Obsesif-Kompulsif Bozukluk

 “Obsesyon;  kişinin zihninden uzaklaştıramadığı, isteği ve kontrolü dışında zihne gelen rahatsız edici, tehdit edici, ısrarcı ve tekrarlayıcı düşünceler, dürtüler ve düşlemlerdir. “ Kişinin mantığına, görüşlerine, ahlak anlayışına, inançlarına ters düşer ve kabul edilemez. Başka bir deyişle saplantılar benliğe yabancıdırlar.”  (Öztürk ve Uluşahin, 2008: s.480). “Obsesyonlar hastalar tarafından ‘takıntı, saplantı, evham ya da vesvese’ gibi terimlerle tanımlanmaktadır”(Bayraktar, 1997 :  s.25). Bunlar bazen gerçekleştirilebilir bazen de gerçekten uzak, sanrısaldırlar.

“Kompulsiyon; genelde bir obsesyona engel olmak için belli kurallarla yapılan motor veya mental eylemlerdir” ( Bahar ve Yavuz, 2008 : s.185). Bu eylemlerin amacı, yaşanan kaygının ve paniğin düzeyini hafifletmek veya yok etmektir. Eylem yerine getirilmediğinde korkunç sonuçlar doğuracağına inanılır. Eğer OKB si olan kişi yapması gerektiğini düşündüğü davranışı yerine getirmezse (örneğin yolda yürürken kaldırıma sol ayağıyla üç defa vurma gibi.) birine kötü bir şey olacağını ya da bir işinin doğru gitmeyeceğini düşünür.

Diyebiliriz ki bu anlamda obsesyonlar genelde tehdit, kompülsiyonlar ise tehditlere karşı geliştirilen tedbirler olarak değerlendirilir. Tanrıya küfür etme düşüncesi Obsesyon ( Tehdit ), sık sık namaz kılıp dua okuyarak suçluluk duygusunu gidermeye çalışması kompülsyon ( Tedbir ). Hastaların çoğunda hem obsesyonlar hem de kompulsiyonlar bir arada görülebilmektedir.

Obsesif kompulsif bozukluğun çeşitli türleri vardır. En sık görüleni bulaşma obsesyonudur. İdrar, toz, mikrop, gibi nesnelere karşı yaşanır. Bunu yıkama, yıkanma, temizlenme kompulsilyonu izler. Temizlenmek için sabun, toz deterjan, çamaşır suyu gibi bir çok madde kullanılabilir. Hasta lavabo başında saatlerce ellerini yıkayabilir ve bunu belli sayıda yapması gerektiğini düşünebilir.Bu nedenle saatlerce banyoda yıkanmak zorunda kalan hastalar vardır. Eziyet haline geldiği için de hasta daha az yıkanmaya başlayabilir.

En sık gözlenen ikinci tür kuşku obsesyonudur. Bunu kontrol etme kompulsiyonu izler. Kapıyı, pencereyi, tüpü kapattım mı kapatmadım mı gibi tereddütler ve saatlerce tekrar tekrar kontrol etme davranışları hastada bunalım yaşanmasını ortaya çıkarır.Hasta evine hırsız gireceği kuşkusu yaşadığı için sağlam kilitler, kapı-pencereler yaptırır.Geceleri sık sık uyanıp evin her tarafını kontrol eder ama tüm bunlara rağmen yaşanan kuşku devam eder. Bazı hastalar bu tür tereddütlerden dolayı evden çıkamayacak duruma gelebilir.

En sık görülen üçüncü tür; bir kompulsiyon olmaksızın, zihne yerleşen obsesyonel düşüncelerin taşınmasıdır. Bu obsesyonlar genellikle cinsel( kendi ailesinden birine ve ya başkasına karşı yaşanan cinsel ,eşcinsel dürtüler) ya da başkasına zarar verme gibi saldırgan bir eylemle ilgili düşüncelerdir. Ağzımı açtığımda ayıp bir şey söyler miyim, birine saldırır mıyım, çocuğuma bıçağı saplar mıyım gibi.  Hasta bu düşüncelerinden ötürü yoğun suçluluk duyguları yaşayabilir ve kendi kendini kınayabilir.

                        Ölçme ve Değerlendirme Araçları

Obsesif kompulsif bozukluğun  belirtilerini,türünü ve yoğunluğunu ölçmek için kullanılan çeşitli ölçme ve değerlendirme araçları vardır.Yale-Brown Obsesyon Kompulsiyon Derecelendirme Ölçeği ( YBOKÖ) bu araçlardan en yaygın olarak kullanılanıdır.Görüşmeci tarafından değerlendirilen 19 maddeden oluşmaktadır.Bunun dışında Maudsley Obsesif Kompulsif Soru Listesi (MOKE), Leyton Obsesyon Envanteri (LOE), Padua Envanteri (PE) ve ObsesyonlarKompulsiyonlar Envanteri (OKE) bu alanda en bilinen araçlardır.(Güleç ve ark., 2005)

