EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ
GELİŞİM
Giriş
İnsan davranışlarını çok yönlü olarak inceleyen psikolojinin, insan davranışlarıyla ilgilenen ve uygulamalı bir bilim olan eğitimle yok yakın bir ilgisi vardır. Eğitim ile psikolojiyi bağdaştıran bilim alanı ise eğitim psikolojisidir. Eğitim psikolojisi, felsefeci, eğitimci ve psikologların öğrenme sürecini etkileme arayış ve çabaları sonucu 20. yy başında gelişmeye başlamıştır. ( Erden,2007:66)
Eğitim Psikolojisi; çağdaş psikolojinin çocukların eğitiminde ve yetiştirilmesinde rol oynayan, öğrenme süreçlerini karşılaşılan ruhsal sorunları inceleyen kurumsal ve uygulamalı bilim dalıdır.
Gelişim
Gelişim psikolojisi, insan gelişimi araştırmaları ile çocuğun bedensel, bilişsel, duyuşsal ve sosyal gelişimi hakkında eğitimcilere bilgi sağlayan bir alandır.
Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar
Gelişim ve Gelişme
Gelişim, düzenli ve sistemli değişim anlamına gelmektedir. Grlişim döllenmeden başlayıp hayatın sonuna kadar devam eden bir süreçtir. Bu süreçte bedensel, cinsel, duygusal, kişilik, ahlak, zihinsel, dil, mizah, oyun ve sosyal gelişim alanlarında değişmeler meydana gelmektedir. Buna göre gelişim, hayatın başlangıcından ölümüne kadar süren ve bireyde meydana gelen nicel ve nitel değişimleri ifade eden bir kavramdır.
Değişim ve Değişme
Değişim, önceki duruma göre meydana gelen farklılaşmayı ifade eden bir süreçtir. Bilgisayar kullanmayı bilmeyen İkbal'in bilgisayar kullanmayı öğrenmesi bir değişimdir. Değişim olumsuz da olabilir. Eğer değişim olumlu olmuş ise buna ilerleme - gelişme denir.
Büyüme (Fiziksel Değişim)
Büyüme, bireyin fiziksel/bedensel yönüyle ,ilgilidir. Diğer bir deyişle organizmada meydana gelen gözlenebilir nicel değişmelerdir. Başka bir ifade ile organizmada (boy, kilo, hacim, biçim) yapısal artış ve fiziksel değişmeleri ifade eden bir kavramdır.
Olgunlaşma
Olgunlaşma, organizmanın temelindeki potansiyel güçlerin, görev yapabilecek "düzeye" ulaşmasını ifade etmektedir. Başka bir anlatımla olgunlaşma, vücut organlarının kendinden beklenen işleri yapabilecek düzeye ulaşabilmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak kalıtımla gelen biyolojik bir değişmedir. (Senemoğlu,1992:12)
Öğrenme
Öğrenme, tekrar ya da yaşantı yoluyla organizmanın davranışlarında meydana gelen kalıcı izli değişikliklerdir.(Bacanlı,2007:145) Başka bir tanımına göre öğrenme, "yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişmesidir."(Ertürk,1998,78)
Bilişsel kuramcılara göre öğrenme, bireylerin zihinsel yapılarında görülen içsel bir süreç ve değişmelerdir.(Selçuk,1999:98)
Hazır Olma (Hazırbulunuşluk)
Hazırbulunuşluk, bireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucunda belli davranışları yapmaya uygun olma durumudur. Hazır olma kavramı olgunlaşmadan daha geniş kapsamlı bir kavramdır. Hazırbulunuşluk gelişimin hem niceliksel hem de niteliksel yönlerini kapsayan bir kavramdır. Buna göre hazırbulunuşluk, bireyin herhangi bir organının, kendisinden beklenen görevi, işi yerine getirebilecek olgunluk düzeyine gelmesinin yanı sıra; o iş için gerekli ön bilgi, beceri ve tutuma yani ön öğrenmeye de sahip olmasıdır.
