EÐÝTÝMÝN PSÝKOLOJÝK TEMELLERÝ

 GELÝÞÝM

    Giriþ

    Ýnsan davranýþlarýný çok yönlü olarak inceleyen psikolojinin, insan davranýþlarýyla ilgilenen ve uygulamalý bir bilim olan eðitimle yok yakýn bir ilgisi vardýr. Eðitim ile psikolojiyi baðdaþtýran bilim alaný ise eðitim psikolojisidir. Eðitim psikolojisi, felsefeci, eðitimci ve psikologlarýn öðrenme sürecini etkileme arayýþ ve çabalarý sonucu 20. yy baþýnda geliþmeye baþlamýþtýr. ( Erden,2007:66)
    Eðitim Psikolojisi; çaðdaþ psikolojinin çocuklarýn eðitiminde ve yetiþtirilmesinde rol oynayan, öðrenme süreçlerini karþýlaþýlan ruhsal sorunlarý inceleyen kurumsal ve uygulamalý bilim dalýdýr.

        Geliþim

    Geliþim psikolojisi, insan geliþimi araþtýrmalarý ile çocuðun bedensel, biliþsel, duyuþsal ve sosyal geliþimi hakkýnda eðitimcilere bilgi saðlayan bir alandýr.

     Geliþim Ýle Ýlgili Temel Kavramlar

     Geliþim ve Geliþme

    Geliþim, düzenli ve sistemli deðiþim anlamýna gelmektedir. Grliþim döllenmeden baþlayýp hayatýn sonuna kadar devam eden bir süreçtir. Bu süreçte bedensel, cinsel, duygusal, kiþilik, ahlak, zihinsel, dil, mizah, oyun ve sosyal geliþim alanlarýnda deðiþmeler meydana gelmektedir. Buna göre geliþim, hayatýn baþlangýcýndan ölümüne kadar süren ve bireyde meydana gelen nicel ve nitel deðiþimleri ifade eden bir kavramdýr.

     Deðiþim ve Deðiþme

    Deðiþim, önceki duruma göre meydana gelen farklýlaþmayý ifade eden bir süreçtir. Bilgisayar kullanmayý bilmeyen Ýkbal'in bilgisayar kullanmayý öðrenmesi bir deðiþimdir. Deðiþim olumsuz da olabilir. Eðer deðiþim olumlu olmuþ ise buna ilerleme - geliþme denir.

     Büyüme (Fiziksel Deðiþim)

    Büyüme, bireyin fiziksel/bedensel yönüyle ,ilgilidir. Diðer bir deyiþle organizmada meydana gelen gözlenebilir nicel deðiþmelerdir. Baþka bir ifade ile organizmada (boy, kilo, hacim, biçim) yapýsal artýþ ve fiziksel deðiþmeleri ifade eden bir kavramdýr.

     Olgunlaþma

    Olgunlaþma, organizmanýn temelindeki potansiyel güçlerin, görev yapabilecek "düzeye" ulaþmasýný ifade etmektedir. Baþka bir anlatýmla olgunlaþma, vücut organlarýnýn kendinden beklenen iþleri yapabilecek düzeye ulaþabilmesi için, öðrenme yaþantýlarýndan baðýmsýz olarak kalýtýmla gelen biyolojik bir deðiþmedir. (Senemoðlu,1992:12)

    Öðrenme
  Öðrenme, tekrar ya da yaþantý yoluyla organizmanýn davranýþlarýnda meydana gelen kalýcý izli deðiþikliklerdir.(Bacanlý,2007:145) Baþka bir tanýmýna göre öðrenme, "yaþantý ürünü ve nispeten kalýcý izli davranýþ deðiþmesidir."(Ertürk,1998,78)
    Biliþsel kuramcýlara göre öðrenme, bireylerin zihinsel yapýlarýnda görülen içsel bir süreç ve deðiþmelerdir.(Selçuk,1999:98)

    Hazýr Olma (Hazýrbulunuþluk)
    Hazýrbulunuþluk, bireyin olgunlaþma ve öðrenme sonucunda belli davranýþlarý yapmaya uygun olma durumudur. Hazýr olma kavramý olgunlaþmadan daha geniþ kapsamlý bir kavramdýr. Hazýrbulunuþluk geliþimin hem niceliksel hem de niteliksel yönlerini kapsayan bir kavramdýr. Buna göre hazýrbulunuþluk, bireyin herhangi bir organýnýn, kendisinden beklenen görevi, iþi yerine getirebilecek olgunluk düzeyine gelmesinin yaný sýra; o iþ için gerekli ön bilgi, beceri ve tutuma yani ön öðrenmeye de sahip olmasýdýr.

