UD HAKKINDA BİLGİLER
UD AKORDU: Diger müzik aletlerinde olduğu gibi, ud akordu da iki şekilde yapılır.
1 - Akort düdüğü ile yapılan orijinal akort
2 - Kafadan bir sese çekilerek yapılan kafa akordu.
ORİJİNAL UD AKORDU: Türk Müziğinin diğer enstrümanlarında olduğu gibi, ud ta da Batı Müziğinden farklı akort yapılır. Bu akort sisteminin adı Türk
Müziğinde Bolahenk yani " yerinde " akort düzenidir. Buna göre uygulamaya geçelim.
Ud da boş tel isimleri aşağıdan yukrıya doğru, SOL-RE-LA-Mİ-Sİ-LA dır. Üst tel LA yerine #FA(diyez) de yapılabilir. Önemli: Ud' u akort ederken, akort düdüğünün LA sesini; ud' un RE teline akort'luyoruz. Bu tele RE diyoruz.
Buna göre sesler şu şekilde akort edilir:
Akort düdüğü sesleri Ud sesleri
D = RE...........................SOL (alt tel)
A = LA ......................... RE (2.tel)
E = Mİ........................... LA (3. tel)
B = Sİ............................ Mİ (4. tel)
#FA(diyez)..................... Sİ (5. tel)
E = Mİ............................ LA (üst tel)
Not: Üst teli #FA(diyez) yapacaksanız, akort düdüğünün #DO(diyez) sesine akortlayın.
#DO(diyez).................... #FA(diyez)
UD'TA MIZRAP VURUŞLARI
Müzik aletlerinde (bağlama,ud kanun) üç çeşit mızrap vuruş tekniği vardır. Klasik, yarı klasik ve velveleli(zengin) mızrap vuruşlarıdır.
Klasik mızrap vuruş tekniğinde; hep yukarıdan aşağıya mızrap vurulur. Artan zaman bekleyerek doldurulur. İkllik ve dörtlük notalar ağır, sekizlik ve onaltılık notalar çabuk vurulur.
Yarı klasik mızrap vuruş tekniğinde; mızrap devamlı aşağı-yukarı vurulur. İkilik ve dörtlük notalar ağır, sekizlik ve onaltılık notalar çabuk çalınır.
Velveleli(zenğin) mızrap vuruş tekniğinde; İkilik nota iki kere " tara-tamtam, tara-tamtam " yani " aşağı-yukarı aşağı-aşağı " olarak vurulur. Sekizlik nota sadece, aşağı yukarı vurulur. Onaltılık nota tek se aşağı, çift se aşağı-yukarı, dört taneli ise " tara-tara " yani aşağı yukarı-aşağı yukarı şeklinde vurulur
UD'TA SAĞ EL MIZRAP TEKNİĞİ
Mızrap hareketleri bir çift telde rahat ve kolaydır.Ancak telden tele geçişlerde durum oldukça karmaşıklaşır.Hızlı çalarken,üstlü-altlı vuruşla icra oldukça güçleşir.Sağ el mızrap tekniğini geliştirmek için önce iki komşu telden başlayalım.
İki komşu tele birer defa mızrabı vurursak Başlıca iki sıramız olacaktır.
1 - Önce kalın tel
2 - Önce ince tel
1 - ÖNCE KALIN TEL
a) Mızrap kalın tele üstten vurmuşsa,ince tele de alttan vuracaktır.LA ve RE tellerinde çalışma yapalım.DO perdesine basıp mızrabı yukarıdan aşağıya vurmuşsak,RE teline vururken aşağıdan yukarıya vuracağız.Mızrap hareketi DO aşağı,RE yukarı şeklinde olacaktır.
Bu iki tele göre DIŞTAN VURUŞTUR
ALIŞTIRMA: LA-Sİ-DO-RE çalarken LA ya üstten Sİ ye alttan DO ya üstten vurduk RE ye alttan vuracağız.
---------------------------------------------------------------------------------------
b) Mızrap kalın tele alttan vurmuşsa,ince tele de üstten vuracaktır.Buna İÇTEN VURUŞ denir.
Örnek: DO sesine alttan vurmuşsak,RE teline üstten vuracağız.
ALIŞTIRMA: LA-Sİ-DO-DO-RE çalarken,LA ya üstten,Sİ ye alttan,DO ya üstte,diğer DO ya alttan vurduk,RE ye üstten vuracağız.
Her sese birer mızrap vurarak kalın telden ince tele geçiş bu şekildedir.