Kritik Dönem/Evre
Gelişim sürecinde belli davranışların kazanılması gereken, gelişmeye ve öğrenmeye eğilimli ve avantajlı olduğu nazı zaman dilimleri vardır. Bu dönemlere kritik dönem adı verilir. Çocuklar bu dönemlerde çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar ve çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden daha hızlı kazanabilirler. İlgili davranış ilgili kritik zamanda kazanılmadığı zaman ileriki zamanlarda ya kazanılamaz ya da çok zor bir hal alır. Bunu en iyi "Ağaç yaş iken eğilir." atasözü açıklar.
GELİŞİM DÖNEMLERİ ve GELİŞİM GÖREVLERİ
Gelişim dönemleri genellikle yaşlara göre sınıflandırılmaktadır. Gelişim dönemleri ve bu dönemlere ait bazı gelişim görevleri, ilgili kitaplardan yararlanılarak şöyle özetlenebilir;
1. Bebeklik dönemi gelişim görevleri (0-2 yaş);
- nefes almayı, emmeyi ve yürümeyi öğrenme
- tuvalet kontrolünü gerçekleştirme
- sosyal çevredeki bireylerle iletişim kurma
2. İlk Çocukluk dönemi ve gelişim görevleri (3-6 yaş);
- konuşmayı ve yürümeyi öğrenme
- anne-babadan bağımsızlaşma
- okuma yazmaya hazır duruma gelme
- toplumsal kurallara dair "yanlış" ve "doğru" davranışı ayırt etmeye ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama
3. İkikinci çocukluk dönemi ve gelişim görevleri (7-11 yaş);
- okuma, yazma, hesaplama ile ilgili üç temel beceriyi geliştirme, zaman kavramlarını tanıma
- mantıklı ve somut düşünme becerisi ortaya koyar
- kişisel bağımsızlığa ulaşmış olma
- vicdan ve değerler sistemi geliştirme
- başarma güdüsü artar ve önem kazanır
- gündelik yaşam için gerekli fiziksel özellikleri kazanma
4. Erinlik ve ergenlik dönemi gelişim ve görevleri;
- kimlik kazanma çabaları
- duygusal bağımsızlığa ulaşma
- bir mesleğe doğru yönelme
- cinsel olgunluğa erişme
- kişisel değerlere göre bir yaşam felsefesi kurma
5. Gençlik dönemi ve gelişim görevleri (19-25 yaş);
- bir işe başlama ve meslek kariyerini geliştirme
- eş seçme, aile kurma girişimi
- sosyal guruplar bulma
- aile sorumluluklarını yerine getirebilme
6. Yetişkinlik dönemi ve gelişim görevleri (26-34 yaş);
- vatandaşlık görevlerini yerine getirme
- iş ve kariyerinde ilerleme
7. Orta yaşlılık dönemi gelişim ve görevleri (35-60 yaş);
- yeni kuşaklara rehberlik etme
- fizyolojik değişiklikleri kabullenme
8. Yaşlılık dönemi gelişim ve görevleri (60+...);
- azlan bilişsel ve fizyolojik güce ayak uydurma
- emekliliğe ve azalan gelire ayak uydurma
- eşinin ölümüne alışma
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynak;
-Eğitim Bilimlerine Giriş, Prof. Dr. Fatih Töremen (Baş yazar ve editör)
Kitaptaki makalenin yazarı, Öğr. Gör. Selim Şeker
-AnaBritannica (11.Cilt, Sayfa 112)
Faydalı Linkler;
http://www.egitim.aku.edu.tr/ bu adreste Eğitim dersleriyle alakalı makalelere ulaşabilirsiniz.
http://ebd.marmara.edu.tr/ bu adreste eğitim bilimleri dergisi için hazırlanmış bütün makalelere ulaşabilirsiniz.
Konu ile alakalı dökümanlar;
Doğu Akdeniz Ün. sitesinde bulunan PowerPoint sunu açmak için tıklayın.
İnönü Ünv. sitesinde yer alan PowerPoint sunusunu açmak için tıklayın. | 