkı yapacaktır.
Ayrıca GAP bölgesinde sosyal istikrarın gelişmesine de katkı yapacaktır. GAP bölgeler arası gelişmişlik farkının giderilmesi yönünde atılan en büyük adımdır.
GAP Projesinin Türkiyeye Katkıları
GAP, ülkemizin güneydoğusunda yer alan Adıyaman, Batman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt ve Şırnak illerini kapsamaktadır. GAP’ın temel hedefi, bölgenin gelir düzeyini ve hayat standartını yükselterek kırsal alanlardaki verimliliği ve istihdamı artırmaktır. Çok amaçlı bir proje olan GAP ile sosyal istikrar, ekonomik büyüme ve millî kalkınma hedeflenmektedir.
Başlangıç aşamasında (1970) sulama ve hidroelektrik amaçlı bir proje olarak düşünülen GAP 1980′lerde sosyoekonomik bölgesel kalkınma programına dönüştürülmüştür. Proje; sulama, elektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi alanları kapsamaktadır. Proje kapsamında 22 baraj, 19 hidroelektrik santralinin inşası ve 1.7 milyon hektar alanın sulu tarıma kavuşturulması planlanmaktadır. Toplam maliyeti 32 milyar dolar olan projenin, enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 7476 mw olup yılda 27 milyar kw/h enerji üretimi öngörülmektedir.
Proje ile gelecek kuşaklar için kendilerini geliştirebilecekleri bir ortam oluşturulması hedeflenmektedir. Kalkınmada adalet, katılımcılık, çevre korunması, istihdam, mekânsal planlama ve altyapı geliştirilmesi projenin temel stratejileridir.
GAP’ta Son Durum
Enerji
GAP kapsamında, 2008 sonu itibariyle 9 hidroelektrik santrali tamamlanmıştır. Santrallerin kurulu güçleri itibariyle, faaliyete geçirilmesi planlanan hidroelektrik enerji projelerinin % 74′ü gerçekleşmiştir (Tablo 1). 2007 yılı sonuna kadar toplam 292,5 milyar kw/h elektrik enerjisi üretilmiş ve ülkemizin enerji ihtiyacının önemli bir bölümü karşılanmıştır. GAP’ın başlangıcından günümüze kadar üretilen bu enerjinin parasal değeri yaklaşık 17,6 milyar dolardır. 2007 yılında üretilen 18,2 milyar kw/h enerjinin tutarı ise yaklaşık 1,1 milyar dolardır.
Ulaşım
Bölgede 2006 yılı itibariyle kara yolu ağı uzunluğu 34.975 km’ye çıkarılmıştır. 7 ilde havaalanı, Şanlıurfa’da ise Türkiye’nin en büyük uluslararası kargo havalimanı inşa edilmiştir.
Tarım
GAP Bölgesi’nde 2008 Ocak yılı sonu itibariyle 272.972 hektar alan sulamaya açılmıştır. 99.518 hektar alanda hâlen sulama şebeke inşaatı devam etmekte olup; iha-leye çıkarılacak alan miktarı ise 374.118 ha’dır (Grafik 1). GAP sulama yatırımlarının fiziki gerçekleşme oranı 2006 yılı sonu itibariyle % 15′dir. 1995 yılından itibaren sulamanın başladığı Şanlıurfa-Harran Ovası’nda sulama başlamadan önce kişi başına düşen katma değer 596 dolar iken, 2004 yılında bu değer 1.135 dolar olarak gerçekleşmiştir.
Sanayi
Bölgenin sulu tarıma açılması ile sanayide önemli gelişmeler meydana gelmiştir. 1995-2001 yılları arasında sanayi tesislerinin sayısı yaklaşık iki katına çıkmıştır. Bu işletmelerde toplam 73.601 kişi istihdam edilmektedir. Bölge sanayisinin Türkiye sanayisi içindeki payı ise % 2′den % 4′e yükselmiştir. GAP ile birlikte aynı zamanda bölgede orta ölçekli ve büyük sanayitesislerinin sayısı da hızla artmaya başlamıştır. GAP bölgesinden yapılan ihracat düzeyinde de artış olmuş; 2001 yılında 709 milyon dolar olan ihracat tutarı 2007′te 3.247 milyon dolara yükselmiştir. | 
