Girişimsel Radyoloji Nedir?

Girişimsel radyoloji, radyoloji ihtisasının bir üst dalıdır. Girişimsel radyologlar, önce 4-5 yıl süreyle radyoloji ihtisası yaparak ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, MR ve anjiografi, gibi vücudumuzun içini gösteren cihazları kullanmayı ve görüntüleri yorumlayarak hastalıkları tanımayı öğrenirler. Daha sonra, en az 2 yıl “girişimsel radyoloji” alanında çalışırlar. Girişimsel radyologlar, radyoloji alanındaki birikimleri sayesinde, yukarıda belirtilen cihazları kullanıp vücudumuzun içini görerek çeşitli hastalıkları, ciltte açılan 1-2mm genişliğindeki deliklerden ameliyatsız olarak tedavi ederler. Yapılan işlem bir ameliyat olmadığından, bu tedavilerde hastaya genel anestezi uygulanmaz, ciltte kesi izi yoktur ve hastanede kalmak gerekirse bu süre genellikle sadece 1 gündür. İşlem riski ameliyata göre daha düşüktür. Bu özellikleri nedeniyle, girişimsel radyoloji 21. yüzyıl cerrahisi olarak da nitelenmektedir.

Girişimsel radyolojide en sık uygulanan yöntemlerden birisi hastalıkların damar içinden tedavisidir (endovasküler tedavi). Bu yöntem, vücudumuzdaki atardamar ve toplardamar tıkanıklıkları, beyin damarları ve diğer atardamar balonlaşmaları (beyin damarları, bacaktaki toplardamar yetmezlikleri ve varislerin tedavisinde günümüzde yoğun olarak uygulanmaktadır. Endovasküler tedavi ile, iyi huylu ya da kötü huylu bazı tümörler de besleyici atardamarlardan ilaç verilerek ya da besleyici damarları tıkanarak tedavi edilebilmektedir.

Girişimsel radyoloji, dünyada 30-40, ülkemizde de 15-20 yıllık geçmişi olan bir tıp branşıdır. Radyolojik görüntüleme alanındaki gelişmeler sürdükçe, gittikçe daha fazla hastalık girişimsel radyolojik yöntemlerle ameliyatsız olarak tedavi edilebilecektir.

GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ

Girişimsel radyoloji işlemleri, radyolog doktor, radyoloji teknisyeni ve hemşireden oluşan ekip tarafından gerçekleştirilir. Bu sayede birçok alanda hastalar, genel anestezi ve cerrahi riskine girmeksizin tanı ve tedavi olanağı bulmuştur.Girişimsel radyoloji bölümünce gerçekleştirilen işlemler, tanı ve tedaviye yöneliktir. Tüm radyolojik girişimsel işlemler, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, floroskopi gibi görüntüleme metodları eşliğinde gerçekleştirilir. 

Hazırlık:

Genel olarak tüm radyolojik girşimsel işlemler için, işlemin bir gün öncesindeki gece yarısından sonra, alınması zorunlu ilaçlar dışında birşey yenilip içilmemelidir. Eğer bir hastalık sebebiyle devamlı ilaç kullanımı ( özellikle aspirin, warfarin gibi kan sulandırıcı ilaçlar) gerekiyorsa işlemden önce ilgili hekime danışılmalıdır. Ayrıca kalp hastalığı ve yüksek tansiyonu olanların radyoloğu uyarması gerekir. İşlemden önce bazı kan tahlilleri istenir. Bunlar, işlem sırasında oluşabilecek yan etkilere karşı tedbir almak amacıyla yapılır. İşlem için gerekli bazı iğne ve yardımcı cihazlar da önceden reçeteye yazılarak, hastadan getirmesi istenir. Bazı girişimsel işlemlerde iltihap gelişmesi ihtimaline karşı antibiyotik kullanılabilir. Bu ya işlemden bir süre önce ya da işlem sırasındad olur. Hangi yöntemin uygulanacağı önceden hastaya bildirilir ve reçeteye yazılır. 

İşlem:
Radyolojik girişimsel işlemlerde; tansiyon ölçümü, damar yolu açılması, hastanın solunum ve dolaşım sistemlerinin takibi yapılır. Radyolog önceden elde edilmiş görüntüler üzerinde gerçekleştireceği işlemi planlar. Girişimsel işlem yapılacak bölge, temizliği takiben lokal anestetik maddeler ile uyuşturulur. Bu sırada hastanın bilinci açıktır ancak ağrı hissetmez. 

Riskler: İncelemede başlıca riskler kanama gelişmesi ve lokal anestezik maddeye karşı allerji oluşmasıdır. Kanama riski için önceden kan tahlili yapılır. Kanama açısından riskli olanlara işlem yapılmaz veya mutlaka yapılması gerekiyorsa önceden bazı tedbirler alınır. Kan tahlilleri normal olan kişilerde kanama çok nadiren gelişir. İşlem sonrasında hastanın kontrol altında tutulmasının en belli başlı nedeni budur. Bu gözlem sırasında kanama gelişecek olursa radyologlar tarafından tedbir alınır. 