                        Tedavide  Psikoterapötik  Yaklaşımlar

             “Belirtilerin, içsel kökenleri üzerinde odaklanan ve iç çatışmaların analizine dayalı psikoanalitik yönelimli psikoterapilerden farklı olarak uyumsuz davranışları hedef alması ve doğrudan doğruya bu davranışları değiştirmeye yönelik tekniklerin kullanılması davranışçı terapilerin en temel özelliğini oluşturmaktadır.’’ (Bayraktar, 1997: s.30)

               Davranşçı-bilişsel terapide araştırma ve tepkiyi engelleme teknikleri kullanılır.Bu iki teknikte, OKB’nin belirti olarak öne çıkan uyumsuz tepkilerin söndürülmesini ve yerine sağlıklı ve yeni davranışların kazanılmasının sağlar.Uygulamalarla hastaları uyaran durumlar aşamalı olarak gerçekleştirilip bunlara karşın kompulsiyonların engellenmesi sağlanmaya çalışılır.Hastada aşamalı olarak gerçekleşen ve şiddeti artan uyaranlara orantılı olarak anksiyetede artma görülür.Anksiyete, ulaşabildiği en üst noktadan sonra aşamalı olarak azalarak kaybolana dek sürdürülür.Hastaya korku ve bulantılara sebep olan uyaranların etkisinin bir süre sonra azalacağı belirtilmelidir.Anksiyeteyle başa çıkmak için alkol ya da benzodiazepin kullanan hastalarda, alkol ve benzodiazepin miktarı azaltılarak kesilmelidir.

              Davranışçı-bilişsel tadevide, hastaların sorunlarına ilişkin kayıtların tutulması, tedavide en önemli etkendir.Böylece obsesyonların ve kompulsiyonların çeşitliliği, sıklığı, süresi ve tepki düzeylerinin belirlenmesi sağlanır.Hem terapist hem de hasta tarafından bilinmesi sağlanır.Tedavi sırasında yapılan ölçümler tedavinin gidişatı hakkında da bilgi verir.

                Terapistin tedavinin gelişimini gözlemlemek için hasta yakınlarıyla iletişime geçmesi de önem taşıyan bir diğer konudur.Hasta yakınları, hastaya ilişkin detaylı bilgi verebilir.Hasta yakınlarıyla görüşme; hastaya ilişkin duygu ve düşüncelerin paylaşılması, ev ödevlerinin denetlenmesi ve hastaya nasıl yaklaşılacağı konusunda bilgi verilmesini sağlar.

                                                      SONUÇ

              Obsesif kompulsif bozukluk çok çeşit semptomları olan, kişinin bireysel ve mesleki işlevselliğinde çok ciddi azalmaya neden olabilen bir bozukluktur.Bu açıdan üzerinde hassasiyetle durulması gerekir.Günümüzde bozukluğun dinamikleri, tanısı, takibi, ve tedavisi konusunda önemli ölçüde yol alınmıştır.Bugün tedavisi ilaçlarla ve davranış sağaltımı ile mümkündür.

                                             
 KAYNAKÇA:
 Bayar, R.,  Yavuz, M. (2008). Obsesif kompulsif bozukluk.  İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinliklerinde sunulmuştur, İstanbul, Türkiye.

Bayraktar, E. (1997). Obsesif kompulsif bozukluk. Psikiyatri Dünyası, 1, 25-32.

Gökçakan, N. (2005). Bir obsesif-kompulsif bozukluk vakasında bilişsel-davranışçı terapi uygulaması. Mersin Üniversitesiy Eğitim Fakültesi Dergisi , 1 (1) ,81-90.

Köroglu, E. ( 1995). Anksiyete bozuklukları serisi. Hekimler Yayın Birliği, 75-85.

Köroğlu, E. (2007). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı: Obsesif  kompulsif bozukluk tanı ölçütleri.  Ankara: HYB.

Öztürk, O., Uluşahin, A. (2008). Ruh sağlığı Ve bozuklukları.  Ankara: Tuna.  
 

AÇIKLAMA: Yukarıdaki metin hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki linkleri tıklayınız.

Obsesif Kompulsif Bozukluk: Obsesyon ve kompulsiyonun tanımı yapılmakta ve tedavi yöntemleri anlatılmaktadır.

Obsesif Kompulsif Bozuklukta Terapi: Tedavide bilişsel-davranışçı terapi ve çeşitli obsesyon ve kompulsiyon örnekleri bulunmaktadır.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun Genetiği: Genlerin majör ve minör etkisi ve çevre ile etkileşimden kaynaklanan bilgileri kapsamaktadır.

Obsesif Kompulsif Bozuklukta Kültürün Önemi: Kültürün ruh sağlığı üzerindeki etkisi ve kültüre duyarlı psikoterapi  yaklaşımı anlatılmaktadır..

Çocuklukta Obsesif Kompulsif Bozukluk: Çocukluk dönemi ve erişkinlikteki obsesif ve kompulsif bozukluğun benzerlikleri ve farklılıkları anlatılmaktadır.