-----------------------------------------------------------------------------------------
2 - ÖNCE İNCE TEL
Yukarıda kalın telden ince tele geçerken mızrap hareketlerini gördük.Şimdi ince telden,bir üst(kalın) tele geçerken mızrap vuruş tekniğini öğrenelim.
a) Mızrap ince tele alttan vurmuşsa,kalın tele de üstten vuracaktır.Buna DIŞTAN VURUŞ denir.
Kısa örnek: RE teline alttan vurmuşsak,DO sesine üstten vuracağız.
ALIŞTIRMA: Mİ-RE-DO-Sİ çalarken.Mİ ye üstten,RE ye alttan,DO ya üstten,Sİ ye alttan vuracağız.
-----------------------------------------------------------------------------------------
b) Mızrap ince tele üstten vurmuşsa.kalın tele de attan vuracaktır.Buna İÇTEN VURUŞ denir.
Kısa örnek: RE teline üstten vurmuşsak,DO sesine de alttan vuracağız.
ALIŞTIRMA: FA-Mİ-RE-DO çalarken,FA ya üstten,Mİ ye alttan,RE ye üstten,DO ya da alttan vuracağız.
KAFADAN UD AKORDU NASIL YAPILIR?
Ben genellikle müzik enstrümanlarının akordunu akort düdüğü ile yaparım. Bir gün fazla bilmişin biri; bana, " Sen kafadan akort yapmayı bilmiyor musun?" diye sorar.Şimdi bu konu üzerinde biraz konuşalım,sonra akordumuzu öğreniriz.
Müzik aletlerinin akordu iki şekilde yapılır.
1 - Standart,orijinal yani evrensel akort
2 - Kafadan akort, yani bir teli rast gele kafadan bir ses tonuna çekeriz. Diğer telleri
buna göre ayarlarız.
Orijinal akort dünyanın her yerinde geçerli olan sabit akorttur.Bu akortla düzenlen
miş müzik aleti ile diğer tüm müzik aletlerinin sesleri uyuşur.Mesela gurup yada
orkestra ile çalacağınız zaman sesleriniz aynı olur...
Kafadan bir sese akortlanmış müzik aleti ile yalnız kendinizle uyuşursunuz.Diğer
hiç bir enstruman ile sesleriniz tutmaz.Birlikte çalamazsınız.Aranızda ya bir ses ya
yarım ses yada bir kaç komalık ses farkı olur.Onun için doğru olan standart,orijinal
akort'tur.
KAFA AKORDUNUN YAPILIŞI
Udumuzun herhangi bir telini,mesela "RE" telini kafadan bir ses tonuna çekeriz.Sonra
parmağımızı "RE" telinin "SOL" perdesine basar,alttaki "SOL" telni bu sese göre
akortlarız.Daha sonra bu akortladığımız (alt tel) "SOL" sesinin bir alt perdesi olan
"La" perdesine basar,bu sese göre üçüncü tel olan "LA" telimizi akortlarız.Daha sonra
"RE" telinin bir alt perdesi olan "Mİ" sesi ile dördüncü "Mİ" telimizi akortlarız.
Daha sonra üçüncü tel "LA" sesinin bir alt perdesi olan "Sİ" sesine göre beşinci tel
"Sİ" sesimizi akortlarız.En son altıncı (üst) teli,üçüncü tel "LA" ile eşitleriz.
NOT: Altıncı(üst) teli #FA(FA diyez) yapacaksak, dördüncü "Mİ" telinin alt perdesi
olan #FA(FA diyez) sesine göre akortlarız. Bu kadar...
KANUN HAKKINDA BİLGİLER
 KANUN PERDELERİ HAKKINDA
Kanun'un en ince üst perdesi(teli),kanun'un büyüklüğüne göre değişir.24 perdeli kanunlarda FA, 25 perdeli kanunlarda SOL, 26 perdeli kanunlarda LA dır.En alt kalın tel bütün kanunlarda kaba yegah(RE) perdesi dir.Bu perdeye göre yukarıya (kalından inceye)doğru tek tek perdeleri RE-Mİ-FA-SOL-LA-Sİ-DO-RE(YEGA)-Mİ-FA-SOL-LA-Sİ-DO-RE(NEVA)-Mİ-FA-SOL-LA ...diye sayarak perdeleri öğrenebiliriniz.Ses genişliği üç buçuk oktav kadardır.
KANUN AKORDU NASIL YAPILIR
Kanun'u akort ederken, perde mandalları naturel olmalıdır.Yani diyez mandalların hepsi inik(yatık),bemol mandalların hepsi,yukarıya kalkık olmalıdır.Bunu nasıl anlarız: Mandalların ortsında boşluk(mandalsız kısım)vardır.Bu boşluğun sol tarafındaki mandallar bemol mandallarıdır.Sağ taraftakiler diyez mandallarıdır.