Allerji ihtimaline karşı önceden hastanın bazı maddelere allerjisi olup olmadığı sorgulanır. Buna rağmen allerji gelişmesi durumunda, girişimsel radyoloji bölümünde hazır bulunan bazı ilaçlar ve oksijen ile hasta tedavi edilir. 

Girişimsel işlemler:
Biyopsiler: Prostat, karaciğer, pankreas, akciğer, böbrek gibi organlardan veya bunların dışındaki tümöral oluşumlardan ultrason veya tomografi gibi olanaklar yardımıyla kesin tanıya ulaşılabilmesi parça alınması işlemidir. Parçalar uzun bir iğnenin istenen dokuya yerleştirilmesiyle alınır. Parça alımı ya 1-2 cm uzunluğunda ince doku şeklinde, ya da hücreler şeklindedir. İlkine 'tru-cut' biyopsi, ikincisine 'ince iğne aspirasyon biyopsisi' adı verilir. Alınan parçalar patoloji doktoru tarafından değerlendirilir. Değerlendirme süresi alınan parçaya ve dokuya göre 1 saat ile 5 gün arasındadır. 

Sıvı drenajları:Görüntüleme eşliğinde özel iğneler ile cilt geçilerek, kist, apse gibi sıvı birikimlerinin boşaltılması ve buralara kateter yerleştirerek sürekli boşalmalarının sağlanması işlemidir. Bu yöntemle böbrek kistleri, kist hidatik gibi bir zamanlar ancak cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilen hastalıklar, kolaylıkla ortadan kaldırılabilir.. 

Perkütan nefrostomiler: Böbrek ve idrar yollarının taş, kitle ve benzeri nedenlerle ani tıkanması durumlarında böbrek fonksiyonların korumak amacıyla ciltten böbreğe kateter yerleştirerek idrar akımının böbrekten dışarıdaki bir idrar torbasına devamlılığının sağlanmasıdır. 

Biliyer drenaj: Floroskopi eşliğinde ciltten ve karaciğerden geçilerek, iğne yardımıyla safra yollarına girilir. Amaç karaciğer, safra yolu, pankreas ve onikiparmak barsağı kökenli tümörler nedeni ile tıkanmış ve genişlemiş olan safra yollarının safra akımının devamını sağlamak amacı ile açılması veya bypass edilmesidir. Bu nedenle safra yollarının açılması amacı ile tıkanma bölgesindeki safra yoluna metal boru şeklindeki stent denilen araç konularak safra kanalının açılması ve safra akımının devamlılığı sağlanır. Eğer bu işlem başarılamazsa safra akımının devamlılığı vücut dışındaki bir torbaya safra kanalına kateter yerleştirilerek gerçekleştirilir. Böylece hastanın genişlemiş safra yollarından kaynaklanan ağrısı, sarılığı ve kaşıntısı azalmış olur ve tedavi için zaman kazanılır. 

Ablasyon işlemleri: İstenmeyen dokuları ortadan kaldırmak amacıyla uygulanan işlemlerdir. Görüntüleme eşliğinde kist veya tümör içine ilaç verilmesi veya radyofrekans dalgaları uygulanması sonucu zaman içinde bu bölgedeki hedeflenen hücreler ölecek ve normal vücut dokusu ile yer değiştireceklerdir. Karaciğer, prostat ve troid tümörlerinin tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. 

İşlem sonrası:
Ortalama işlem süresi yaklaşık 30-90 dakika arasındadır. İşlem sonrası hastalar yaklaşık 2-4 saat hastanede takip edilirler. Bu süre içinde hasta hareketsiz olarak yatar. Bununla birlikte hastalar işlem sonrası geceyi hastanede de geçirebilirler. Bu yapılan işlemin şekline, işlemden sonra komplikasyon çıkıp çıkmamasına bağlıdır. Hastalar eve gönderilmeden önce bilgilendirilir ve kontrollere çağırılırlar. 

Hangi radyolojik incelemeyi yaptırırsanız yaptırın, yanınızda eski incelemelerinizi götürmeyi unutmayın. Radyoloğunuzu ne kadar bilgilendirirseniz, alacağınız verim o kadar çok olacaktır. 

Radyoloji bölümlerinde çeşitli alanlarda insan sağlığı için tehlikeli oranlarda radyasyon kullanılmaktadır. Bu bölgeler çeşitli uyarıcı işaretler ve tabelalarla belirlenmiştir. Hastaların ve özellikle de gebelerin bu işaretlere dikkat etmeleri ve bu bölgelere girmemeleri gerekmektedir.