   Kritik Dönem/Evre
   Geliþim sürecinde belli davranýþlarýn kazanýlmasý gereken, geliþmeye ve öðrenmeye eðilimli ve avantajlý olduðu nazý zaman dilimleri vardýr. Bu dönemlere kritik dönem adý verilir. Çocuklar bu dönemlerde çevre etkilerine karþý daha duyarlýdýrlar ve çevrede düzenlenen öðrenme yaþantýlarýný diðer dönemlerden daha hýzlý kazanabilirler. Ýlgili davranýþ ilgili kritik zamanda kazanýlmadýðý zaman ileriki zamanlarda ya kazanýlamaz ya da çok zor bir hal alýr. Bunu en iyi "Aðaç yaþ iken eðilir." atasözü açýklar.

   GELÝÞÝM DÖNEMLERÝ ve GELÝÞÝM GÖREVLERÝ

     Geliþim dönemleri genellikle yaþlara göre sýnýflandýrýlmaktadýr. Geliþim dönemleri ve bu dönemlere ait bazý geliþim görevleri, ilgili kitaplardan yararlanýlarak þöyle özetlenebilir;

     1. Bebeklik dönemi geliþim görevleri (0-2 yaþ);

• nefes almayý, emmeyi ve yürümeyi öðrenme
• tuvalet kontrolünü gerçekleþtirme
• sosyal çevredeki bireylerle iletiþim kurma

    2. Ýlk Çocukluk dönemi ve geliþim görevleri (3-6 yaþ);

• konuþmayý ve yürümeyi öðrenme
• anne-babadan baðýmsýzlaþma
• okuma yazmaya hazýr duruma gelme
• toplumsal kurallara dair "yanlýþ" ve "doðru" davranýþý ayýrt etmeye ve toplumsal rolleri öðrenmeye baþlama

    3. Ýkikinci çocukluk dönemi ve geliþim görevleri (7-11 yaþ);

• okuma, yazma, hesaplama ile ilgili üç temel beceriyi geliþtirme, zaman kavramlarýný tanýma
• mantýklý ve somut düþünme becerisi ortaya koyar
• kiþisel baðýmsýzlýða ulaþmýþ olma
• vicdan ve deðerler sistemi geliþtirme
• baþarma güdüsü artar ve önem kazanýr
• gündelik yaþam için gerekli fiziksel özellikleri kazanma

    4. Erinlik ve ergenlik dönemi geliþim ve görevleri;

•   kimlik kazanma çabalarý
• duygusal baðýmsýzlýða ulaþma
• bir mesleðe doðru yönelme
• cinsel olgunluða eriþme
• kiþisel deðerlere göre bir yaþam felsefesi kurma

    5. Gençlik dönemi ve geliþim görevleri (19-25 yaþ);

•  bir iþe baþlama ve meslek kariyerini geliþtirme
• eþ seçme, aile kurma giriþimi
• sosyal guruplar bulma
• aile sorumluluklarýný yerine getirebilme

    6. Yetiþkinlik dönemi ve geliþim görevleri (26-34 yaþ);

• vatandaþlýk görevlerini yerine getirme
• iþ ve kariyerinde ilerleme

    7. Orta yaþlýlýk dönemi geliþim ve görevleri (35-60 yaþ);

• yeni kuþaklara rehberlik etme
• fizyolojik deðiþiklikleri kabullenme

    8. Yaþlýlýk dönemi geliþim ve görevleri (60+...);

• azlan biliþsel ve fizyolojik güce ayak uydurma
• emekliliðe ve azalan gelire ayak uydurma
• eþinin ölümüne alýþma

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kaynak;
-Eðitim Bilimlerine Giriþ, Prof. Dr. Fatih Töremen (Baþ yazar ve editör)
    Kitaptaki makalenin yazarý, Öðr. Gör. Selim Þeker

-AnaBritannica (11.Cilt, Sayfa 112)


Faydalý Linkler;

http://www.egitim.aku.edu.tr/ bu adreste Eðitim dersleriyle alakalý makalelere ulaþabilirsiniz.

http://ebd.marmara.edu.tr/  bu adreste eðitim bilimleri dergisi için hazýrlanmýþ bütün makalelere ulaþabilirsiniz.

Konu ile alakalý dökümanlar;
Doðu Akdeniz Ün. sitesinde bulunan PowerPoint sunu açmak  için týklayýn.
Ýnönü Ünv. sitesinde yer alan PowerPoint sunusunu açmak için týklayýn.