Kurtuluş Savaşı'nda Doğu Ve Güney Cepheleri

Doğu Cephesi
Ermeni Devleti Rusya’da Çarlık sisteminin yıkılıp yerine Sosyalist bir devlet kurulması üzerine 1918′de ortaya çıktı. Taşnak Partisi tarafından idare ediliyordu. Ermeniler sınırlarımıza saldırıyor Müslüman halka aşırı zulüm haksızlık ve katliam yapıyordu. Bunun üzerine TBMM Ermenilere karşı askeri harekete geçilmesine karar verdi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi İcra Heyeti’ne (Bakanlar Kuruluna) mütareke hükümlerine uyularak boşaltılan “Elviye-i Selâse” (doğuda bulunan 3 ilimiz) Kars Artvin ve Ardahan’ın tekrar geri alınması için gereğinin yapılması yolunda ayrıca yetki vermişti. Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir Paşa 30 Mayıs ve 4 Haziran 1920 tarihinde Doğu’daki durum hakkında hükümete rapor verdi. Bu raporda; “Ermenilerin ilk fırsatta Erzurum’u dahi ellerine geçirmek için teşebbüslerde bulunacakları Ermeni ordusuna karşı hâkim ve müsait bir vaziyet almanın zorunluluğu Brest Litovsk ve Batum Antlaşması ile Türkiye’ye bırakılan Elviye-i Selâse’yi işgal etmek üzere harekete geçmenin gerekliliği” açıklanmış ve hükümetçe de bu durum uygun görülmüştü. Taarruz için 7 Haziran’da emir verildi. Ancak Sovyet Dışişleri Bakanının Ermenistan İran ve Türkiye sınırlarının belirlenmesinde Rus Sovyet Hükümeti’nin arabuluculuğu ile meselenin siyasi yollardan halledilmesinin mümkün olduğunu bildirmesi üzerine ordunun taarruzu geciktirilmişti. Bu arada Ermenilerin Türk topraklarına ve halkına karşı tecavüzü Oltu’yu işgal etmeleri ve Gürcülerin de 25 Temmuz’da Artvin’i almaları üzerine 28 Eylül 1920′de ordumuz taarruza geçti. 29 Eylül’de Sarıkamış 30 Ekim’de Kars (15. Kolordu Kafkas Tümeni Komutanı Albay Halit Bey (Karsıalan) yönetiminde) 7 Kasım’da Gümrü geri alındı. Kesin barış antlaşması 2-3 Aralık gecesi imzalandı. Gümrü Barış Antlaşması TBMM Hükümetinin imzaladığı ilk antlaşmaydı ve Misak-ı Milli’nin Doğu sınırlarını da kısmen belirliyordu.

Güney Cephesi
Mondros Ateşkes Antlaşması’nın İtilaf Devletleri tarafından tek taraflı haksız ve yanlış bir şekilde uygulanışı çerçevesinde Güney Anadolu’nun işgali bu bölgede milli mücadele cephelerinin kurulmasına ve düşman saldırısına karşı direnmeye sebep olmuştu. Fransızların Adana’yı İngilizlerin ve Fransızların beraberce Urfa Maraş ve Antep’i işgal etmeleri halk arasında korku nefret ve endişe oluşturmuştu. Fransızların Ermenilerle işbirliği yaparak sömürge yönetimi usullerini burada uygulamaları yer yer bölgesel savunma tertiplerinin alınmasına ve milli kuvvetlerin kurulup teşkilatlanmasına etken oldu.