Boşluk olan kısım naturel(ana sesi)verir.Mesela RE perdesini ele alalım.Boşluğun solundaki mandalların hepsini yukarıya kaldırırsak perde naturel RE sesini verir.Tabi sağdaki mandallar inik(yatık)olacak.
Bu şekilde bütün perdeleri naturel yaparız.Sonra akord düdüğünün A=LA sesi ile kanun'un RE Perdesini eşitleyerek akord ederiz.Aynı şekilde aşağıda görüldüğü gibi diğer perdeleride akord ederiz.
AKORD DÜDÜĞÜ SESLERİ KANUN PERDELERİ
C=DO =........................................FA
D=RE =........................................SOL
E=Mİ =.........................................LA
F=FA =.........................................Sİ
G=SOL=........................................DO
A=LA =..........................................RE
B=Sİ =..........................................Mİ
KANUN HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Kanun'da mızrap vuruşları: Diğer mızraplı müzik aletlerinde olduğu gibi; kanunda da üç çeşit mızrap vuruşu vardır. Klasik, yarı klasik, zengin(velveleli).
Kanunda klasik mızrap vuruşu: Bu sistemde her notaya bir mızrap vurulur. Artan zaman bekleyerek doldurulur. Dört dörtlük nota iki mızrap " sağ-sol " , iki dörtlük nota bir mızrap" sağ veya sol ", bir dörtlük nota bir mızrap " sağ " , sekizlik ve onaltılık nota bir mızrap çabuk vurulur.
Yarı klasik mızrap vuruşu: Dört dörtlük notaya dört kere " sağ-sol " vurulur(sekiz mızrap) İki dörtlük notaya iki kere" sağ-sol " vurulur.(dört mızrap) Bir dörtlük notaya " sağ- sol " iki mızrap vurulur. Sekiz ve onaltılık notaya bir mızrap "sağ yada sol " vurulur.
Velveleli(zengin) mızrap vuruşu: Bu sistemde her onaltılık notaya bir mızrap vurulur. Dört dörtlük nota onaltı mızrap" sağ-sol " olarak, iki dörtlük nota sekiz mızrap" sağ-sol" olarak, Bir dörtlük nota dört mızrap " sağ-sol " olarak , sekizlik nota iki mızrap" sağ-sol " olarak, onaltılık nota bir mızrap " sağ veya sol " olarak vurulur.
KANUN'DA MANDAL DİZİLİŞİ
Her kanun imalatçısının mandal diziliş sayısı(şekli)farklıdır.Müzik aletleri satan bir mağazanın vitrininde süslü püslü bir kanun gördünüz.Güzelliğine bakıp,imrenip almaya karar verirsiniz;aman dikkat!..Bu kanun özel yapılmış bir kanun olmaya bilir.Kaplama kanun dediğimiz,ucuz olması için göğsü ve diğer kısımları hakiki ağaç yerine,kontraplaktan yapılmış olabilir.İç çatısı,takozları zımparalanmadan odun gibi yerleştirilmiş olabilir.Bunlar ses vermeyen sağır kanunlardır.Mandalları eksiktir.Transpoze yaptığınız zaman diyez ve bemoller eksik gelir.Burguları akord tutmaz.
Özel ve güzel yapılmış kanunlarda kimi üretici 5,kimi 6,7,8,9 mandal koyar.Diyez mandalları da her üreticiye göre değişir.Bemollerde genellikle her mandal bir koma olarak ayarlanır.Makamlarda en büyük bemol 5 koma olduğu için 5 mandal yeterli gelir.Bazıları diyez mandalların yüksekliğini arttırıp mandal sayısını 2-3 mandala kadar düşürürler.Tıpkı tanbur perde düzeninde olduğu gibi...
Bir olay anlatayım:Yiğenimin müzik bilgisi yok.Sazcıya bir tanbur yaptırdı.Sazcı makamlara göre,her ses aralığına en az koma olarak 5 perde taktı.Yiğenim bukadar çok perdeyi görünce afalladı.Ben bukadar perde ile nasıl çalacağım diyerek;perdeleri söktürüp,azalttırdı.Sazcı aynı bağlama gibi her ses aralığına iki perde taktı.Çoğu tanburlar da böyledir.Fazla perdeliyi çalmak için makam bilgisinin olması lazım.Hangi makamda hangi perdeyi(sesi)kaç koma basacağınızı bilmeniz gerekir.
Kanun'da da durum böyledir.Kimi imalatçı fazla,kimi az mandal takar.Türkiyenin en meşhur kanun imalatçısı İzmir'de "Ejder"dir.Mandal sayısı fazladır,fiyatı da ağız uçuklatır. | 
